زنان 'در بند' یهودی گرفتار ازدواج‌های ناکام

اریکا چرنوفسکی

خبرنگار بی بی سی در بیت المقدس

- دوشنبه 05 مه 2014 - 15 اردیبهشت 1393

شوشانا: من در تمام پانزده سال گذشته هیچ تماس فیزیکی با یک مرد نداشته‌ام

برآوردها نشان می دهد که در جوامع یهودی چندین هزار زن در ازدواج های ناکام گرفتار مانده‌اند و همسرانشان مجوز دینی لازم برای طلاق را به آنها نمی دهند. در برخی موارد این زنان سالهای سال در چنین شرایطی باقی می مانند و حق جدایی و شروع یک زندگی جدید از آنها سلب می شود.

یکی از این زنان شوشانا است. زنی تنها که پانزده سال گذشته خود را صرف بزرگ کردن فرزندانش کرده است. او یک زن بیوه و یا مطلقه نیست. در زبان عبری شرایط زناشویی زنانی مثل او آگونا و یا "زن در بند" نامیده می‌شود. با وجودی که به عنوان یک زن یهودی معتقد می خواهد طبق عرف مذهبی از همسرش طلاق بگیرد ولی موانعی که به همین عرف مربوط می شود به او اجازه چنین کاری را نمی دهد.
در آئین یهود برای طلاق، زن باید از شوهر خود طلاق را تقاضا کند و توافق او را بگیرد. ولی برخی از مردان از دادن این اجازه امتناع می کنند.
شوشانا در اسرائیل و شوهر او در آمریکا زندگی می کند و با وجودی که یک دادگاه یهودی محلی از او خواسته تا اجازه طلاق را صادر کند ولی همسر شوشانا از این کار سر باز می زند.
شوشانا به عنوان یک یهودی مومن تا زمان طلاق حق ندارد با مرد دیگری آشنا شده و یا مجددا ازدواج کند.
او می گوید:"زنی که شوهرش به او اجازه طلاق نمی دهد شرایط یک گروگان را دارد. این بدترین شکل آزار روحی و روانی است. چون آن مرد می تواند زن خود را به تنهایی مطلق محکوم و گرفتار کند."

طبق قوانین و عرف یهودی برای قانونی شدن طلاق شوهر باید با این کار موافقت کند

آرون همسر شوشانا می گوید که دلیل او برای امتناع از دادن اجازه طلاق اعمال فشار برای کسب حق سرپرستی مشترک و دیدار با سه فرزند نوجوان آنها است.
او در یک ایمیل نوشت که شوشانا با هرگونه توافقی که براساس آن حق دیدار با فرزندان و سرپرستی مشترک آنها تضمین شده باشد، مخالفت می کند. آرون می افزاید که در صورت پذیرش خواست های او حاضر است اجازه طلاق را صادر کند. به گفته او دلیل ادامه این شرایط این است که شوشانا یک توافق مناسب و تضمین شده برای ادامه رابطه او با فرزندانشان را نپذیرفته است.

توافق دو طرفه

طبق عرف رایج در میان یهودیان معتقد همانطور که یک مرد باید حق طلاق را بدهد در مقابل یک زن نیز باید طلاق را بپذیرد. اما امروزه در اسرائیل در مقایسه با هزاران زنی که اصطلاحا "در بند" قلمداد می شوند فقط یک یا دو مرد در شرایط مشابهی قرار دارد که زن آنها طلاق را نپذیرفته است.
خاخام الیاهو مایمون مسئول بخش آگنوت یا زوج های "در بند" در دادگاه های یهودی اسرائیل می گوید :"در عرف یهودی دو طرف براساس توافق کامل ازدواج می کنند بنابراین در زمان طلاق نیز دو طرف باید توافق کامل داشته باشند. ازدواج یک شرایط معنوی و پیوندی بین زن، مرد و خداوند است. این پیوند مقدس است و زمانی که قرار است این پیمان شکسته شود باید به شکل درستی انجام شود."
در دوران قدیم مفهوم آگونا یا "در بند" به زنی اطلاق می شد که شوهرش به جنگ رفته و بازنگشته است. مشخص نبود که آن مرد زنده است و یا نه. و زن او بدون شواهد و مدارک قانع کننده در تایید فوت همسرش هیچگاه نمی توانست ازدواج کند.
امروز چنین مواردی به ندرت پیدا می شوند و اکثریت مطلق زنانی که در این شرایط گرفتار شده اند کسانی هستند که شوهران آنها حاضر نیستند در یک دادگاه دینی به آنها حق طلاق را بدهند.
در یک چنین شرایطی زنانی مثل شوشانا عملا در یک ازدواج ناکام و شکست خورده اسیرند. او اکنون ۴۳ ساله است و فکر می کند که با بالارفتن سنش شانس ازدواج مجدد و یک زندگی جدید را از دست خواهد داد.

