خاورمیانه

شهرک سازی؛ مانع راه صلح

فرهمند علیپور

روزنامه نگار

شنبه ۲۵ سپتامبر: سربازان اسرائیلی در روستای بیت عمر در کرانه باختری رود اردن با مخالفان فلسطینی و خارجی شهرک‌سازی درگیر شده‌اند

این روزها انتشار دور تازه ای از تصاویر رهبران فلسطینی و اسرائیلی که لبخند بر لب دارند و دست های یکدیگر را در مقابل دوربین ها می فشارند، نقطه های امیدواری به امکان برقراری صلح خاورمیانه را پدیدار کرده است.

این تصاویر اما در حالی منتشر می شود که دولت اسرائیل بر ادامه ساخت و توسعه شهرک های تازه ای در زمین هایی که قرار است متعلق به فلسطینیان باشد و همچنین بر تغییر ترکیب جمعیتی بیت المقدس اصرار دارد و از سوی دیگر شهروندان اسرائیلی نیز هر از چند گاهی هدف حملات مرگبار گروه های نظامی فلسطینی قرار می گیرند.

چند روز پیش شیمون پرز، رئیس جمهوری اسرائیل در گفتگویی تلفنی با محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین گفته بود که قصد دارد "تاریخ ساز" باشد و صلح نهایی را برای دو ملت اسرائیل و فلسطین محقق کند. آقای پرز که خود هفده سال پیش و همراه با اسحاق رابین و در جریان صلح اسلو با یاسرعرفات و محمود عباس دست دوستی و صلح فشرده بود، در این گفتگو از رهبر تشکیلات خودگردان خواست که نتانیاهو را شریک صلح خود بداند و به او اطمینان کند.

به نظر می رسد که در حال حاضر آنچه در این دور از گفتگو ها مسئله ساز شده است، موضوع ادامه شهرک سازی دولت اسرائیل است. موضوعی که باعث شده است تا طرف فلسطینی چند بار به طور قاطع اعلام کند که در صورت از سرگیری مجدد ساخت و سازها در سرزمین های فلسطینی مذاکرات را ترک خواهد کرد.

دولت اسرائیل پیشتر با هدف تشویق فلسطینی ها به بازگشت به میز مذاکره، ساخت و سازهای خود را به مدت ۱۰ ماه در کرانه باختری رود اردن متوقف کرد، تاریخی که در پایان سپتامبر به پایان می رسد، اما اسرائیل می گوید که این تاریخ تمدید نخواهد شد.

در همین رابطه جرج میچل، فرستاده ویژه آمریکا در خاورمیانه، چند روز پیش گفت که موضوع شهرک سازی ها در مذاکرات مطرح شد، ما به تلاش های خود برای دستیابی به پیشرفتی در این زمینه ادامه می دهیم و باور دارم که در حال انجام چنین کاری هستیم.

شهرک ها برچیده که نشد بیشتر هم شد

از زمانی که سرنوشت بیت المقدس بطور رسمی در دستور کار مذاکرات قرار گرفت، شهرک سازی سرعت بیشتری یافت، تا بالاخره به خاطر قرار گرفتن در مقابل عمل انجام شده، چیزی برای مذاکره نماند.

الیاس صنبر، سفیر فلسطین در یونسکو

در نوامبر ۲۰۰۷ و در جریان نشست آناپولیس در ایالت مریلند آمریکا که به ابتکار دولت محافظه کار جورج بوش انجام شد و بر خلاف این دور از نشست ها علاوه بر اردن و مصر دو کشور عربستان و سوریه هم به عنوان دو بازیگر مهم منطقه ای در آن حضور داشتند، اسرائیل از جمله متعهد شده بود که "شهرک های غیرقانونی" خود را که در سرزمین های فلسطینی است جمع آوری کند. اقدامی که نه تنها تاکنون صورت نگرفته، که بنا بر برخی آمار گسترش نیز یافته است.

اسرائیل بر طبق معاهدات بین المللی حق ساخت شهرک در اراضی اشغالی را ندارد، اما این کشور تاکنون علی رغم این تعهدات به ساخت این شهرک ها ادامه داده است. این شهرک ها بارها از سوی آمریکا به عنوان مانعی بر سر روند صلح نام برده شده اند، اما دولت های اسرائیل همواره به ساخت و سازها ادامه داده اند.

