بقا یا فنای تخت جمشید؟
سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری اعلام کرده است که حدود یک میلیون هکتار از عرصه‌ها و اراضی طبیعی در ایران به دلیل برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی و خالی شدن آبخوان‌ها دچار فرونشست شده است. این پدیده نوظهور تخت جمشید و نقش رستم را در خطر تخریب قرار داده است.
بقا یا فنای تخت جمشید؟
به گفته مسعود رضایی منفرد، مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید، این اثر باستانی در وضعیت بحرانی قرار دارد. شکاف خاک فقط در اثر کم آبی اتفاق نمی افتد. احتمال فعال شدن گسل ها و فعالیت های زمین ساختی (تکتونیکی) را هم باید در نظر داشت. تخت جمشید و نقش رستم بر روی گسل زلزله قرار دارند.
یک کار‌شناس میراث فرهنگی در اصفهان که مایل نبود نامش افشا شود به رادیو زمانه می گوید: «در طول تاریخ ستون ها و سرستون ها و بعضی از دیوارهای تخت جمشید در اثر زلزله فروریخته است. از سال ۱۳۱۳ که به فرمان رضا شاه پهلوی باستان‌شناسان آمریکایی، انگلیسی و فرانسوی در تخت جمشید حفاری هایی انجام دادند، در این منطقه زلزله نیامده است. با این حال تخت جمشید بر روی گسل های زلزله خیز شیراز قرار دارد. سهم عوامل انسانی در تخریب تخت جمشید گذرا بوده، اما سهم عوامل طبیعی بسیار و همیشگی بوده و همچنان هم ادامه دارد.»
این نخستین بار نیست که گسیختگی خاک در تخت جمشید خبرساز شده و نگرانی هایی به وجود آورده. در دی ماه ۱۳۹۰ هم گزارش هایی مبنی بر شکاف زمین در این مناطق منتشر شده بود.
خبرگزاری میراث فرهنگی در آن زمان اعلام کرده بود که شکاف تازه ای در پنج متری کوه حسین و آرامگاه چهار تن از پادشاهان هخامنشی ایجاد شده است. این شکاف به موازات شکافی بود که پیش از این تاریخ در ۲۰ متری این اثر کم نظیر به وجود آمده بود.
علی اسدی، کار‌شناس میراث فرهنگی در منطقه فارس می گوید: «از هفت – هشت سال پیش با پدیده فرونشست زمین در تخت جمشید آشنایی داریم. مهم ترین علت آن به گمان من حفاری های متوالی و غیرقانونی در منطقه مرودشت است. آب هایی که از حفره ها تخلیه شد، باعث فرسایش زمین شده است. آنچه که محوطه تخت جمشید و نقش رستم را به مخاطره می اندازد، ناپایداری سطح زمین است. تلاش می کنیم این وضعیت را کنترل کنیم، پایش ایجاد کنیم و دقت کنیم که این شکاف هر سال چقدر گسترش پیدا می کند.»
پدیده مخرب گلسنگ ها
علاوه بر فرونشست زمین و احتمال وقوع زلزله، تغییرات جوی در فصول مختلف، قارچ‌ها و گلسنگها یکی دیگر از علل فرسایش تخت جمشیدند. علی اسدی درباره اقدامات میراث فرهنگی برای مهار کردن پدیده قارچ ها و گلسنگ ها می گوید: «در ارتباط با قارچ‌ها ما با یک تیم ایتالیایی مطالعات بسیار جامع و کاملی را شروع کرده ایم و با توجه به مطالعاتی که داشته‌ایم، راه‌کار‌های مقابله با این پدیده را به صورت عملی درآوردیم. علاوه بر این کار مشترک، یک تیم ایرانی هم جداگانه این کار را انجام داده است. ما الان با سبک و شیوه مقابله با این قارچ‌ها و گلسنگها آشنایی کامل داریم. کار مبارزه و رفع این گلسنگها به زودی آغاز می‌شود. طبق مطالعاتی که صورت گرفته شاید بتوان کاری کرد که سنگ‌ها مقاوم بشوند.
تخت جمشید و نقش رستم تحت اختیار و حفاظت سازمان میراث فرهنگی قرار دارند. به همین جهت گروه های مردمی نقش مهمی در حفظ و نگهداری این بنای تاریخی نداشته‌اند. مهم‌ترین فعالیت «ان جی او» ها پاکسازی محوطه تخت جمشید از زباله ها بوده است. کار‌شناسان میراث فرهنگی می گویند به همین دلیل تخت جمشید یکی از تمیز‌ترین سایت‌های میراث فرهنگی در ایران است.
علی اسدی در مورد نقش «ان جی او» ها می‌گوید: «فعالیت نهادهای مردمی برای حفاظت از آثار باستانی اهمیت دارد. ممکن است مواردی از چشم مسئولان و مدیران پنهان بماند. این «ان جی او»ها هستند که اطلاع رسانی می کنند. گاهی اوقات اما ممکن است به دلیل آنکه به اطلاعات دسترسی ندارند، حساسیت های غیر ضروری به وجود بیاورند. اما در مجموع عملکرد آن ها در زمینه حفاظت مفید و مثبت بوده است.»
تخت جمشید در سال ۱۳۷۹ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. در نقش رستم که در شش کیلومتری تخت جمشید واقع شده آرامگاه‌های داریوش بزرگ، خشایارشا، اردشیر اول و اردشیر دوم چهار پادشاه هخامنشی، تاجگذاری اردشیر بابکان و چند نقش دیگر ساسانی، بنایی موسوم به کعبه زرتشت و نقش‌برجسته ویران‌شده‌ای از دوران ایلامیان قرار دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر