قوه قضاییه مسئول مرگ شهروند ایرانی کانادایی کاووس سیدامامی در مرحله بازجویی
به دنبال اعلام خبر مرگ کاووس سیدامامی، شهروند ایرانی-کانادایی و استاد دانشگاه که دو هفته پیش در ایران بازداشت و در زندان اوین به سر می‌برد، کمپین حقوق بشر در ایران از مقامات قضایی ایران می‌خواهد که فورا تحقیقات برای تشخیص علت مرگ و شرایطی که منجر به آن شده است را آغاز کند و از تحت فشار گذاشتن خانواده برای دفن جسد پیش از آنکه تحقیقات لازم از جمله کالبدشکافی انجام شود، خودداری کند.
قوه قضاییه را مسوول مرگ کاووس سیدامامی می‌داند و خواستار تحقیقات بین‌المللی در خصوص سه مرگ رخ داده در زندان‌های ایران در طی چهل روز گذشته است. این تحقیقات باید توسط سازمان ملل هدایت می‌شود.
هادی قائمی مدیر کمپین حقوق بشر در ایران گفت: «مرگ فزآینده در زندان‌های ایران فاجعه‌بار است. این بازتاب دهنده نظام قضایی و اطلاعاتی ناپاسخگو است که هیچ حرمتی برای جان زندانیان قایل نیست. بازجویان و قوه قضاییه مسوول مستقیم حق جان زندان هستند و برای همین علاوه بر تحقیقات مستقل برای شناسایی دلیل مرگ و کالبدشکافی، باید افرادی که در شکل‌گیری چنین اتفاقی نقش داشتهاند در روندی شفاف پاسخ دهند.»
رامین سید امامی فرزند کاووس سید امامی، استاد جامعه‌شناسی، عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق و مدیر عامل موسسه «حیات وحش میراث پارسیان» روز شنبه ۲۱ بهمن ماه در صفحه اینستاگرام و توییتر خود نوشت که پدرش به گفته ماموران چند روز پس از بازداشت در زندان خودکشی کرده است.
طبق نوشته فرزند کاووس سید امامی او در تاریخ چهارم بهمن ماه بازداشت شده و در تاریخ ۱۹ بهمن ماه خانواده مطلع از مرگ او با عنوان «خودکشی» شده‌اند. با این حال مشخص نیست که کاووس سیدامامی تحت چه شرایطی مورد بازجویی قرار گرفته و تحت چه شرایط فیزیکی و روانی در زندان اوین نگهداری شده و چگونه برای فردی که از صحت کامل جسمی و روانی برخوردار بوده است چنین اتفاقی افتاده است.
رامین سید امامی معروف به کینگ رام، خواننده در اینستاگرام و توییتر خود نوشته است: «خبر مرگ پدرم، کاووس سید امامی، برایم باور کردنی نیست. کاووس در ۴ بهمن دستگیر شد و ناگهان از دادسرا مادرم، مریم ممبینی، را جمعه ۱۹ بهمن ۱۳۹۶ احضار می‌کنند و خبر مرگ همسرش را به او می‌دهند. می‌گویند خودکشی کرده.. هنور باور نمی‌کنم. نمی‌کنیم.»
هادی قائمی افزود: «مرگ کاووس سیدامامی سومین مرگ در زندان‌های ایران طی دو ماه گذشته است و باید متوقف شود. این روند فزآینده از تبعات مصونیت از مجازات افرادی است که منجر به چنین اتفاقات ناگواری می شوند و قوه قضاییه و نهادهای امنیتی همواره در برابر ناقضان قانون و کسانی که جان زندانیان را به خطر می‌اندازند نه تنها سکوت بلکه از آنها حفاظت می‌کنند.» او افزود: «علاوه بر تحقیق برای شناسایی علت مرگ و نحوه، افرادی که در این مساله دخالت داشتهاند باید پاسخگو نگهداشته شوند.»
