فاش کردن بندهای محرمانه گفتگوهای ژنو توسط روسها؛ چرا؟

فاش کردن بندهای محرمانه گفتگوهای ژنو توسط روسها؛ چرا؟

 در شرایطی که بر خلاف دوره های پیشین مذاکرات هسته ای، دور اخیر گفت و گوهای ایران و 1+5 در ژنو با استقبال مشترک ایران و غرب مواجه شده و چشم انداز موفقیت از هر زمان جدی تر جلوه می کند، به نظر می رسد روسیه روندی متفاوت را در پیش گرفته است. روندی که چندان با ادعای این کشور مبنی بر تلاش برای حصول توافقی بر سر موضوع هسته ای ایران همخوانی ندارد.

آخرین دور مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 در ژنو، در فضایی مثبت پایان یافت و در اتفاقی بی سابقه، دو طرف موفق به صدور بیانیه ای مشترک درباره این مذاکرات شدند. افزون بر این، در این دور از مذاکرات همه طرف های غربی نیز نسبت به موفقیت مذاکرات ابراز خوشبینی – هرچند محتاطانه – کردند. اما در این میان، برخی موضع گیری های دولت روسیه، بسیار تأمل برانگیز است.

در این راستا، تنها ساعاتی پس از پایان مذاکرات و در میان همه اظهارنظرهای مثبت مقامات غربی، سرگئی ریابکف، معاون وزارت خارجه روسیه و مذاکره کننده ارشد این کشور در گروه 1+5 طی اظهاراتی گفت مذاکرات ژنو تضمین کننده پیشرفت های بعدی نیست.

وی همچنین ضمن بیان اینکه «مذاکرات می توانست بهتر باشد»، گفت نتایج از آنچه در آلماتی داشتیم بهتر است، ولی این پیشرفت های بعدی را تضمین نمی کند و دلیلی ندارد دست بزنیم و تشویق کنیم.

مذاکره کننده ارشد روسیه در بخش دیگری از اظهاراتش گفت که فاصله بین مواضعی که ایران و قدرت های جهانی در زمینه برنامه هسته یی تهران اتخاذ کرده اند «می تواند با کیلومتر اندازه گیری شود در حالی که پیشرفتی که ما به دست آوردیم را می توان با چند قدم اندازه گیری کرد».

ریابکف «سطح پایین اعتماد» میان دو طرف را از جمله عوامل عدم پیشرفت و موفقیت مذاکرات دانست.

اندکی پس از این اظهارات، وزارت خارجه روسیه – احتمالاً با مشاهده واکنش های متفاوت غرب – سعی کرد تا به نوعی «ماجرا را جمع کند» و اظهارات ریابکف را تعدیل نماید. در این راستا، «الکساندر لوکاشویچ»، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه در یک کنفرانس خبری درباره مذاکرات ایران در ژنو گفت: «من اهمیت این دور از گفت‌وگوها را دست کم نمی‌گیرم. به عقیده ما این مذاکرات اگرچه بسیار دشوار بود، بسیار بسیار دلگرم کننده نیز بود».

اما آن گونه که به نظر می رسد، این «دلگرمی» چندان هم با دوام نبوده، زیرا امروز بار دیگر ریابکف طی اظهاراتی، به بیان مواردی پرداخته که به طور بالقوه می تواند به مذاکرات و به ویژه موضع جمهوری اسلامی ایران لطمه بزند.

به نوشته «بلومبرگ»، ریابکف اظهار داشته ایران و قدرت های جهانی ممکن است به توافقی دست یابند که بر اساس آن، ایران اجازه یابد اورانیوم را تا سطح 5 درصد غنی کند.

وی گفته: «در میان شش قدرت، غنی سازی بالای 5 درصد همواره موضوع تمرکز بوده، زیرا برنامه هسته ای ایران همچنان در حال توسعه یافتن است».

ریابکف همچنین بار دیگر موضوع «بی اعتمادی» میان ایران و طرف مقابل را مطرح کرده و گفته: «در نبود اعتماد میان دو طرف، ما باید بر موضوعاتی تمرکز کنیم که بیشترین نگرانی را ایجاد می کند».

این اظهارات ریابکف به ویژه از آن جهت قابل توجه است که بنا بر اعلام وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، همه طرف های حاضر در مذاکرات ژنو توافق کرده بودند محتوای گفت و گوها محرمانه باقی بماند و درباره هیچ بخشی از آن در عرصه عمومی و رسانه ای سخنی به میان نیاید.

به این ترتیب، در شرایطی که تاکنون حتی آمریکایی ها نیز به تعهد خود در این زمینه پایبند مانده و درباره محتوای مذاکرات و یا شکل و مضمون توافق احتمالی هیچ سخنی به میان نیاورده اند، این موضوع که مسکو به طور آشکار درباره یکی از مهمترین ابعاد مذاکرات – یعنی سطح غنی سازی – به موضع گیری و اظهارنظر می پردازد، بسیار قابل تأمل است.

هرچند بیان این موضوع از سوی ریابکف می تواند صرفاً گمانه زنی ها و یا ایده آل های روسیه باشد – که به احتمال زیاد چنین نیز هست – اما بیان این موضوع از سوی «مذاکره کننده ارشد» روسیه در گروه 1+5 می تواند تبعات بسیار مهمی برای کلیت مذاکرات در بر داشته باشد.

بی تردید مقامات روس از این موضوع به خوبی آگاهند که صحبت و پیش داوری درباره موضوع سطح غنی سازی در ایران، می تواند از یک سو موضع ایران را در مقابل 1+5 تضعیف کرده و از سوی دیگر و از جنبه داخلی، حرف و حدیث هایی را درباره محتوای پیشنهاد هسته ای دولت ایران به وجود بیاورد.

از سوی دیگر، تأکید مکرر بر وجود «بی اعتمادی» میان ایران و 1+5، موضوعی است که می تواند به بر هم خوردن جو روانی مذاکرات منجر شده و همچنین بر افکار عمومی بین المللی نیز تأثیری منفی بر جای بگذارد.

گفتنی است روسیه پیش از این و در دوره های پیشین مذاکرات هسته ای نیز مشابه این اقدامات را انجام داده بود. به عنوان مثال، در مواردی سرگئی لاوروف، وزیر خارجه این کشور اعلام کرده بود که ایران با توقف غنی سازی 20 درصدی موافق است. به این ترتیب، این موضع روسیه در قبال مذاکرات، موضوع جدیدی نیست و فقط اخیراً تقویت شده است.

به هر حال، مجموعه این عوامل بار دیگر این گمانه را به طور جدی مطرح می کند که گویا روسیه بر خلاف آنچه نشان می دهد، چندان هم از حصول توافقی بر سر موضوع هسته ای ایران خرسند نخواهد شد. هرچه باشد، ضعیف شدن یک رقیب بالقوه منطقه ای (به طور خاص در عرصه صدور انرژی) و حفظ ابزاری برای چانه زنی در مقابل غرب، موضوعی است