نگاهي به...

هر آنچه منتشر ميشود به قصد و هدف آگاهی رسانی و روشنگری است۰ ما حق "آزاد ی بيان" و" قلم" را جزء لاينفک مبارزه خود ميدانيم! ما را از بر چسب و افترا زدن باکی نيست! سلام به شهدای خلق! سلام به آزادی!

۱۳۸۷ آبان ۸, چهارشنبه

گزارش سیمین دانشوراز روزهای انقلاب 57استبداد این تخم لق راداریوش شکست!دیگر بس است، دورانش به پایان رسیده4 شنبه 18 بهمن 57- صفحه مقالات کیهان
ا
گل هایی که در نسیم آزادی می شکفد....


ساعت هشت شب صف دو نفری مردم برای هدیه خون از راهروهای بیمارستان تا کمر کش خیابان باقرخان ادامه دارد. ازدحام است و مهربانی. می گویند جلو دانشگاه تهران سی چهل نفر کشته شده اند و زخمی زیاد است.
امبولانسی آژیرکشان می آید و وارد بیمارستان می شود. پیرمردی، جوانی روی دوشش است. خودش رنگ به رو ندارد، اما روی صورت جوان خون دلمه بسته، می رود تو، همه با هم حرف می زنند، درد دل می کنند، سیاست می بافند و از انتظار برای امام می گویند، انتظار دو هزار و پانصد ساله. هیچ کدامشان فکل و کراواتی نیستند، زن ها بعضی روسری دارند و بعضی چادر و بعضی هیچ. خانمی می گوید چار چار است. بقول «اخوان»، هوا ناجوانمردانه سرد است. یادم به راهپیمایی چند روز پیش می افتد که جوان های ترک زبان هم وطنم پاها را به زمین می کوفتند و با مشت های گره کرده به ترکی سرود می خواندند و موجب می شدند که قلب ها تندتر بزند و سرما رانده شود. جوانی که جلوتر از من ایستاده تازه پشت لبش سبز شده، رفیقش کمی از خودش بزرگتر است. می گوید: صبح روی شکمم با ماژیک نام و نام فامیل و شماره تلفنم را نوشتم. رفیقش می گوید: من دو رکت نماز شهادت خواندم و شناسنامه ام را تو جیبم گذاشتم. اگر شهید شدم... جوان بلند بالایی که سبیل بور دارد و کاپشن خاکستری تنش است از بیمارستان در می آید. رفیقش کاپشن قرمز پوشیده، دست هم را می گیرند. رفیقش توضیح می دهد این بار سوم است که خون داده، خونش "O" منفی است. صورت جوانی که خونش "O" منفی است گل انداخته، انگار تب دارد. می گوید پنبه و شیر و سرم و والیوم ده و آنتی بیوتیک می خواهند، خون به اندازه کافی دارند. فکر می کنم به زودی اعلام کنند که... واقعا مرد میانسالی با روپوش سفید مزین به لکه های خون از در بیمارستان بیرون می آید و داد می زند خون به اندازه کافی داریم... شیر و... یک نفر به شتاب می آید و یک بلندگوی دستی به دستش می دهد.
زن و مرد و پیر و جوان دوان به راه می افتند. ماشین ها بوق می زنند. موتورسیکلت ها تاپ تاپ صدا می کنند. طولی نمی کشد که با پاکت های شیر، با بسته های پنبه در دست، با بسته های دوا، جمع آوری شده از خانه ها و داروخانه ها و فروشگاه ها بر می گردند. والیوم ده و آنتی بیوتیک پیدا نکرده اند. دختر جوانی نفس زنان از راه می‌رسد. یک شیشه دستش است. والیوم پنج مادر بزرگ است. دو تا برایش کنار گذاشته، آخر فردا شنبه روز قتل است، ممکن است دواخانه ها بسته باشد.
آن جمعه خونین دیگر (17 شهریور) برای زخم ها یخ لازم بود. نزدیک های بیمارستان در خانه هموطنی را زدم. خانمی ارمنی بود. هر چه یخ در یخچالش داشت داد و یخچالش را خالی کرد و از ظرف های آب پر کرد و گفت یخ که بست برایتان می آورم. پرسیدم آب هندوانه ندارید؟ تشنه ام بود. طولی نکشید که همسایه هایش با تنگ های پر از یخ و چند پارچ آب هندوانه به بیمارستان آمدند. چندتاشان هم سوپ جوجه و کمپوت آورده بودند.
این مهربانی ها را کی و کجا دیده، آنهم از مردمی که تمام عمرشان در لاک خودشان بوده اند؟ و حد بالایش که در کوچه و خیابان جلو چشم همه روی می داد و می دهد، دختر جوانی را می شناسم که پسر جوانی هل داده بودش به سمت جوی آب تا در تیررس نباشد و خودش تیر خورده بود. جوان های بسیاری را می شناسم که سرشان را از بیخ تراشیدند تا سربازانی که به مردم پناهنده شده بودند لو نروند. این موارد و بسیاری از نظایرشان را قصه نوشته ام اما ضمن نوشتن احساس می کردم که بیشتر به درد شعر می خورند. آنچه در دوران ما روی می دهد شعر عظیمی است، و قالب شعر برایش برازنده تر است. دنبال قافیه و ردیف نگردید، شعر ناب است. بعدها معلم ها موضوع انشاء خواهند داد که ایمان مهم تر است یا تفنگ؟

مردم طوری با هم تا می کنند که انگار دوهزار و پانصد سال است با هم دوست حسابی اند و رنج های مشترک اینهمه سال چنان دل هایشان را بهم نزدیک کرده که گفتنی همه شان خواهر و برادرند. راستش مبارزه شان هم از همان دوهزار و پانصد سال پیش شروع شده. از همان وقتی که گئوماتای مغ برخاست و اما آورد و داریوش شاه به اغلب احتمال کشتش و در سنگ بیشه بیستون می بینیم که پا بر سینه اش گذاشته و نویسانده که «اهورا مزدا پادشاهی به من فرا داد و این همه مردم بندگان و منشان شاهم و مرا باج آورند و آنچه شان از من گفته شدی چه در شب و چه در روز، آن کرده شدی. چرا که اهورامزدا پشتیبانیم کرد تا این پادشاهی به دست آورم.» این تخم لقی که داریوش شاه شکست ادامه یافت. در سنگ نبشته های دیگر در قرون بعد اهورامزدا واقعا نقش گردید (آنها از سنگ خیلی خوششان می آمد و روی سنگ می نوشتند) و حلقه سلطنت و شاه هدیه کرد و همان ایام بود که «مانی» را دو شقه کردند و بر دروازه شارستان آویختند و مزدک را به نیرنگ کشتند و پیروانش را واژگون هم چون درخت در خاک کاشتند و همین طور بود و بود تا هفتاد سال پیش که این تخم لق به قانون اساسی ما راه یافت که برایش خون ها ریخته شده بود. اما دیگر بس است. دیگر دورانش سرآمده. آگاهی مردم بسی بیشتر از دوران داریوش شاه است. امروزه مردم کاغذ در اختیار دارند و رویش می نویسند و از کاغذ بیشتر از سنگ خوششان می‌آید.

پیرمردی را دیدم شسته و رفته، روی دیوار خیابان آناتول فرانس با خط خوش می نوشت. استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی. مرد دیگری ژولیده و پولیده از راه رسیده دستش را به کمرش زد و دانش وار گفت: استاد حسینی بنویس: کورش به پا خیز... بقیه اش را همه می دانند.
یادم است در دو ماه آخر عمر، جلال در اسالم می گفت: حالا که عملا کاری نمی توانیم بکنیم، بشینیم و مبارزه های سیاسی مردم ایران و انعکاسش را در تاریخ و ادب و هنر تدوین کنیم و علت شکست ها و موفقیت های این مبارزه ها را بررسی کنیم و برای نسل آینده بگذاریم. طرح کار را ریخت و قریب پنجاه نفر اهل درد برای این مهم در نظر گرفت که خودش حالا نیست اما مردم ایران هستند، همان راهی را می روند که او امید داشت بروند. اما هنوز هم به نظر من این کار لازم است.

آنها که در تاریخ گم نمی شوند

در تاریخ کشورمان چه بسیار به مبارزان سیاسی بر می‌خوریم که هر چه کوشش شده در تاریخ گمشان کنند، اما سخت حضور دارند و پیدا هستند. اما در هنر و ادب ایران- در ادبیات فارسی پیش از مشروطیت به تعداد معدودی برمی خوریم که سعی کرده اند که کرسی فلک را از زیر پای قزل ارسلان بکشند. اما در دوران مشروطیت چه بسیار روزنامه نگار و شاعر و نویسنده که تا پای جان مبارزه کردند و این به آن نشان است که وقتی نسیم آزادی می وزد بسیار گل ها خواهد شگفت. اما نقاشی در دوران گذشته دنباله رو شعر و ادبیات بوده و کارش تصویر کتب خطی و در زمانه ما بیشتر دنباله رو معماری بوده. غیر از چند نفری که حرفی برای گفتن داشتند و زدند و موسیقی هم که چه مبهم و اگر کسی فریادی کشیده و ندائی گفته به دشواری مفهوم شده. هر چند همین آخری ها پیش از انقلاب فریادهایی شنیدیم که خفه اش کردند. اما آنها که باید قدر بدانند دانستند و حالا برویم سر معماری که شبیه حکومت هاست یا دست کم به طور حیرت آوری از حکومت ها تاثیر می پذیرند، چرا که سفارش دهند بزرگ آنها هستند، و مشتری بزرگ معماری غالبا فاشیستی- استعماری دوران ما بهترین شاهد این مدعاست و این معماری فاشیستی- استعماری به پرده های نقاشی عظیمی نیازمند است که زینت دیوارهایش کند و نه مجسمه های عظیم تری که ارعاب را برانگیزد و دیدیم چه بسیار نقاشان و مجسمه سازانی که در دوران اختناق به این نیاز پاسخ مشتند دادند و از پول باد آورده نفت یعنی از این نمد، کلاه ها برسر گذاشتند یا بر سرشان گذاشتند.
خوشبختانه قطار سریع السیر مردم به طرف انقلاب به راه افتاد و هنرمندان بسیاری خود را به قطار رساندند و با مردم نشستند و قلبشان با قلب مردم همآهنگی یافت و های نفس مردم گرمشان کرد.
این روزها در روزنامه ها به نام های تازه بر می خوریم و لذت می بریم. یک طراح با معرفی دو تا تفنگ به دست دو تا شیر پشت بهم کرده، آرم تلویزیون داده بود و من حظ کردم و وقتی امام آمد دو تا گل به دست شیرها داده بودند که دیدیم حکومت چطور به گل ها دهن کجی کرد. هر کس این روزها به دانشگاه هنرهای زیبای دانشگاه تهران برود و پوسترهای نمایشگاهی را که برای دیدار مردم عرضه شده ببیند صدای این طپش به جا و تحسین انگیز قلب های هنرمندان را خواهد شنید.
می گفتند مردم لیاقت همین حکومتی را دارند که دارند. از نظر خودشان راست می گفتند. کسانی که دور و برشان بودند و عمالشان بودند لایق همان حکومت بودند. بورژوازی مصنوعی تازه به دوران رسیده هم که خودشان پروار کرده بودند، لایق همان حکومت بود. اما افشاگری های همین مردم به پا خاسته، حماسه آفرین، مهربان، هم بسته و یار غمخوار همدیگر روی هر که را در او غش بود سیاه کرد تا کسی انتقام مردم واقعی را پس بدهند.
هزاره ها بر لب و هزار امید در دل دارم. امیدوارم حماسه‌ها و شهادت ها و مبارزه ها و جانفشانی های مردم ما به نتیجه ای در خور کام بیاید. رهبر مستدام و دل های همگی خوش باد. برایم طبقه و قشرهای اجتماعی و منافع طبقاتی و ایسم های سیاسی و آئین ها و مذهب ها مطرح نیست. این مردم چه آریائی و چه غیر آریائی از نژاد شریف انسانی اند. امیدوارم و دعا می کنم که گل های اندیشه و تفکر برحق خرمن خرمن بشکفد و قانون اساسی ما اساسی بیابد برای اشاعه آزادی و عدالت و امنیت و تقوی و دانش. امیدورام و دعا می کنم که هنرمندان ما که راه خودشان را یافته اند آنرا ادامه بدهند و قلبشان همچنان با قلب مردم به طپد و صدایشان آوای مردم رنج سالیان دراز کشیده باشد و قلم و قلم مو و آهنگ و تیشه و مصالحشان جز به راه حق نرود. امیدوارم و دعا می کنم که خسته و دلسرد نشویم و رنج مشترکی که یادگار قرون است و دل هایمان را بهم نزدیک کرده و شعارهایمان را واحد کرده و جهت مبارزه را متشکل و قوام و وحدت بخشیده، به پایان برسد. اما مهربانی دل ها و همبستگی ها و گذشت ها هیچ گاه به ختام نرسد همه ما و بیش از همه روشنفکران و هنرمندان بایستی با دلسوزی و مروت و عاری از غرب‌زدگی خود بنیادی و شریعت زدگی قشری به این بذر آسیب پذیر که مردم ایران پاشیده اند و با خون خودشان ابیاری کرده اند، آب پاک و نور و هوای سالم برسانیم تا درختی سایه گستر گردد.

۱۳۸۷ آبان ۶, دوشنبه

تاريخچه‌اي از دخالتهاي آمريكا در ايران


شماره 36 - آبان ماه 1387
تاريخچه‌اي از دخالتهاي آمريكا در ايران
اعطاء وام توسط آمريكا به شرط در دست گرفتن امور ماليه كشوراز جمله اقداماتي كه در دوره چهارم تقنينيه به عمل آمد استخدام دكتر ميلسپو آمريكايي و همكارانش براي اصلاح ماليه مملكت بود.چون براي اداره امور كشور و پرداخت حقوق مستخدمين و احتياج مبرمي كه قشون براي سركوبي متجاوزين و ساير ياغيان كشور داشت پول كافي نبود در دي 1300 در كابينه مرحوم مشيرالدوله دولت مجبور شد با اجازه مجلس يك ميليون دلار با صدي هفت از آمريكا قرض كند كه نهضت هزار تومان آن يعني تقريباً نه دهم مبلغ قرضه براي مصارف معوقه قشون و خرج قشون‌كشي گرديد. بعداً چون عايدات كشور كافي نبود دولت درصدد برآمد مجدداً قرض كند. البته با تجربه تلخي كه كشور در زمان سلطنت ناصرالدين شاه و مظفرالدين شاه از قرض كردن از دولت روسيه و انگليس داشت تصميم گرفت از آمريكا قرض نمايد. طبق مذاكراتي كه به عمل آمد گويا شرط استقراض اين شد كه اداره ماليه مملكت تحت نظارت مستقيم مستشاران آمريكايي قرار گيرد.با مذاكراتي كه توسط سفارت ايران انجام شد دولت آمريكا موافقت نمود به ايران قرض دهد بنابراين در تاريخ مرداد 1301 در كابينه قوام‌السلطنه قانوني از مجلس گذشت كه به موجب آن دكتر ميلسپو با حقوق پانزده هزار دلار در سال استخدام كه خانه و اثاثيه هم از طرف دولت تهيه مي‌شد و هشت نفر ديگر آمريكايي كه توسط دكتر ميلسپو انتخاب مي‌شد با حقوق هفت‌هزار و پانصد دلار تا ده هزار دلار.اواخر سال 1301 مستشاران مزبور به طهران وارد شدند و شروع به كار كردند/ در قانون استخدام ميلسپو، اختيارات تامي به ايشان داده شد كه هيچ خرجي بدون اجازه ايشان انجام نمي‌شد و هيچ‌گونه تعهد مالي دولت بدون موافقت ايشان نمي‌توانست بنمايد. ترقي و تنزل و انتقال و عزل مستخدمين ماليه و همچنين مستخدمين ادارات ديگر دولتي كه مستقيماً با جمع و محاسبه و پرداخت وجوه عمومي مربوط است از صلاحيت رئيس كل ماليه بود. خلاصه وزير ماليه وقت در مقابل ميلسپو، هيچ‌گونه اختياري نداشت و تمام تشكيلات وزارت ماليه و پيشكاريهاي ولايات تحت‌نظر مستقيم دكتر ميلسپو و همكاران آمريكايي او بود.(1)مستشاران آمريكايي در بلديه (شهرداري)در تاريخ مهر 1301 قانوني از مجلس گذشت كه تذكر آن بي‌فايده نيست. آن قانون استخدام يك نفر آمريكايي به اسم دكتر ريان براي اصلاح امور بلديه تهران با حقوق ساليانه ده هزار دلار و خانه و اثاثيه هم به رايگان از طرف دولت در اختيار مستخدم مزبور گذارده مي‌شود و يك مهندس بلدي كه ريان انتخاب مي‌نمايد با حقوق ساليانه پنج هزار دلار.اصلاح بلديه تهران هميشه موردنظر بوده و با تمام اقداماتي كه تاكنون به عمل آمده صريحاً بايد گفت آن طوري كه بايد و در خور بلديه پايتخت كشور ايران باشد نيست. هزينه‌هاي هنگفتي كه در ظرف پنجاه و اندي سال در شهر شده به واسطه نداشتن يك نقشه و برنامه صحيح نتيجه‌اش همين است كه مشاهده مي‌شود.در هر حال اين آقاي مستشار آمريكايي آمدند و تنها اقدام ايشان كندن يك تونل زير ميدان سپه بود كه از جلوي عمارت بلديه فاضلاب خيابان لاله‌زار و فردوسي وارد اين تونل مي‌شد و از خيابان ناصرخسرو سر در مي‌آورد. نتيجه‌اش اين بود كه محوطه ميدان در معرض سيل نبود ولي تمام آب دو خيابان شمالي و خيابان ناصريه مي‌رفت و جلوي بازار و خانه‌هاي محله عربهادر معرض سيل و خرابي بود كه خوشبختانه گل و لاي اين مجرا را پر كرد و فعلاً اثري از اين مجراي زيرزميني نيست.(2)مستشار از آمريكا براي تأسيس بانك ملي ايران با حقوق گزافدر كابينه مستوفي‌ قانوني در 14 ارديبهشت ماه 1306 از مجلس گذشت كه دولت را مكلف نمود براي پيشرفت امر تجارت و فلاحت و زراعت و صناعت، بانكي موسوم به بانك ملي ايران تأسيس نمايد و طبق ماده 7 آن براي تأسيس بانك دولت يك نفر متخصص آمريكايي به مدت سه سال استخدام مي‌نمايد.چون در آن موقع دكتر ميلسپو و مستشاران آمريكايي بودند در نظر بود براي رئيس بانك هم يك نفر آمريكايي استخدام شود ولي بعد ميسيون آمريكايي يعني دكتر ميلسپو از ايران رفت. در 11 آبان مجلس به جاي رئيس آمريكايي به دولت اجازه داد يك نفر متخصص از اتباع سوئيس يا آلمان استخدام كند كه بعد منجر به استخدام دكتر ليندان بلات گرديد.(3)مستشاران دارايي و اقتصادي آمريكايي در ايرانچون تجديد انتخاب مستشاران آمريكايي براي امور دارايي و اقتصاد در نظر بود در تاريخ 21 آبان 1321 دكتر ميلسپو براي بار دوم براي رياست كل دارايي انتخاب شد. آقاي شريدن آمريكايي براي خواربار و چهار آمريكايي ديگر همكار ميلسپو باز دو نفر ديگر معاون ميلسپو آقاي ويويان آمريكايي براي وزارت خواربار و نيز استخدام گراشام آمريكايي براي رياست گمرك و در تيرماه 1322 شش نفر ديگر آمريكايي براي همكاري با ميلسپو و در مرداد استخدام تميرمان آمريكايي براي رياست شهرباني و استخدام چند نفر افسر آمريكايي براي ژاندارمري و در آبان ماه 1322 استخدام هيأتي از افسران و درجه‌داران ارتش آمريكا براي وزارت جنگ و باز استخدام چند نفر آمريكايي براي كارمندي وزارت دارايي، استخدام دلپي فرانسوي براي سرم سازي حصارك و استخدام دو پزشك آمريكايي براي وزارت بهداري.(4)برنامه‌ريزي براي ورود مستشاران مالي، نظامي، بهداشتي و كشاورزي به گونه‌اي كه عملاً آنها ايران را اداره خواهند كردبرنامه‌اي را كه من اواخر دسامبر شروع كردم در حال عملي شدن است. يعني استخدام مستشاران آمريكايي توسط دولت ايران. واضح بود كه انجام اين كار با اوضاع و احوال اداري ايران و با مشكلات روزافزون جنگ نمي‌توانست بدون كمك خارجي پيشرفت كند؛ و چون مستشاران انگليسي و روسي به دلايل روشن مطرح نبودند بهترين كار اين بود كه از آمريكاييها استفاده شود، به خصوص كه ايرانيان در يك روية كلي به شدت علاقه‌مند به سهيم كردن ايالات متحده در سرنوشت ايران بودند.اين بار برخلاف گذشته چون دولت آمريكا سياست انزواطلبي را كنار گذاشته و نقش مهمي در جنگ بر عهده گرفته بود از اين فكر استقبال كرد و چند هيأت از مستشاران مالي، نظامي، بهداشت، كشاورزي و نفتي به ايران اعزام نمود. مهم‌ترين اين هيأت‌ها، دكتر ميلسپو و مستشاران مالي بودند و چون ميلسپو به علت مأموريت قبلي‌اش با امور ايران آشنايي داشت، از او انتظارات زيادي مي‌رفت. ميلسپو در دي ماه 1321 وارد تهران شد و به عنوان رئيس كل دارايي با اختيارات وسيعي امور مالي و اقتصادي كشور را در دست گرفت و خزانه‌داري، حمل و نقل، توزيع خواربار و تثبيت قيمتها و حتي تعديل اجاره‌بها در اختيار او و 60 نفر از همكارانش قرار داده شد.همزمان با ورود ميلسپو و اعضاي هيأت او، دو هيأت ديگر از مستشاران آمريكايي براي اصلاح ارتش و ژاندارمري استخدام شدند. هيأت مستشاران نظامي به رياست ژنرال والتر ريدلي و مستشاران ژاندارمري به رياست سرهنگ نورمن شوارتسكف در مهر 1321 وارد تهران شدند و به تجديد سازمان ارتش و ژاندارمري كه پس از وقايع شهريور سال قبل شيرازه‌اش از هم گسيخته بود، پرداختند. اوضاع به گونه‌اي شد كه والاس مري وزيرمختار جديد آمريكا در 3 اوت 1942 (12 مرداد 1321) با افتخار به سامنر ولز معاون وزارت خارجة آمريكا تلگراف زد: «به زودي ما در وضعي خواهيم بود كه عملاً ايران را اداره خواهيم كرد».(5)جلوگيري از انتشار روزنامه‌ها توسط سفارت آمريكا در دورن اشغال ايرانهنگامي كه روزنامه‌اي در پايتخت مجال آن را مي‌يافت كه از عملكرد آمريكاييان در ايران انتقاد كند، سفارت آمريكا در تهران قدرت آن را داشت كه آن روزنامه را خارج از ضوابط قانوني توقيف كند.(6)شروع اقدامات آمريكا براي مقابله با روسها در سال 1325دولت آمريكا در اواخر فروردين 1325 سفير جديدي به نام جورج آلن به تهران فرستاده بود كه به محض ورود چند سخنراني و مصاحبة مطبوعاتي درباره حقانيت و مظلوميت ايران در برابر ابرقدرت شوروي كرد و ضمناً مستشاران نظامي آمريكايي را تشويق به تقويت هر چه بيشتر ارتش ايران نمود. در خلال ايامي كه قوام به ظاهر سياست چپگرايانه در پيش گرفته بود و دموكراتهاي آذربايجان و حزب توده را بازي مي‌‌داد، مستشاران آمريكايي توانستند ارتش را تجهيز و تقويت نموده، قادر به حمله و نجات آذربايجان بنمايند.(7)سازش آمريكا و انگليس بر سر ايرانطبق گزارش مأمور ويژه، اخيراً در محافل مطلع روشنفكر راجع به سازش انگليسيها و آمريكاييها در موضوع ايران و روية مشترك اقتصادي و سياسي آنها بحث زيادي به عمل آمده و از جمله گفته مي‌شود: آمريكا و انگليس توافق حاصل نموده‌اند كه آمريكاييها تقاضاي واگذاري امتياز نفت جنوب و شرق ايران را از دولت بنمايند و انگليسيها نيز اين نظر را تقويت كنند. همچنين قرار شده است كه عمال و ايادي آمريكا و انگليس مقدار زيادي از سهام شركت ايراني نفت را كه سازمان برنامه تشكيل داده، به نام خود خريداري نموده و بعداً به دولتين مذكور انتقال بدهند.(8)تلاش آمريكا براي متقاعد كردن شاه جهت نخست‌وزيري قوامطبق گزارش مأمور ويژه، اخيراً طرفداران قوام‌السلطنه شايع كرده‌اند كه مقامات سياسي آمريكا با استفاده از اقامت اعليحضرت همايون شاهنشاهي در آن جا سعي نموده‌اند نظر معظم‌له را براي ورود مجدد قوام‌السلطنه به صحنة سياست ايران جلب نمايند و در اين امر تا اندازه‌اي هم موفقيت حاصل شده به طوري كه پس از بازگشت موكب مبارك ملوكانه از آمريكا كابينة آقاي ساعد سقوط نموده و قوام مأمور تشكيل يك كابينه طرفدار سياست آمريكا خواهد شد و در لايحه نفت نيز به نفع ايران تجديدنظر به عمل خواهد آمد.(9)طراح كودتاي آمريكاييمدتهاست كرميت روزولت، مأمور آژانس مركزي اطلاعات آمريكا وارد ايران شده است. او با افسران بازنشسته، بازاري‌هاي متنفذ انگلوفيل ناراضي، فئودالهاي رئيس ايل و طبقات محافظه‌كار جلساتي تشكيل مي‌دهد. در تابستان بحراني سال 1332 او محرمانه چندين بار با شاه ملاقات مي‌كند و سرانجام ترتيب كودتا را مي‌‌دهد.(10)نتيجه مشورت با «سيا»اوت (23 مرداد 1332) طبق مشورتي با مأمورين «آژانس مركزي اطلاعات» آمريكا (سيا)، كه در مورد بركناري دكتر مصدق به تجزيه و تحليل در «قانون اساسي مشروطه ايران» مشغول بودند، شاه دو فرمان صادر كرد: يكي براي عزل دكتر مصدق از مقام نخست‌وزيري و ديگري گماشتن تيمسار فضل‌الله زاهدي به اين مقام.(11)نقش آمريكا در سقوط مصدقروز چهارشنبه 19 اوت ـ 28 مرداد چهار روز بعد از موفقيت مصدق، روز سرنگوني او بود.صبح زود در تهران عده زيادي از مردم عادي، ورزشكاران، كشتي‌گيران به حركت درآمدند و فرياد زنده باد شاه مرگ بر مصدق سر دادند. مردم راه گذر و بازاريها با جيب پر دلار همراه راهپيمايان بودند. به زودي شهر تهران صحنه زد و خورد آنان با طرفداران مصدق شد كه چندين ساعت طول كشيد. مردم به خانه مصدق هجوم بردند. طرفداران مصدق كه مقاومت كردند عده زيادي كشته و زخمي شدند. عصر بود كه گارد مصدق تسليم شدند. خانه مصدق در معرض خرابي و غارت و خود مصدق با حال گريه و بيچارگي با پيژاماي ابريشمين راهراهش به خانه همسايه فرار كرد، از طرف زاهدي به شاه كه در رم بود تلگراف شد كه فوري به تهران حركت كنيد.اين كودتا براي موقعيت آمريكا لازم بود و اگر گفته شد ايراني‌‌ها اقدام كردند صحيح نيست. بايد گفت از ابتدا تا انتها دست سيا و آمريكا در اين كار دخالت داشت. بعد از آرامش يك كنسرسيوم بين‌‌المللي نفت ايران را به دست گرفت.(12)شعبان بي‌مخروزولت پس از يافتن سرلشكر زاهدي به عنوان شخص موردنظر خود، و ترتيب دادن توطئه‌اي كه طي آن شاه پس از امضاي حكم نخست‌وزيري زاهدي از كشور خارج مي‌شد، شروع به تقسيم پول بين افرادي نظير «شعبان بي‌مخ» كرد تا گروهي از مردم عادي را براي همراهي با ارتش در انجام كودتا آماده سازد.عمليات كودتا بيش از يك روز به طول نينجاميد و متعاقب آن شاه با حالتي فاتحانه به ايران بازگشت، همان مردمي به استقبالش در فرودگاه شتافتند و براي روسيدن چكمه‌اش صف كشيدند كه تا دم آخر از دكتر مصدق طرفداري مي‌كردند(!)پس از آن، شاه بدون اعتنا به حقايق ـ و عليرغم افشاي آمريكايي بودن كودتا توسط خود آمريكاييها ـ چنين وانمود كرد كه يك «قيام ملي» صورت گرفته و منبعد ديگر نه يك شاه موروثي، بلكه منتخب ملت است.(13)آمريكا؛ ‌هزينه كودتا را پرداختكوچكترين جزئيات ماجرا را به خاطر دارم. پرزيدنت آيزنهاور ـ كه بيش از پيش نگران نفوذ شورويها در ايران است ـ تصميم به اقدام مي‌گيرد و كرميت (كيم) روزولت رياست اداره خاورميانه CIA را به تهران مي‌فرستد. از سوي ديگر چرچيل پيامي براي شاه مي‌فرستد و او را به برانگيختن عليه مصدق تشويق مي‌‌كند. پرنسس اشرف هم در سوئيس با مقامات آمريكايي تماس مي‌گيرد؛ سپس به تهران مي‌آيد تا برادرش را ببيند و به اراده او مبني بر خلاصي از شر ‌«پيرمرد»، نيرو بخشد. مرتب به او مي‌گويد:ـ‌ محمدرضا! تمام جهان از تو پشتيباني مي‌كند.بعدها مطبوعات نوشتند كه عمليات CIA از خارج آغاز گرديد، درست نيست، توطئه از تهران آغاز شد و ايالات متحده آمريكا هزينه آن را پرداخت.(14)حمايت آمريكايي در انتخاباتهندرسن در بخش ديگري از گزارش خود پيرامون شايعه مداخلات آمريكاييها و انگليسيها در انتخابات ايران مي‌گويد:«... برخي از سياستمداران ناراضي نيز، ما را متهم مي‌كنند و مي‌گويند «آمريكاييها و انگليسيها نامزدهاي نمايندگي مجلس را تعيين كرده‌اند و در امر انتخابات دستور مي‌دهند ما پيوسته سعي داريم ايرانياني را كه از ما درخواست كمك مي‌‌كنند قانع كنيم كه در انتخابات مداخله نداريم. انگليسيها كمتر از ما متهم به مداخله‌گري در انتخابات به وسيله «عوامل» خود در ايران هستند...»(15)بزرگمهر؛ عامل فعال سياقرني با عنوان رئيس ركن دوم ستاد ارتش، به طور معمول با رئيس پايگاه CIA همچنين وابسته نظامي آمريكا و اعضاي گروه مستشاري ايالات متحده در ايران (MAAG) ملاقات مي‌‌كرد و محتملاً نظريات سياسي خود را براي آنها توضيح مي‌‌داد. وي به رغم اينگونه تماسها، ترجيح مي‌داد از كانال بزرگمهر با مقامات آمريكايي ارتباط داشته باشد. در آن موقع بزرگمهر يكي از عوامل مهم و فعال CIA در ايران به شمار مي‌رفت.(16)عضويت نظاميان آمريكايي در ارتش ايرانكمك‌هاي نظامي آمريكا به ايران از اواخر دهة 1940 عامل مهمي در احياء ارتش ايران بود و ميسيون نظامي آمريكا در ايران هم وضع منحصر به فردي داشت. تفاوت ميسيون نظامي آمريكا در ايران با هيأت‌هاي نظامي در ساير كشورهاي جهان اين بود كه پرسنل نظامي آمريكا در ايران عملاً جزو نيروهاي مسلح ايران به شمار مي‌آمدند و در اواخر سلطنت شاه به استثناي شش نفر از افسران ارشد آمريكايي بقيه مستشاران و كاركنان آمريكايي نيروهاي مسلح ايران حقوق‌بگير دولت ايران بودند. حقوق و مزايا و هزينة اياب و ذهاب و مخارج تحصيل فرزندان ‌آنها از طرف دولت ايران تأمين مي‌شد و علائمي كه روي اونيفورم آنها دوخته مي‌شد آنها را عضو خانوادة مسلح ايران به شمار مي‌آورد.(17)بهانه براي غارتشيوه غارت دلارهاي نفتي رژيم شاه، منحصر به فروش سلاح‌هاي آمريكايي به رژيم شاه بود. آمريكايي‌ها به بهانه اينكه سلاح‌هاي ارسالي از پيچيدگي خاص برخوردارند و ارتش ايران براي نگهداري آن و نيز طرز استفاده از آنها، احتياج به نظاميان آمريكايي دارد، دهها هزار نظامي بازنشسته دوران جنگ ويتنام را كه ديگر نيازي به وجود آنها در ارتش آمريكا نبوده است، به ايران گسيل كرده بود كه هر كدام آنها، سالانه رقم‌هاي درشتي از بودجه كشور را به جيب مي‌زدند. به اعترافات ويليام سوليوان در كتاب خاطراتي كه در خصوص دوران مأموريت خود در ايران نوشته است، توجه كنيد:«... ميسيون‌هاي نظامي آمريكا در ايران هم وضع منحصر به فردي داشتند. تفاوت ميسيون نظامي آمريكا در ايران با هيأت‌هاي نظامي در ساير كشورهاي جهان اين بود كه پرسنل نظامي آمريكا در ايران،‌ عملاً جزو نيروهاي مسلح ايران به شمار مي‌رفتند و در اواخر سلطنت شاه به استثناي شش نفر از افسران ارشد آمريكايي، بقيه مستشاران و كاركنان آمريكايي نيروهاي مسلح ايران حقوق‌بگير دولت ايران بودند. حقوق و مزايا و هزينه اياب و ذهاب و مخارج تحصيل فرزندان آنها از طرف دولت ايران تأمين مي‌شد...»(18)فروش تسليحات نظامي براي بازگرداندن دلارهاي نفتي و گسيل مستشاران نظاميدر چنين شرايطي ايالات متحده، براي استمرار غارت منطقه و تضمين منافع نامشروع و در عين حال حياتي حراميان، راهي مناسب‌تر از اين نمي‌يابد كه رژيم شاه را به عنوان ژاندارم منطقه برگزيند و بدين ترتيب، از يك سو بخش اعظم دلارهاي نفتي را از طريق فروش سلاح‌هايي كه صرفاً در جهت تأمين اهداف جهان غرب، انبار خواهد شد، چپاول كند و از سوي ديگر به بهانه آنكه نيروهاي نظامي ايران، فاقد اطلاعات لازم براي نگهداري و استفاده از سلاح‌هاي مزبور است، دهها هزار تن از نظاميان آمريكايي را وارد ايران كرده و ارتش ايران را كاملاً قبضه نمايد و كشور را بدون سر و صدا به پايگاه نظامي خود در منطقه تبديل كند.از آغاز دهة 1970 سيل اسلحه و مهمات آمريكايي به ايران سرازير شد. در مدت بيست سال، از 1950 تا 1970 ايران در حدود يك ميليارد و هشتصد ميليون دلار اسلحه و كمك‌هاي نظامي از آمريكا دريافت كرده بود.(19)تأسيس ضداطلاعات ارتش توسط آمريكاپس از 28 مرداد 32، كه آمريكايي‌‌ها با قدرت تمام وارد صحنه شدند و تصميم گرفتند ايران را به عنوان پايگاه اصلي خود در منطقه حفظ كنند، در درجه اول به ايجاد دستگاه ضداطلاعات ارتش و تقويت آن و در درجه دوم به تأسيس سازمان امنيت كشور (ساواك) پرداختند.(20)همكاري اطلاعاتي ساواك، CIA و موساد«ساواك» پس از كودتاي دكتر مصدق، فرار شاه و ضد كودتاي (28 مرداد) آمريكا در ايران، تأسيس يافت و با كمك سازمان «سي. آي اي» ايالات متحده و سازمان جاسوسي و ضدجاسوسي «موساد» اسرائيل، اكنون از قوي‌ترين و كارآترين سازمان‌هاي دنياست كه در آن محال است دستوري صادر شود و به نحوي در سراسر دنيا اجرا نگردد.(21)طراحي ساختار ساواك توسط مستشاران آمريكاييمشخص شد كه از سال 1335، ساواك توسط 10 مستشار آمريكايي طبق قواره سازمان خودشان سازماندهي شده است. با اين تفاوت كه چون فعاليت خارجي ايران ناچيز است. مانند «سيا» بدان سازمان مستقلي نداده و اين وظايف را به همراه وظايف امنيتي درون يك سازمان گنجانيده و نام آن را «سازمان اطلاعات و امنيت كشور» گذارده‌اند.(22)CIA در ايرانيك خاطره مربوط به سال‌هاي 1350ـ1351 است،‌يعني زماني كه تازه به جاي سپهبد يزدان‌پناه به بازرسي رفته بودم. روزي فردي از سفارت آمريكا تلفن كرد و تقاضاي ملاقات با مرا كرد. گفتم: شماره تلفن خود را بدهيد تا اطلاع دهم. منظورم سئوال از محمدرضا بود. با محمدرضا تماس گرفتم. او با اكراه جواب داد: «نپرسيدي چه مي‌خواهد؟» گفتم: ملاقات را براي همين خواسته و معلوم خواهد شد. گفت: «اگر راجع به بازرسي سئوال كرد هر چه مي‌خواهيد به او بگوييد، حتي اگر سازمان و وظايف بازرسي را خواست، ولي اگر مطلب ديگري مطرح كرد اظهار بي‌اطلاعي كنيد!» با اين راهنمايي به كارمند سفارت تلفن كردم و آمد. اول راجع به بازرسي سؤالاتي كرد، يعني تمام سئوالاتش راجع به بازرسي بود. ولي در حين صحبت ناگهان سئوالي را مطرح كرد كه بلافاصله فهميدم ملاقات براي اين است و بس. سئوال اين بود: «حالا كه مقدم رئيس اداره دوم ارتش شده آيا مستقل كار خواهد كرد و يا كماكان خود را تابع نصيري احساس خواهد كرد؟» طبق دستور محمدرضا بايد اظهار بي‌اطلاعي مي‌كردم ولي صحيح ندانستم كه خود را اين قدر بي‌اطلاع نشان بدهم و لذا جواب صريح دادم كه ‌«مقدم فرد مستقلي است و به هيچ‌وجه تابع نصيري نبوده و حالا كه شغل مستقل پيدا كرده به طريق اولي هيچ‌گونه تبعيتي از او نخواهد داشت.» از اين پاسخ بسيار خوشحال شد به طوري كه در قيافه‌اش تشخيص دادم. آن موقع به علت اين خوشحالي پي نبردم، ولي بعدها كه مقدم را همراه ازهاري به آمريكا دعوت كردند و 3 ماه نگه داشتند، علت را فهميدم و متوجه شدم كه مي‌خواسته‌اند با مقدم رابطه مستقيم برقرار كنند و مردد بوده‌اند كه آيا مقدم اين رابطه را به نصيري اطلاع خواهد داد يا نه؟ بعداً جريان ملاقات با فرد آمريكايي را به محمدرضا گزارش دادم و ايرادي نگرفت كه چرا طبق دستور او عمل نكرده‌ام.(23)استراق سمع مكالمات خصوصي شاه و مقامات ارشد كشوراما از اين بالاتر، استراق سمع مكالمات خصوصي محمدرضا و مقامات عاليرتبه توسط سيا بود. جريان از اين قرار بود كه سفارت آمريكا (سفير يا رئيس «سيا»ي سفارت، يادم نيست) به اطلاع محمدرضا رساند كه تلفن‌هايي كه استفاده مي‌كنيد مطمئن نيست و امكان استراق سمع خيلي زياد است و پيشنهاد كردند كه يك كابل 10 شماره‌اي بكشند كه از مراكز تلفن خودكار عبور نكند، بلكه مستقيماَ به محل‌هاي موردنظر وصل شود. محمدرضا موافقت كرد و آمريكايي‌ها تلفن‌ها را كشيدند كه به «تلفن قرمز» معروف شد. در كنار هر دستگاه ليست مقاماتي كه از اين تلفن استفاده مي‌كردند و شماره آنها قرار داشت. مقاماتي كه از «تلفن قرمز» استفاده مي‌كردند عبارت بودند از: محمدرضا، وزير دربار، نخست‌وزير، فرمانده گارد، رئيس ستاد ارتش، رئيس اداره دوم ارتش، رئيس ساواك، فرمانده ژاندارمري، رئيس شهرباني و رئيس «دفتر ويژه اطلاعات» (من). من مطلع بودم كه يك تلفن قرمز هم در سفارت آمريكاست و هر 10 شماره را استراق سمع مي‌كند. آمريكايي‌ها بي خود به موضوعي تا اين حد علاقمند نمي‌شوند، مگر اينكه از آن نفع كامل ببرند. پس، كليه مكالمات تلفن‌هاي قرمز در سفارت آمريكا روي نوار ضبط مي‌شد و آمريكا بر كليه مسائل درجه اول مملكتي نظارت مي‌كرد. زماني سرلشكر نجاتي، افسر دفتر، اجازه خواست كه از تلفن قرمز استفاده شود. گفتم: به هيچ‌وجه! استفاده نشد و فقط در دفتر ويژه هم استفاده نشد.(24)تحريكات آمريكا در خصوص مرجعيت پس از مرحوم بروجرديروزي آقاي كوهپايي به من گفت كه كنسولگري آمريكا در اصفهان، او را مي‌خواهند؛ پسر ايشان هم كه در آمريكا تحصيل مي‌كرد و تازه تحصيلاتش تمام شده بود و انگليسي مي‌‌دانست، نقش مترجم را براي ايشان داشت؛ و مي‌پرسند كه شما شهريه را به چه كسي خواهيد داد؟ جواب مي‌دهد بايد صبر كنيم ببينيم چه كسي مرجع مي‌شود، تا شهريه را بدهيم به او.يادآوري اين مطلب سودمند است كه پيش از اين واقعه امام مدتي اصفهان بودند و آقاي كوهپايي با ايشان رابطه پيدا كرده بود و خلاصه امام را پسنديده بود كه همين هم شايد از چشم آنها مخفي نبود؛ در هر صورت، او چنين پاسخي به آنها داده بود؛ اما قانع نشده بودند و گفته بودند: «شما در جريان فوت آقاي بروجردي، در عراق بوديد. از آنجا تلگراف كرديد كه شهريه را به اسم آقاي حكيم بدهند. پس اين طور نيست كه صبر كنيد و شهريه را به هر كس رئيس شد بدهيد.» از اين برخورد و گفت و گو به خوبي روشن مي‌شود كه در زمان رژيم پهلوي سفارت آمريكا تا چه مسائل داخلي ايران را زيرنظر داشت.(25)انقلاب سفيد آمريكاييسرانجام به دنبال مسافرت شاه در 21 فروردين 1341 به آمريكا، مقامات آمريكايي متقاعد شدند كه اصلاحات موردنظر آنان كه چند ماه بعد با سر و صداي فراوان به عنوان «انقلاب سفيد» اعلام گرديد، به دست خود شاه بايد اجرا شود.به دنبال اين بند و بست سياسي علي اميني از صحنه خارج مي‌شود و به جاي او اميراسدالله كه در اين مرحله در كنار شاه و براي حفظ تاج و تخت او تلاش زيادي كرده بود به نخست‌وزيري مي‌رسد.(26)پيوند ميان شاه و رئيس‌جمهوري ايالات متحده آمريكاشاه با همكاري باند علم و انجام دسيسه‌هاي گوناگون توانست نظر آمريكاييها را به خود جلب كرده و سرانجام، سپردن تعهد براي انجام اصلاحات، موافقت مقامات آمريكايي را براي كنار گذاشتن اميني بگيرد.شاه يك بار در بركناري زاهدي توانست براي خود امتياز كسب كند و به صورت فعال وارد صحنه سياست شد. اين دومين باري بود كه پيوند ميان شاه و رئيس‌جمهوري ايالات متحده، برقرار گرديد، و با كنار گذاشتن اميني و انتصاب اسدالله علم مي‌خواست خودش اختيار همه كارها را به دست بگيرد.(27)حسنعلي منصور، منصوب آمريكا، مغضوب شاهلازم به ذكر است كه رضايت شاه نه به خاطر وقايع اخير و تصويب لايحه ننگين كاپيتولاسيون توسط منصور بود، بلكه بدين جهت بود كه حسنعلي منصور، نخست‌وزيري نبود كه مطيع اوامر شاه باشد و از لحاظ سياست خارجي وابستگي كامل به آمريكا داشت.شاه از نخست‌وزيري منصور راضي نبود، چرا كه او با اصرار جانسون رئيس‌جمهور وقت ايالات متحده و سازمان سيا بر مسند نخست‌وزيري تكيه زده بود.(28)علت انتخاب آموزگارشاه درباره انتخاب آموزگار به نخست‌وزيري چنين گفته بود: «آموزگار را به خاطر درستي و دوستي‌اش با دولت آمريكا انتخاب كرده است.»(29)هم‌زماني تصميم شاه و كارترفريدون هويدا ضمن گفتگويي كه با هم در هواپيما داشتيم، مي‌گفت: «شاهنشاه معتقد است كه بايد به آمريكاييها بگوييم دست از سياست دوپهلوي خود بردارند و موضع خويش را در قبال ايران به صراحت اعلام كنند. ضمناً هم شاهنشاه خيلي مايل است مردم به اين حقيقت واقف شوند كه تصميم به ايجاد فضاي باز سياسي در ايران را شخصاً اتخاذ كرده، و اين امر به هيچ‌وجه بر اثر فشارهاي وارده از سوي كارتر يا سازمان عفو بين‌المللي نبوده است. چون شاهنشاه خود به اين نتيجه رسيده كه مردم ايران در حال حاضر به اندازه كافي داراي بلوغ سياسي شده‌اند...»ولي من و فريدون با هم به اين نتيجه رسيديم كه همزماني تصميم شاه و كارتر خيلي به نظر اعجاب‌انگيز مي‌آيد!(30)اجبار شاه به اتخاذ سياستهاي ليبراليابراز نگراني و ناراحتي مي‌كرد و اصرار داشت كه عقيده مرا نيز راجع به دگرگونيهاي اخير ايران بداند. در جواب او گفتم: ‌«شخصاً به اين حقيقت اذعان دارم كه گرچه آمريكاييها شاه را مجبور به اتخاذ روشهاي ليبرالي كرده‌اند، ولي آنها هرگز ميل ندارند نتيجه يك چنين سياستي به تغييرات بنيادي در ايران منجر شود. چون اگر آمريكاييها واقعاً به دنبال دستيابي به اين هدف باشند، هيچ چاره‌اي ندارند جز آنكه رضايت شوروي را نيز به دست آورند.»(31)نقش آمريكا در روي كار آوردن شريف اماميدر 5 شهريور، در نتيجه فشار آمريكا، برادرم، جعفر شريف‌امامي رئيس مجلس سنا و مديرعامل بنياد پهلوي را به نخست‌وزيري برگزيد. من از اين انتصاب در كنفرانسي در برزيل آگاه شدم و از انتخابي كه شده بود بي‌نهايت متعجب گرديدم. به نظر من شرايط زمان ايجاب مي‌كرد كه رهبر قويتري انتخاب شود.(32)حمايت آمريكا از شاه و مخالفت با رژيم نظاميدر اين اثناء تظاهرات گسترش مي‌يافت و در اواخر اكتبر در صنعت نفت اعتصابي به وقوع پيوست كه توليد را از 8/5 ميليون بشكه در روز به 9/1 ميليون بشكه طي يك هفته، كاهش داد. در 24 اكتبر پس از ديدار چارلز دانكن، قائم‌مقام وزارت دفاع با شاه، سفير ساليوان گزارش داد كه وي و سفير بريتانيا به شاه گفته‌اند كه به عقيدة ايشان راه‌حل نظامي چاره كار نيست. طبق اطلاع من، اين نظر مورد تأييد كاخ سفيد نبود. روز بعد، من تذكاريه‌اي از سيك دريافت كردم كه طي آن خواسته بود اقدام مؤثري براي حمايت از شاه انجام گيرد، مثلاً سفر من به تهران با پيامي از رئيس‌جمهوري يا انتشار بيانية حمايت يا بيانية مشترك پشتيباني از شاه، توسط آمريكا و متحدان اصلي‌اش. ليكن، در همان ايام، وزارت امور خارجه، يك گزارش تحليلي از اوضاع ايران تهيه كرده بود كه در آن، ضمن تأكيد بر حمايت از شاه، اين عقيده ابراز مي‌شد كه ايالات متحده بايد به مخالفت شديد با برقراري يك رژيم نظامي ادامه دهد.(33)مداخله آمريكا ـ حمايت از شاه ـ مقابله با مردم ـ حمايت از حكومت نظاميضمن يكي از گزارشات خود به واشنگتن نوشتم كه چون پيش‌بيني مي‌كنم شاه درباره تشكيل يك دولت نظامي براي مقابله با بحران فعلي از ما نظرخواهي خواهد كرد بهتر است دولت آمريكا از هم‌اكنون در اين باره مطالعه كرده نظر خود را به من ابلاغ نمايد.براي ما خيلي شگفت‌آور بود كه پاسخ اين سئوال خود را خيلي سريع و با صراحت كامل طي چهل و هشت ساعت دريافت كردم. پاسخ واشنگتن اين بود كه به نظر دولت آمريكا بقاي شاه حائز كمال اهميت است و آمريكا از هر تصميمي كه وي براي تثبيت قدرت و موقعيت خود اتخاذ كند حمايت خواهد كرد. در پاسخ واشنگتن با صراحت به اين موضوع اشاره شده بود كه اگر شاه براي استقرار نظم و تثبيت حكومت خود استقرار يك دولت نظامي را ضروري تشخيص دهد آمريكا آن را تأييد خواهد كرد و از متن پيام چنين مستفاد مي‌شود كه آمريكا از هر اقدامي در جهت پايان بخشيدن به اوضاع بحراني ايران و سركوب مخالفان حمايت مي‌كند.پيامي كه در پاسخ سئوال مربوط به احتمال تشكيل دولت نظامي در ايران از واشنگتن دريافت داشتم نه فقط با دستورالعمل‌هاي مبهم و مبتذل گذشته مغايرت داشت، بلكه از يك تغيير كلي در سياست آمريكا در جهت حمايت جدي از شاه حكايت مي‌كرد.وقتي كه براي ملاقات زاهدي به خانه‌اش رفتم او مرا به دفترش برد و به عنوان يك خبر مهم و تازه به من گفت كه «برژينسكي اداره امور مربوط به ايران را به دست خود گرفته است.» او با بياني كه از تلاش و مشاركت خود او در اين جريان حكايت مي‌كرد گفت برژينسكي او را به كاخ سفيد فراخوانده و گفته است كه پرزيدنت كارتر نگران اوضاع ايران است و در اين شرايط بايد شاه روية محكم‌تر و قاطع‌تري در پيش بگيرد. زاهدي افزود كه برژينسكي او را تشويق كرده است به تهران مراجعت كند و شاه را به اتخاذ تدابير جدي‌تري براي حفظ رژيم خود وادار نمايد. زاهدي مي‌گفت به برژينسكي پاسخ داده است كه نمي‌تواند در اين شرايط پست سفارت ايران را در واشنگتن خالي بگذارد ولي برژينسكي او را نزد رئيس جمهوري برده و پرزيدنت كارتر به او گفته است كه شما با خيال راحت به تهران برويد، من سفير ايران در واشنگتن خواهم بود! زاهدي بعد از شرح اين جريان گفت كه ديگر درنگ را جايز نشمرده و به تهران آمده است تا شاه را در مبارزه سختي كه در پيش دارد ياري كند.كمي پس از اين ملاقات شاه مرا به كاخ خود فراخواند و مطالبي را كه قبلاً از زاهدي شنيده بودم بازگو كرد. شاه همچنين از قول زاهدي گفت كه قرار است مطالبي در اين زمينه كتباً به من ابلاغ شود و از من پرسيد آيا پيامي در اين خصوص از واشنگتن دريافت داشته‌ام يا نه.تا آن موقع از واشنگتن به من ابلاغ شده بود همان مطالبي بود كه در پاسخ سئوال مربوط به احتمال روي كار آمدن يك دولت نظامي در ايران دريافت داشته بودم. من از همان پيام مطالبي را در اين زمينه كه آمريكا از هر اقدامي كه شاه براي رفع بحران كنوني مصلحت بداند حمايت خواهد كرد براي وي نقل كردم. ظاهراً شاه انتظار مطالب روشن‌تري را داشت و مي‌خواست واشنگتن صريحاً توسل به نيروي نظامي را براي سركوب مخالفان تأييد كند.(34)حمايت كارتر از شاهرئيس‌جمهور گفت كه براي ابراز دوستي نسبت به شاه و نگراني از حوادث تلفن زده است و آرزو كرده كه شاه بتواند به نحو احسن اين مسائل را حل كند و در مساعي خود براي انجام اصلاحات موفق شود.(35)نفوذ و مداخله آمريكا در ايرانبالاخره خود را بازيافتم و با لحني آرام بخش و با قدرت منطق و استدلالي كه در توان داشتم سعي كردم اطمينان و اعتقاد متزلزل شده شاه را نسبت به آمريكا به دست آورم و به او اطمينان بدهم كه آمريكا همچنان پشتيبان او است و رئيس‌جمهوري و ساير مقامات ارشد آمريكايي كاملاً مسائل و مشكلات او را درك مي‌كنند. پس از اين مقدمه اطلاعاتي را كه از منابع سفارت درباره فعاليت‌هاي مخالفان و جريان حوادث شهرهاي مختلف ايران به دست آورده بودم در اختيار شاه گذاشتم و سعي كردم خيال‌پردازيهاي او را درباره مشاركت خارجيان در اين حوادث برطرف سازم. شاه با دقت به حرفهاي من گوش داد و ظاهراً از اينكه ما چنين اطلاعات دقيقي درباره جزئيات وقايع داخلي ايران داريم شگفت‌زده شده بود.(36)سوليوان، برژينسكي و سقوط سلطنت پهلويمشكل تئوري سوليوان آن بود كه، آمريكا ناگزير از مداخله بسيار گسترده در امور داخلي ايران مي‌گرديد و عملاً موجبات و امكانات سقوط كسي را از مسند قدرت فراهم مي‌آورد كه ساليان بسيار متحد وفادار آمريكا بود. زماني كه پيشنهاد سوليوان از طريق وزارت امور خارجه طرح گرديد، برژينسكي به تأثيرات چنين اقدامي در ميان متحدين آمريكا در سراسر جهان اشاره كرد. برژينسكي اظهار داشت اگر ايالات متحده قصد دارد وارد عمل شود و حتي نيرو در خاك ايران پياده كند، بهتر است كه اين نيرو را در جهت حمايت از متحد خود به كار گيرد نه آنكه به نفع يك دگرگوني موهوم، متحد خود را سرنگون سازد.(37)تلاش آمريكا براي حفظ شاهدر ناهاري كه پس از اين ملاقات در حضور شاه و شهبانو صرف شد، شاه همچنان منقلب و پريشان حال بود و بلومنتال كه مانند ساير فرستادگان واشنگتن مأموريت داشت روحيه شاه را تقويت كند در برابر اين وضع متحير مانده بود. او پس از انجام اين ملاقات به من گفت كه از وضع شاه بسيار نااميد شده و او را مرد ميدان مبارزه با مشكلات فعلي و صاحب اراده‌اي كه بتواند دست به اقدامات قاطع و مؤثري براي حفظ قدرت خود بزند نمي‌بيند.با وجود اين قاصدان ديگري از واشنگتن هنوز در راه بودند. پس از بلومنتال «بوب ـ بووي» مرد شماره سه سازمان سيا به تهران آمد و در مذاكرات يك گروه اطلاعاتي ـ نظامي با شاه شركت كرد. برنامه مسافرت هيأت اعزامي آژانس اطلاعات و جاسوسي دفاعي قبلاً پيش‌بيني و تنظيم شده بود. آژانس اطلاعاتي دفاعي كه يك سازمان جاسوسي و كسب اطلاعات نظامي است هر سال هيأتي را به تهران مي‌فرستاد تا درباره تداركات نظامي كشورهاي همجوار ايران يا دشمنان بالقوه اين كشور و همچنين سلاح‌هاي تازه‌اي كه از طرف آنها به كار گرفته شده و ممكن است تهديدي براي ايران به شمار بيايد اطلاعاتي در اختيار شاه بگذارند.شاه در سالهاي گذشته با توجه و علاقه زيادي با اعضاي هيأت اعزامي آژانس جاسوسي دفاعي ملاقات مي‌كرد و گزارشات آنها را درباره تداركات نظامي كشورهاي همسايه و سلاح‌هاي تازه آنها به دقت تعقيب مي‌نمود. ولي اين بار اعضاي هيأت مزبور هم شاه ديگري را در مقابل خود يافتند كه با نوعي بي‌حوصلگي و بي‌تفاوتي گزارش هيأت را گوش كرد. و با چند سئوال كلي و ساده به جلسه خاتمه داد. بووي كه مردي مجرب و كاركشته بود و قبل از تصدي مقام اخير خود در سيا مدتي به عنوان مشاور وزارت امور خارجه آمريكا كار كرده بود در اين جلسه بيشتر نقش ناظر را داشت، ولي نتيجه‌اي را كه بايد از اين ملاقات بگيرد گرفت. او هم مثل بلومنتال به اين نتيجه رسيد كه شاه در مقابله با بحران فعلي خيلي ناتوان است و مردي نيست كه بتوان از او انتظار قاطعيت و شدت عمل داشت.(38)آمريكا و ميزان تأثير بر تصميم‌گيريهاي رژيم پهلويآخرين و شايد معتبرترين فرستاده واشنگتن به تهران سناتور «رابرت بيرد» ليدر اكثريت سناي آمريكا بود. سناتور بيرد كه نه تنها يك سياستمدار كهنه‌كار، بلكه مردي تيزهوش و قيافه‌شناس بود، يك داماد ايراني‌الاصل داشت و به همين جهت از نزديك به امور ايران آشنا بود. سناتور بيرد در ماه نوامبر كه بحران ايران به مراحل حادي رسيده بود با هواپيماي مخصوص رياست جمهوري با هيأتي از مشاوران و اعضاي دفتر خود به تهران آمد. سناتور بيرد عصر روز ورود خود به تهران به اتفاق هيأت همراه خود در محل سفارت با من و عده‌اي از اعضاي سفارت ديدار كردند. او از من خواست كه نظراتم را درباره اوضاع ايران و موقعيت شاه بيان كنم. وقتي كه من چهره تاريكي از اوضاع ايران و موقعيت شاه را براي او تصوير كردم بيرد گفت كه آنچه در واشنگتن درباره اوضاع ايران شنيده با آنچه من مي‌گويم تفاوت كلي دارد. سناتور بيرد سپس از قول برژينسكي گفت كه شاه آماده اقدامات قاطعي براي دفاع از تاج و تخت خود مي‌باشد ولي بر اثر روش ابهام‌آميز و اظهارنظرهاي ضد و نقيض وزارت خارجه و سفارت آمريكا دچار ترديد شده است. بيرد پس از ذكر اين مقدمه گفت كه به او توصيه شده است شاه را از پشتيباني كامل و نيرومند آمريكا از خود مطمئن سازد و تأكيد نمود كه آمريكا از هر اقدامي كه او براي حفظ تاج و تخت خود ضروري مي‌داند حمايت خواهد كرد. من از بيرد پرسيدم كه آيا پيام او به معني تشويق و ترغيب شاه براي صدور دستور كشتار مخالفانش در خيابانها مي‌باشد. بيرد بلافاصله حرف خود را تعديل كرد و گفت منظور او چنين چيزي نيست. من با توجه به تجاربي كه از گفتگوهاي خود با شاه داشتم گفتم پيامي كه قبلاً به آن اشاره كرديد اين سئوال را از طرف شاه در پي خواهد داشت كه آيا آمريكا تيراندازي به طرف مخالفان و سركوب كامل آنها را توصيه مي‌كند. بيرد از اين موضوع شوكه شد، ولي بلافاصله پذيرفت كه در رساندن پيامي كه بايد به شاه ابلاغ كند بايد همه جوانب امر را در مدنظر بگيرد.به هر حال آنچه در واشنگتن به بيرد گفته شده بود و آنچه در تهران به وي گفته شد او را دچار نوعي سردرگمي و بلاتكليفي كرده بود. من به او توصيه كردم براي اينكه با افكار و عقايد خود ايراني‌ها هم آشنايي پيدا كند ملاقاتي با خانواده و نزديكان داماد ايراني خود ترتيب دهد. بيرد اين پيشنهاد را پذيرفت و قرار شد صبح روز بعد قرار صبحانه‌اي با خانواده و بستگان داماد ايراني او بگذاريم.نتيجه‌اي كه از اين ديدار گرفته شد تقريباً همان بود كه من پيش‌بيني مي‌كردم. اعضاي مسن‌تر خانواده طرفدار شاه و بقاي رژيم بودند ولي وخامت اوضاع را تأييد مي‌كردند. اعضاي جوانتر خانواده به شدت مخالف شاه بودند و مي‌گفتند براي او راهي جز ترك ايران و استعفا از مقام سلطنت نمانده است. در پايان اين ديدار سناتور گفت كه حالا متوجه اين واقعيت مي‌شود كه اوضاع ايران خيلي وخيم‌تر و پيچيده‌تر از آن است كه در واشنگتن براي او تصوير شده بود.ملاقات با شاه محيط يأس و افسردگي را كه بر دربار حاكم بود به بيرد نشان داد. ارزيابي شاه از اوضاع نااميدكننده و عكس‌العمل او در برابر ابراز حمايت و پشتيباني آمريكا از طرف سناتور بيرد منفي و بي‌تفاوت بود. ناهار در حضور شاه و شهبانو پس از اين ملاقات مصيبت‌بارتر بود. در تمام مدت ناهار فقط شهبانو به سئولاتي كه گاه از طرف من يا سناتور مطرح مي‌شد پاسخ مي‌داد و شاه ساكت و صامت به سقف خيره شده بود. شاه تقريباً غذا هم نخورد و قيافه‌اش بيشتر شبيه آدمي بود كه از گناهي كه مرتكب شده شرمگين است. در اين چند ماه گويي به اندازه چندين سال پير شده، رنگ چهره‌اش پريده و لاغر و شكسته شده بود.متأسفانه پس از ناهار فرصت صحبت زيادي با سناتور بيرد نداشتم، زيرا سناتور مي‌خواست مستقيماً با هلي‌كوپتر به فرودگاه برود و من هم در سفارت جلسه‌اي براي مذاكره درباره تخليه تدريجي خانواده‌هاي آمريكايي از ايران ترتيب داده بودم و حضور من در اين جلسه ضروري بود، با وجود اين در چند دقيقه‌اي كه قبل از عزيمت سناتور بيرد به فرودگاه با او ضحبت كردم دريافتم كه تصوير تاريكي از وضع شاه و اوضاع عمومي ايران در ضمير او نقش بسته و او هم به اين نتيجه رسيده است كه ديگر نمي‌توان به شاه اميد بست.