فعالان حقوق زن می گویند که چندین هزاران زن در شرایطی گرفتار هستند که اصطلاحا به آن "زن در بند" می‌گویند

او می گوید:"من اجازه ندارم با مرد دیگری آشنا شوم، من حق ندارم به هیچ وجه با یک مرد اوقاتی را سپری کنم. اگر چنین کاری بکنم یک زن زناکار تلقی می شوم."

اصلاح قوانین

خانم تهیلا کوهن وکیل پرونده طلاق شوشانا از مشاوران قضایی محاکم مذهبی است و در مورد قوانین یهودی آموزش دیده است. او جزو وکلایی است که از حقوق "در بند" در محاکم مذهبی دفاع می کند.
شوشانا و وکیلش منتظر تصمیم این دادگاه هستند. دادگاه ممکن است شوهر شوشانا را مجبور کند که اجازه طلاق او را بدهد. یک چنین احکامی در خود اسرائیل تاثیر گذار هستند ولی در مورد فردی که در یک کشور دیگر زندگی می کند تاثیر چندانی ندارد.
در خود اسرائیل اگر مردی در مقابل حکم این دادگاه ها برای طلاق دادن زنش مقاومت کند از طریق محدود کردن حقوق مدنی و مجازات هایی مثل جریمه های نقدی، باطل کردن کارت های اعتباری و گواهینامه رانندگی، مسدود کردن حسابهای بانکی و حتی اعمال مجازات زندان می توان او را به پذیرش این حکم مجبور ساخت.
معمولا یک چنین روش هایی برای مجبور کردن مردها به پذیرش طلاق کافی است. ولی برخی از آنها هیچگاه حکم دادگاه را نپذیرفته و به همین خاطر در حال حاضر تعدادی از این افراد در زندانهای اسرائیل زندانی هستند.
در مورد شوشانا که شوهرش ساکن یک کشور خارجی است اگر او با حکم دادگاه دینی مخالفت کند تنها پیامد عملی برای او طرد شدن از سوی جامعه یهودی است که در حال حاضر در آنجا زندگی می کند.
خاخام مایمون می گوید که در حال حاضر مشغول کار در مورد دو قانون جدیدی است که در صورت تصویب می تواند به حل مواردی مثل این کمک کند.
قانون اول به دادگاه های مذهبی اجازه خواهد داد که در مورد زندگی مردهایی که با طلاق مخالفت می کنند محدودیت های شدیدتری اعمال کنند و حتی در زندان هم برخی از امکانات آنها را محدود کنند.
قانون بعدی مخالفت هر فرد با دادن طلاق را یک جرم تلقی خواهد کرد و بر آن اساس به مراجع قضایی اجازه می دهد که در مورد افرادی که ساکن خارج هستند حکم استرداد را صادر کنند. با توسل به این قانون می توان با مردهای اسرائیلی که به خارج می گریزند برخورد موثرتری کرد.

کارزار روی شبکه فیسبوک

یاد لاایشا و ماوئی ساتوم دو فعال حقوق زنان معتقدند که تعداد زنان آگونوت یا اصطلاحا "در بند" در جوامع یهودی سراسر جهان به چندین هزار نفر می رسد. علاوه بر این تعداد بیشتری از زنان یهودی برای کسب طلاق مجبور می شوند به زورگویی و اجحاف شوهران خود در مورد سرپرسی کودکان و یا تقسیم دارایی های خانواده تن بدهند.
این گروه از فعالان حقوق زن در اسرائیل هر ساله کارزار بین المللی خود در دفاع از حقوق زنان "در بند" را در یک روز مشخص جشن می گیرند که امسال برابر بود با روز سیزدهم ماه مارس.
با وجودی که شوشانا مطمئن نیست که هیچگاه امکان ازدواج مجدد را خواهد یافت ولی هنوز هم امیدوار است که یک روز از این قید و بند رها شده و خودش بتواند در این مورد آزادانه تصمیم بگیرد.
او می گوید:"کسی در شرایط خاص من همیشه این امید را دارد که شاید یک روزی همسرم نظرش را عوض کند، شاید یک اتفاقی بیافتد و بالاخره او قانع شود و بگذارد که این ماجرای چندین ساله خاتمه یابد."