تعدادی از نمایندگان مجلس پس از درخواست برای بازدید از زندان اوین در تاریخ ۱۰ بهمن ماه در سکوت خبری از این زندان بازدید کردند. این بازدید شش روز پس از دستگیری کاووس سید امامی صورت گرفت. در روزهای پس از بازدید، نمایندگان مجلس با توضیحات مختصری، تعریف جزییات ملاقات خود را به زمان دیگری در آینده موکول کردند. با این حال اطلاعات منتشر شده نشان می‌دهد که این بازدید با طراحی کامل مسوولان امنیتی و قضایی به نحوی انجام شده است که زندانیان امنیتی و سیاسی هیچ شانسی برای ملاقات با نمایندگان و اظهار نظر درباره وضعیت خود نداشته‌اند.
در همین روز (۲۱ بهمن ۹۶ ) عباس جعفری دولت‌آبادی، دادستان تهران از «شناسایی و بازداشت چند متهم مرتبط با یک پرونده جاسوسی» خبر داده است. دادستان تهران گفت: «این افراد در قالب اجرای پروژه‌های علمی و محیط زیستی نسبت به جمع‌آوری اطلاعات طبقه‌بندی کشور در حوزه‌های استراتژیک اقدام می‌کردند.»
او گفت که این افراد با «رصد اطلاعاتی یکی از نهادهای امنیتی کشور» دستگیر و توسط «دادستانی تهران» بازداشت شده‌اند. با این حال نامی از دستگیرشدگان و اطلاعات بیشتری درباره اتهامات آنها و وضعیت‌شان نداده است.
در تاریخ هفتم بهمن ماه عضو خانواده یکی از افرادی که همزمان با کاووس سیدامامی دستگیر شدند از دستگیری چندین تن از کارکنان و مدیران موسسه «حیات وحش میراث پارسیان» خبر داد. به گفته او ماموران امنیتی با مراجعه به این شرکت علاوه بر مدیران برخی از کارکنان را بازداشت کرده اند که از جمله این افراد می‌توان به نیلوفر بیانی، مراد طاهباز (ایرانی-آمریکایی) سپیده کاشانی، هومن جوکار و طاهر قدیریان اشاره کرد. به گفته او تمامی اعضای شرکت در این هجوم نیروهای امنیتی دستگیر شده‌اند. کمپین اطلاعات مستقلی در خصوص اینکه از افراد یاد شده که تعداد آنها بالغ بر ده تن گزارش شده است چه تعدادی همچنان در زندان هستند دریافت نکرده است.
خانواده‌های افراد زندانی شده توسط ماموران امنیت تهدید شده بودند که اگر خبر این دستگیری را با رسانه‌ها درمیان بگذارند، سختگیری بیشتری در مورد بازداشت شدگان به عمل خواهند آورد. یکی از نزدیکان یکی از کارکنان این شرکت به کمپین گفت: «از مدت بازداشت نه تماس تلفنی داشتند نه وکیل و معلوم نیست واقعا اتهامشان چیست.»
کاوورس سیدامامی، دکتری جامعه شناسی و عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق و مدیر عامل موسسه «حیات وحش میراث پارسیان» بود. طبق اطلاعات سایت دانشگاه امام صادق آقای سیدامامی لیسانس جامعه شناسی را از دانشگاه اوهایو آمریکا در سال ۱۳۵۴ و فوق لیسانس و دکتری جامعه شناسی خود را از دانشگاه ارگان آمریکا در سال ۱۳۷۰ اخذ کرد. او چندین کتاب و مقاله نوشته است.
بعد از مرگ زهرا کاظمی خبرنگار ایرانی-کانادایی در ایران در سال ۱۳۸۲، این دومین شهروند ایرانی-کانادایی است که در زندان‌های ایران و پشت درهای بسته جان خود را از دست می‌دهد. در مورد زهرا کاظمی علیرغم پیگیری مقامات کانادایی و وکلای او در ایران هیچ‌گاه فردی برای این مرگ پاسخگو نگهداشته نشد. هم اکنون حدود ۱۱ شهروند با تابعیت دوگانه و یا مقیم کشور دیگر در زندان اوین به سر می‌برند.