(39)اعزام هايزر به تهران براي حفظ انسجام نيروهاي مسلحعصر روز دوم ژانويه به من اطلاع دادند كه ژنرال آلكساند هيگ فرمانده كل نيروهاي سازمان پيمان آتلانتيك مي‌خواهد با خط ويژه تلفني با من صحبت كند. تلفن هيگ براي من غيرعادي و غيرمنتظره بود و وقتي كه با او تماس گرفتم هيگ گفت كه از واشنگتن دستوري براي او رسيده و به معاون وي «هايزر» مأموريت داده‌اند كه براي حفظ انسجام نيروهاي مسلح ايران به تهران بيايد. به عقيده هيگ گزارشهايي كه ما درباره وضع متشنج نيروهاي مسلح و امكان از هم پاشيدن آن پس از عزيمت شاه به واشنگتن داده بوديم موجب نگراني شده و هايزر مأموريت يافته بود موجبات پيوستگي نيروهاي مسلح و انتقال وفاداري و اطلاعات آنها را از شاه به حكومت بختيار فراهم سازد.روز بعد هايزر با لباس شخصي در يك هواپيماي باري 747 كه وسائل نظامي به ايران حمل مي‌كرد وارد تهران شد. او مستقيماً از فرودگاه به محل اقامت ما در سفارت آمد. حالتي آشفته و عصباني داشت و موضوع استعفاي هيگ از فرماندهي نيروهاي پيمان آتلانتيك و نتايج آن در روابط آمريكا و متحدين اروپايي ما فكر او را به خود مشغول داشته بود. هايزر همچنين از اينكه موضوع مأموريت او باعث استعفاي هيگ شده ناراحت به نظر مي‌رسيد ولي تأكيد مي‌كرد كه اين موضوع بهانه‌اي بيش نبوده و مقدمات استعفاي هيگ بر اثر اختلافات او با سياستهاي حكومت كارتر در قبال سازمان پيمان آتلانتيك قبلاً فراهم شده بود.(40)شاه تسليم پيشنهادهاي سفارت آمريكاشناخت ما از نيروهايي كه عليه او به مبارزه برخاسته بودند، بسيار اندك بود، ولي اظهارات ضدآمريكايي آنان دليل كافي بود تا ما را در حمايت‌هايمان از شاه، مصمم‌تر سازد. در اول نوامبر، سفير سوليوان به اين نتيجه رسيده بود كه لازم است به رهبران مخالفين براي مشاركت در امور ايران، نقشي وسيع‌تر از آنچه شاه آمادگي‌اش را داشته است، واگذار شود. البته من نمي‌توانستم با اين نظر موافقت كنم... بايد بگويم كه شاه تسليم پيشنهادهايي بود كه از سفارت ما انشاء مي‌شد(!!) در اواخر سال ميلادي، شاپور بختيار، فردي ميانه‌رو «تحصيل‌كرده غرب» و مجرب، مسئوليت نخست‌وزيري را پذيرفت. اين شخص... فوراً از شاه خواست، ايران را ترك كند... براي برقراري نظم و آرامش، شاه مي‌بايست ايران را ترك مي‌كرد. در حالي كه من با شاه موافق بودم كه اين امر بايد پس از تشكيل دولت ثابت، و طبق برنامه و همراه با حفظ شئون وي انجام گيرد.سوليوان توصيه مي‌كرد كه ما با نظر شاه مخالفت كنيم و مصرانه از او بخواهيم فوراً ايران را ترك گويد و سعي كنيم نوعي دوستي و هم‌پيماني با آيت‌الله خميني برقرار كنيم. من با اين پيشنهاد مخالف بودم. زيرا شاه و بختيار و قواي نظامي ايران، به حمايت آمريكا نياز داشتند.»(41)تلاش آمريكا براي كودتا در ايراندر بحبوحه اين فعاليت‌ها زنگ تلفن به صدا درآمد و نيوسام معاون وزارت امور خارجه آمريكا كه از واشنگتن صحبت مي‌كرد گفت از اتاق وضع فوق‌العاده در كاخ سفيد با من صحبت مي‌كند و هم‌اكنون جلسه‌اي به رياست برژينسكي براي بررسي اوضاع ايران تشكيل شده و مي‌خواهند تازه‌ترين اطلاعات را درباره اوضاع دريافت كنند. من در چند جمله كوتاه گزارش وضع موجود را دادم و گفتم چون گرفتار مشكل نجات بيست و شش نفر پرسنل نظامي آمريكا هستم بيش از اين نمي‌توانم صحبت كنم. نيوسام وضع مرا درك كرد و بيشتر از اين به صحبت ادامه نداد.(42)تصميم آمريكا و انگليس و آلمان در حمايت از دولت بختياراولين اطلاع از مسائل كنفرانس گوادلوپ را من از پرويز ثابتي شنيدم. او گفت كه از سفارت آمريكا مي‌آيد و با همتاي آمريكايي‌اش (يعني رئيس «سيا»ي سفارت) ملاقات داشته است. مأمور آمريكايي به اطلاع ثابتي رسانيده كه در گوادلوپ كنفرانسي تشكيل شده كه در آن علاوه بر كارتر و ژيسكاردستن، صدراعظم آلمان (هلموت اشميت) و نخست‌وزير انگلستان (جيمز كالاهان) حضور داشته‌اند. در اين كنفرانس، كارتر ابتدا مطرح كرده كه حضور شاه در كشور قابل دوام و پشتيباني نيست. به گفته مأمور آمريكايي 3 نفر ديگر در بدو امر قدري مقاومت مي‌كنند، لذا كارتر بدواً ژيسكاردستن و سپس اشميت را موافق مي‌كند و كالاهان وقتي خود را در اقليت مي‌بيند، مجبور به موافقت مي‌شود. ثابتي اين اطلاع را به من داد و من گفتم: اين مأمور آمريكايي چنان مطالب را به شما گفته كه گويي شخصاً در جلسه حضور داشته! جواب ثابتي را به خاطر ندارم، ولي روشن است كه رئيس «سيا»ي سفارت مي‌توانسته به دليل موقعيتش از كليات مسئله باخبر شود. چرا او موضوع را به ثابتي گفت و وي به من منتقل نمود، پاسخ روشن است و احتمالاً هدف اين بوده كه ثابتي و من در جريان سياست روز آمريكا و غرب قرار داشته باشيم و از دولت بختيار، كه مورد حمايت و در واقع آخرين اميد آمريكاست، حمايت كنيم.(45)شاه ملتمسانه پرسيد: مي‌روم، اما به كجا بروم؟در همين ايام پيامي از واشنگتن دريافت داشتم مبني بر اينكه در اولين فرصت شاه را ملاقات كنم و به او بگويم كه دولت ايالات متحده آمريكا مصلحت شخص شاه و مصالح كلي ايران را در اين مي‌بيند كه هر چه زودتر ايران را ترك گويد. تصميم شاه به خروج از ايران قبل از وصول اين پيام از طريق وسائل ارتباط جمعي منتشر شده ولي شاه رسماً آن را اعلام نكرده بود و هنوز هم ترديدهايي در اين مورد وجود داشت. ابلاغ چنين پيامي از طرف سفير يك كشور به رئيس مملكتي كه در آن مأموريت دارد كار ساده‌اي نيست، ولي در ملاقات‌ها و گفت‌وگوهاي من با شاه طي چند ماه اخير به قدري مطالب عجيب و غيرعادي رد و بدل شده بود كه ابلاغ اين پيام هم خيلي غيرعادي به نظر نمي‌رسيد. شنيدن اين پيام هم براي شاه چيز عجيب و غيرمنتظره‌اي نبود. من تا آنجا كه مي‌توانستم با لحن ملايم و مهربان مضمون پيام واشنگتن را به شاه ابلاغ كردم. او با دقت و آرامش به پيامي كه او را به ترك كشورش دعوت مي‌كرد گوش داد و وقتي كه حرفهاي من تمام شد رو به من كرد و با لحني كم و بيش ملتمسانه گفت «خيلي خوب، اما كجا بايد بروم؟»(46)حمايت رئيس مستشاري آمريكا از رهبران ارتشدر اقامتگاه ژنرال گاست، رئيس هيأت مستشاري آمريكا در تهران گذراند... سفر نامبرده به منظور تقويت روحي افسران بلندپايه شاه (كه بعضي از آنها و از جمله ارتشبد اويسي از كشور فرار كرده بودند) به ايران آمد و مأموريت او اين بود كه مشاراليهم را براي همكاري با شاپور بختيار در مقطع سفر شاه به خارج از كشور و برنامه‌ريزي يك كودتاي نظامي براي بازگرداندن شاه فراري به ايران (تكرار تاريخ 28 مرداد 32) كمك كند!(47)پي‌نويس‌ها:1ـ گلشائيان، عباسقلي، خاطرات من يا گذشته‌ها و انديشه‌هاي زندگي، چاپ اول، تهران، انتشارات اينشتين، 1377، جلد 1، ص 75.2ـ گلشائيان، همان، صص 63 و 64.3ـ گلشائيان، همان، ص 154.4ـ گلشائيان، همان، ص 718.5ـ هوشنگ مهدوي، عبدالرضا، سياست خارجي ايران در دوره پهلوي (1357ـ1300)، چاپ سوم، نشر البرز، 1375، صص 88 و 89.6ـ تفرشي، مجيد، گزارشهاي محرمانه شهرباني (1326ـ1324)، چاپ اول، سازمان اسناد ملي ايران، 1371، جلد دوم، ص نُه.7ـ هوشنگ مهدوي، همان، صص 116 و 117.8ـ تفرشي، همان، ص 328.9ـ تفرشي، همان، ص 339.10ـ معتضد، خسرو، ناكامان كاخ سعدآباد، چاپ دوم، تهران، انتشارات زرين، 1375، جلد دوم، صفحه 837.11ـ لاينگ، مارگارت، مصاحبه با شاه، ترجمه: اردشير روشنگر، چاپ اول، تهران، نشر البرز، 1371، ص 186.12ـ گلشائيان، همان، صص 957 و 958.13ـ هويدا، فريدون، سقوط شاه، ترجمه: ح.ا. مهران، چاپ سوم، تهران، انتشارات اطلاعات، 1365، ص 131.14ـ اسفندياري بختياري، ثريا، كاخ تنهايي، ترجمه: اميرهوشنگ كاوسي، چاپ سوم، تهران، نشر البرز، 1371، ص 215.15ـ نجاتي، غلامرضا، ماجراي كودتاي سرلشكر قرني، چاپ اول، تهران، موسسه خدمات فرهنگي رسا، 1373، ص 17.16ـ نجاتي، همان، ص 49.17ـ سوليوان، همان، ص 74.18ـ روحاني، فخر، اهرمهاي سقوط شاه و پيروزي انقلاب اسلامي، چاپ اول، نشر بليغ، 1370، جلد اولف ص 266.19ـ روحاني، همان، ص 262.20ـ فردوست، حسين، ظهور و سقوط سلطنت پهلوي، چاپ هشتم، تهران، انتشارات اطلاعات، 1374، ص 382.21ـ لاينگ، همان، ص 209.22ـ فردوست، همان، ص 409.23ـ فردوست، همان، ص 338.24ـ فردوست، همان، صص 335 و 336.25ـ هاشمي، محسن، هاشمي رفسنجاني دوران مبارزه، چاپ اول، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، 1376، جلد اول، ص 117.26ـ اختريان، محمد، نقش اميرعباس هويدا در تحولات سياسي اجتماعي ايران (بهمن 43 ـ مرداد 56) چاپ اول، انتشارات علمي، 1375، ص 31.27ـ اختريان، همان، ص 32.28ـ اختريان، همان، ص 65.29ـ اختريان، همان، ص 179.30ـ راجي، پرويز، خدمتگزار تخت طاووس، ترجمه: ح.ا. مهران، چاپ چهارم، تهران، انتشارات اطلاعات، 1365، ص 87.31ـ راجي، همان، ص 80.32ـ پهلوي، اشرف، من و برادرم، چاپ اول، نشر علم، 1375، ص 345.33ـ برژينسكي، ژ، سقوط شاه جان گروگانها و منافع ملي، ترجمه: منوچهر يزدان‌يار، انتشارات كاوش، 1371، ص 15.34ـ سوليوان، ويليام، خاطرات دو سفير ‌(مأموريت در ايران)، ترجمه، محمود طلوعي، چاپ سوم، نشر علم، 1375، صص 158 تا 160.35ـ برژينسكي، ژ، سقوط شاه جان گروگانها و منافع ملي، ترجمه: منوچهر يزدان يار، انتشارات كاوش، 1371، ص 13.36ـ سوليوان، همان، ص 146.37ـ لدين، مايكل، شاه و كارتر، ترجمه: مهدي افشار، چاپ اول، دنياي كتاب و انتشارات دبير، 1371، ص 77.38ـ سوليوان، همان، ص 180.39ـ سوليوان، همان، صص 181 و 182.40ـ سوليوان،‌ همان، صص 206 تا 209.41ـ روحاني، فخر، اهرمهاي سقوط شاه و پيروزي انقلاب اسلامي، چاپ اول، نشر بليغ، 1370، جلد اول، ص 138.42ـ سوليوان، همان، ص 228.43ـ برژينسكي، همان، ص 29.44ـ سوليوان، همان، صص 193 و 194.45ـ فردوست، حسين، ظهور و سقوط سلطنت پهلوي، چاپ هشتم، تهران، انتشارات اطلاعات، 1374، صص 598 و 599.46ـ سوليوان، همان، صص 206 تا 209.47ـ روحاني، همان، ص 158.به نقل از: با بيست‌ساله‌ها؛ شامل:ـ مستشاران و كارشناسان بيگانهـ دخالت خارجي‌ها در امور كشورـ طرح‌هاي ضدملي و ضدايراني تعقيب شده از سوي سازمان‌هاي اطلاعاتي بيگانه،، مركز بررسي اسناد تاريخي
تعداد نمايش : 35 بار
شما هم چند كلمه بنويسيد-->