پیش‌تر دادستان تهران روز هشتم بهمن ماه از حکم یک زندانی متهم به جاسوسی به ۱۰ سال حبس خبر داده بود. جعفری دولت‌ابادی بدون ذکر نام متهم گفته بود او «از طریق ایجاد ارتباط با سیستم اطلاعاتی بیگانه و برقراری حداقل ۱۴ ملاقات با افسران اطلاعاتی موساد، بسیاری از اطلاعات مربوط به صنعت برق و هسته‌ای کشور را در قبال ۱۴ هزار یورو در اختیار آنان گذاشته است. دادستان تهران هیچ توضیح بیشتری درباره این متهم و اتهاماتش تاکنون نداده است.
در حالی مقامات زندان از خودکشی کاووس سید امامی استاد دانشگاه و فعال محیط زیست نزدیک به دو هفته پس از بازداشتش خبر داده‌اند که براساس نوشته فرزندش مرگ او «باور کردنی نیست». سینا قنبری و وحید حیدری که در اعتراضات سراسری دی ماه بازداشت شدند، اولی در زندان اوین و دومی در زندان اراک طبق خبرهای منتشر شده خودکشی کردند.
محمدجعفر منتظری دادستان کل کشور روز بیست و یکم دی ماه با تایید دو خودکشی در بازداشتگاه های تهران و اراک، درباره سینا قنبری مدعی شد: «فردی که خودکشی کرده است معتاد بوده است و فیلمش هم موجود است و در عین حال در حال ادامه تحقیقات در این زمینه هستیم.»
از سوی دیگر مقامات انتظامی درباره وحید حیدری نیز اعلام کردند او معتاد بوده و به دلیل حمل مواد مخدر بازداشت شده و با پیچیدن لباس دور گردنش در بازداشتگاه خودکشی کرده است. این در حالی است که عموی وحید حیدری روز نوردهم دی ماه به کمپین گفت برادرزاده‌اش در بازار دستفروش بوده و اهل اعتیاد یا مواد مخدر نبوده است. یکی از بستگان وحید حیدری نیز گفته است هنگام تحویل جنازه شکافی ده سانتی در ناحیه سرش دیده که نمی‌توانسته ربطی به خودکشی داشته باشد.
حمید سیف‌زاده و نسرین ستوده، وکلای دادگستری در ایران در این باره به کمپین حقوق بشر در ایران گفتند با فرض صحت گفته‌های دادستان، اعتیاد زندانی یا متهم رافع مسئولیت سازمان زندان‌ها و قوه قضائیه نیست و دلیل مرگ یا خودکشی هر چه باشد قوه قضائیه مسئول است.
از سوی دیگر بهمن احمدی امویی روزنامه‌نگاری که به مدت پنج سال بین ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۳ در اوین و رجایی‌شهر زندانی بوده با تشکیک در امکان دار زدن در بازداشتگاه با هشتگ سینا قنبری نوشت: «درسرویس بهداشتی بند ۷ قرنطینه زندان اوین و ۲۰۹ امکان حلق آویز کردن خود وجود ندارد. البته تا جایی که من دیدم و شنیدم. شاید در سه سال اخیر امکاناتی برای این کار تعبیه شده باشد.»
پس از افشای خبر کشته شدن دو نفر در زندان‌های ایران و پخش گسترده متادون و آزار جسمی بازداشت شدگان در اعتراضات اخیر، تعدادی از نمایندگان مجلس درخواست بازدید از زندان اوین را دادند. پس از این بازدید که در ۱۰ بهمن ماه صورت گرفت، الهیار ملکشاهی رییس کمیسیون قضایی مجلس اعلام کرد که فیلم خودکشی سینا قنبری برای نمایندگان پخش شده است. احمد همتی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس هم روز ۱۸ بهمن ماه در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا گفت پزشک قانونی «فیلم‌های هفت تا ۱۰ ساعته از محل فوت این زندانیان را بازبینی کرده و به این نتیجه رسیده که آنان خودکشی کرده‌اند.» به این ترتیب بازدید نمایندگان هم با تایید خودکشی‌ها پایان یافت.