نگاهي به روش تاريخنگاري طبري
تاريخچه‌اي از دخالتهاي آمريكا در ايران
گاه شمار «13 آبان»
نگراني سازمان اطلاعاتي انگليس از سرنوشت اسناد ساواك
تبديل سينما به مسجد
نامه فريدون جم به فردوست
جمعيت‌هاي خيريه تبريز دستاورد انقلاب مشروطه
اولين روزنامه در ايران از زبان مؤسس آن
نقد كتاب«خاطرات سياسي دكتر كريم سنجابي»


۱۳۸۷ مهر ۲۴, چهارشنبه

Charles aznavour




















Charles Aznavour (Շառլ Ազնավուր en arménien), né Shahnourh Varinag Aznavourian (Շահնուր Վաղինակ Ազնավուրյան) le 22 mai 1924 à Paris, est un auteur-compositeur-interprète et acteur français d'origine arménienne. Il est résident de Genève.
Marié trois fois, il a eu six enfants : Seda (
1946), Charles (1952), Patrick (1956 [décédé à l'âge de 25 ans]), Katia (1969, qui accompagne son père sur scène comme choriste depuis 2004), Misha (1971) et Nicolas (1977).
Ayant joué dans plus de soixante films, composé plus de 1000 chansons, chantant dans cinq langues et vendu plus de 100 millions de disques à travers le monde, Charles Aznavour est aujourd'hui le chanteur français le plus connu à travers le monde. Depuis la mort de
Frank Sinatra (avec qui il enregistra le duo You make me feel so young en 1993), il est considéré comme l’un des derniers monstres sacrés de la chanson.
« Comment s'y prend-il, cet Aznavour, pour rendre l'amour malheureux sympathique aux hommes? Avant lui, le désespoir était impopulaire. Après lui, il ne l'est plus... », disait
Cocteau.[citation nécessaire] Annie Grandjanin ajoutait en 2004, dans Le Figaro : « Et le chanteur n'a pas d'autre credo que cela : sublimer la nostalgie, les "plaisirs démodés", l'insouciance de "la bohème", les emmerdes et la jeunesse perdue[1]
04:02 La Bohème
03:59 De : chuckgary
Vues : 259140


Ajoutée
"Emmenez-m oi" Charles AZNAVOUR
03:38 De : AlinStoicaRSCA
Vues : 184283


Ajoutée
CHARLES AZNAVOUR - LA BOHEMIA (Espanol)
03:54 De : carlosbadame
Vues : 187091


Ajoutée
Charles Aznavour - Hier encore
04:25 De : cainkuri
Vues : 750102


Ajoutée
Charles Aznavour - Isabelle
02:37 De : OettingerCroat
Vues : 60166




Ajoutée
Charles Aznavour - Ave Maria
02:11 De : ararad3
Vues : 43656


Ajoutée
Charles Aznavour ( La boheme
04:04 De : mustflyhigher
Vues : 2569


Ajoutée
Charles Aznavour La Mama English subtitles
03:49 De : lightning494
Vues : 19284


Ajoutée
Charles Aznavour - Paris au mois d'août
02:59 De : Videonostalgie
Vues : 129955


Ajoutée
Puccini's La boheme
02:00 De : hgopera
Vues : 20831




Ajoutée
Charles Aznavour - Le temps
04:03 De : OettingerCroat
Vues : 10763




Ajoutée
Charles Aznavour - La bohème (piano)
03:21 De : csfcom
Vues : 26129



Ajoutée
Charles Aznavour - Isabelle
02:37 De : OettingerCroat
Vues : 60166


Ajoutée
CHARLES AZNAVOUR - LA BOHEMIA (Espanol)
03:54 De : carlosbadame
Vues : 187091


Ajoutée
Charles Aznavour - Hier encore
04:25 De : cainkuri
Vues : 750102


Ajoutée
Charles Aznavour - La bohème (piano)
03:21 De : csfcom
Vues : 26129



Ajoutée
Charles Aznavour - Ave Maria
02:11 De : ararad3
Vues : 43656


Ajoutée
Charles Aznavour - Comme ils disent (live)
04:47 De : stefan836
Vues : 148621


Ajoutée
La Yiddishe Mama by Charles Aznavour
06:32 De : myzeidi
Vues : 37744


Ajoutée
CHARLES AZNAVOUR - SHE
02:19 De : contactoxportal
Vues : 76647



Ajoutée
Charles Aznavour-Idiote je t'aime
03:17 De : nhikmetran
Vues : 11084


Ajoutée
Harmonica - La Mamma - Charles Aznavour
03:44 De : alliax
Vues : 37757


Ajoutée
Charles Aznavour La Mama English subtitles
03:49 De : lightning494
Vues : 19284


Ajoutée
Charles Aznavour chante: Je t'aime A.I.M.E.
04:00 De : aznavour65
Vues : 5227



Ajoutée
Charles Aznavour - La boheme (English Subtitles)
03:35 De : SaoirseYafa
Vues : 57863


Ajoutée
"La Boheme" ROUGE french cabaret CHARLES AZNAVOUR
02:47 De : RougeMusic
Vues : 4770


Ajoutée
Venecia sin tí - Charles Aznavour
02:49 De : mrico51
Vues : 170840
george brassens

http://pagesperso-orange.fr/brassens/COMMUN/testament.html


















22 octobre 1921Sète, France
Décès
29 octobre 1981Saint-Gély-du-Fesc, France
Profession(s)
Auteur-compositeur-interprète
Genre(s)
chanson française
Années actives
1951 - 1981


george brassens-la mauvaise reputation
:( ...
video lang: fr
Traduire
Afficher l'original
(Traduction désactivée)
Ajoutée :il y a 1 an
De :
francisse
Vues :70771

02:19
Autres vidéos dans
People


Ajoutée
Voir les vidéos en double
[TRADUIT] Carla Bruni - Fernande(Georges Brassens)
[TRADUIT]
Carla Bruni - Fernande(Georges Brassens)
Une manie de vieux garçon Moi j'ai pris l'habitude D'agrémenter ma
lang: fr
Traduire
Afficher l'original
(Traduction désactivée)
Ajoutée :il y a 1 an
De :
paulinhabelelli
Vues :212323

03:44
Autres vidéos dans
Musique


Ajoutée
[TRADUIT] Dans l'eau de la claire fontaine
[TRADUIT]
Dans l'eau de la claire fontaine
Brassens ...
video lang: fr
Traduire
Afficher l'original
(Traduction désactivée)
Ajoutée :il y a 2 ans
De :
Reano
Vues :94477

02:14
Autres vidéos dans
Musique


Ajoutée
Voir les vidéos en double
[TRADUIT] Harmonica - J'ai Rendez-Vous Avec Vous - Georges Brassens
[TRADUIT]
Harmonica - J'ai Rendez-Vous Avec Vous - Georges Brassens
My (
suite) (moins)
video lang: fr pt
Traduire
Afficher l'original
(Traduction désactivée)
enableTranslate("QsOrmW8bwkU", "pt", "fr", "fr", 0)

Ajoutée :il y a 1 an
De :
alliax
Vues :2138

02:08
Autres vidéos dans
Musique


Ajoutée
[TRADUIT] Georges Brassens - Les passantes
[TRADUIT]
Georges Brassens - Les passantes
Une très belle musique de Georges Brassens sur des vers d'Antoine Pol... ...
video lang: fr it
Traduire
Afficher l'original
(Traduction désactivée)
enableTranslate("l4Q7urIVYAE", "it", "fr", "fr", 0)

Ajoutée :il y a 1 an
De :
Balthaz369
Vues :54005
retrouvant sa monnaie Je vous salue, Marie. (suite) (moins)
video lang: fr
Traduire
Afficher l'original
(Traduction désactivée)
Ajoutée :il y a 6 mois
De :
japgame
Vues :5781

06:01
Autres vidéos dans
Musique


Ajoutée
[TRADUIT] Supplique...
[TRADUIT]
Supplique...
brassens ...
video lang: fr
Traduire
Afficher l'original
(Traduction désactivée)
Ajoutée :il y a 2 ans
De :
Reano
Vues :64102

08:08
Autres vidéos dans
Musique


Ajoutée
[TRADUIT] Les Copains d'Abord - Georges Brassens
[TRADUIT]
video lang: fr en
Traduire
Afficher l'original
(Traduction désactivée)
enableTranslate("08u94sln8fo", "en", "fr", "fr", 0)

Ajoutée :il y a 10 mois
De :
misterchr
Vues :63742

01:22
Autres vidéos dans
Musique


Ajoutée
[TRADUIT] George Brassens-La complainte des filles de joie
[TRADUIT]
George Brassens-La complainte des filles de joie
George Brassens a Bobino la complainte des filles de joie petite merveille ...
video lang: fr
Traduire
Afficher l'original
(Traduction désactivée)
Ajoutée :il y a 5 mois
De :
djadja1304
Vues :8579

02:40
Autres vidéos dans
Musique


Ajoutée
[TRADUIT] Brave Margot de Georges Brassens
[TRADUIT]
Brave Margot de Georges Brassens
Brave Margot de Georges Brassens interprété par Jean Marc Dermesropian à Brignoles ...
video lang: fr
Traduire
Afficher l'original
(Traduction désactivée)
Ajoutée :il y a 11 mois
De :
jmdermes
Vues :35356

03:23
Autres vidéos dans
Musique


Ajoutée
Voir les vidéos en double
[TRADUIT] Harmonica - J'me suis fait tout p'tit - Georges Brassens
[TRADUIT]
Harmonica - J'me suis fait tout p'tit - Georges Brassens
( visit http://www.12freemusic.com for more... visitez http://www.partition-gratuite.com pour en voir plus... ) Harmonica Group: http://www.youtube.com/group/harmonica (
suite) (moins)
video lang: fr
Traduire
Afficher l'original
(Traduction désactivée)
Ajoutée :il y a 1 an
De :
alliax
Vues :7588

04:42
Autres vidéos dans
Musique


Ajoutée
[TRADUIT] Georges Brassens - L'orage
[TRADUIT]
Georges Brassens - L'orage
Georges Brassens - L'orage ...
video lang: fr
Traduire
Afficher l'original
(Traduction désactivée)
Ajoutée :il y a 1 an
De :
LeFRiZzzz
Vues :13624

03:06
Autres vidéos dans
Musique


Ajoutée
[TRADUIT] Georges Brassens Les amours
De :
charles3518
Vues :13779

03:42
Autres vidéos dans
Musique


Ajoutée
[TRADUIT] Heureux qui, comme Ulysse par Georges Brassens
[TRADUIT]
Heureux qui, comme Ulysse par Georges Brassens
La version originale, chantée par Brassens, images du musée Ala (
suite) (moins)
video lang: fr
Traduire
Afficher l'original
(Traduction désactivée)
Ajoutée :il y a 3 mois
De :
kiokioyt
Vues :6390

02:34
Autres vidéos dans
Musique


Ajoutée
Voir les vidéos en double
[TRADUIT] Christophe Maé chante Georges Brassens
[TRADUIT]
Christophe Maé chante Georges Brassens
Les années bonheur Christophe Maé chante Brassens ...
video lang: fr
Traduire
Afficher l'original
(Traduction désactivée)
Ajoutée :il y a 1 an
De :
brume2reve
Vues :20053

04:27
Autres vidéos dans
Musique


Ajoutée
[TRADUIT] Filhos da Madrugada - Georges Brassens
[TRADUIT]
Filhos da Madrugada - Georges Brassens
Biografia ...
video lang: pt fr
Traduire
Afficher l'original
(Traduction désactivée)
enableTranslate("RmyA9US9lyk", "pt", "fr", "pt", 0)

Ajoutée :il y a 1 an
De :
anoiteceraot...
Vues :15211

10:53
Autres vidéos dans
Musique


Ajoutée
[TRADUIT] 2 minutes du peuple - Georges brassens
[TRADUIT]
2 minutes du peuple - Georges brassens
Brassens chante les films pornos...âme sensibles s'abstenir ! ...
video lang: fr
Traduire
Afficher l'original
(Traduction désactivée)
Ajoutée :il y a 2 ans
De :
fredkreuger13
Vues :93931

02:00
Autres vidéos dans
Musique


Ajoutée
[TRADUIT] Georges Brassens - Le parapluie
[TRADUIT]
Georges Brassens - Le parapluie
(Traduction désactivée)
Ajoutée :il y a 7 mois
De :
gusyverdecha...
Vues :17652

02:44
Autres vidéos dans
Musique


Ajoutée
[TRADUIT] Georges Brassens - Pauvre Martin (Cover)
[TRADUIT]
Georges Brassens - Pauvre Martin (Cover)
Georges Brassens - Pauvre Martin (Cover) ...
video lang: fr
(