بر پایه گزارشی که چند ماه پیش گروه اسرائیلی "صلح اکنون" منتشر کرد، اسرائیل در چند سال اخیر به دنبال محو خط مرزی قراردادی فلسطینی ها و اسرائیل، موسوم به خط سبز است. بر اساس این گزارش، اسرائیل این هدف را از طریق ساخت و سازهای گسترده دنبال می کند این گروه می گوید که ۱۲۵۷ بنای جدید در طول سال ۲۰۰۸ در این شهرک ها ساخته شد در حالی که در سال ۲۰۰۷ تعداد بناهای ساخته شده به ۸۰۰ می رسید که این افزایشی ۵۷ درصدی را نشان می دهد.

در حال حاضر در حدود سیصد هزار شهرک نشین یهودی در کرانه غربی رود اردن زندگی می کنند که این تعداد نزدیک به صدهزار نفر بیشتر از سال ۲۰۰۱ است.

گسترش سریع روند یهودی سازی مناطق فلسطینی موجب نگرانی گسترده برای فلسطینی ها شده است. آنها بیش از همه نگران این موضوع هستند که این آبادی ها و محله ها، ارتباط سرزمین های فلسطینی را با بخش شرقی بیت المقدس قطع خواهد کرد.

شهر پیامبران، پایتختی برای دو کشور

در این میان وضعیت شهر بیت المقدس از حساسیت ویژه ای برخوردار است. فلسطینی ها این شهر را پایتخت آرمانی خود می دانند و اسرائیلی ها نیز آنرا پایتخت باستانی خود می خوانند.

بر پایه طرح تقسیم سازمان ملل در سال ۱۹۴۷، بیت المقدس دارای نظام بین المللی ویژه ایست و می بایست زیر نظر سازمان ملل اداره می شد. اما در اثر جنگ اول اعراب و اسرائیل در ۱۹۴۸، شهر میان اردن و اسرائیل تقسیم شد.

اسرائیل پایتخت خود را در قسمت غربی قرار داد و با تسخیر تمامی شهر در جنگ ۱۹۶۷ موسوم به جنگ شش روزه، آن را به خاک خود ضمیمه کرد.

در سال ۱۹۸۰ نیز، اسرائیل با گذراندن یک قانون در پارلمان این کشور، "سراسر اورشلیم متحد شده" را "پایتخت ابدی اسرائیل" اعلام کرد.

شوارای امنیت سازمان ملل با صدور قطعنامه ۴۷۸ این اقدام اسرائیل را محکوم کرد، اما از همان زمان تل آویو استراتژی تغییر ترکیب جمعیتی شهر را پیگیری کرد. به عنوان مثال و بر اساس گزارش روزنامه لوموند، شهرداری بیت المقدس به بهانه "نظم شهری" حدود ۱۵ هزار واحد مسکونی از ۴۰ هزار واحد مسکونی بیت المقدس شرقی را غیر قانونی اعلام و در فاصله سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۴ تنها مجوز ساخت ۴۸۱ واحد مسکونی را در بخش عربی شهر صادر کرده است.

همچنین نهادهای اسرائیلی تلاش دارند تا هویت بخش شرقی شهر را تغییر دهند؛ اقداماتی چون ساخت بناهای دولتی در منطقه شرقی، ساخت یادمان های قهرمانان جنگ های اسرائیل و نام گذاری میادین و معبر همچون میدان "تصاهال" (ارتش اسرائیل) کوچه چتربازان و...

الیاس صنبر، سفیر فلسطین در یونسکو می گوید: "از زمانی که سرنوشت بیت المقدس بطور رسمی در دستور کار مذاکرات قرار گرفت، شهرک سازی سرعت بیشتری یافت، تا بالاخره به خاطر قرار گرفتن در مقابل عمل انجام شده، چیزی برای مذاکره نماند."

بر اساس توافقات صورت گرفته، فسطینی ها ممکن است کنترل بخش قدیمی بیت المقدس و از جمله مسجدالاقصی به استثنای محله قدیمی یهودیان و دیوار ندبه را در دست داشته باشند، گرچه امروزه و با این ساخت و سازها فلسطینی نگران کوچکتر شدن بخش شرقی و جدا شدن آن از دیگر مناطق فلسطینی هستند.

اکیوا الدار خبرنگار روزنامه هاآرتص در مطلبی با عنوان "چگونه اسرائیل به اینجا رسید" در روزنامه لوموند نوشته است: "درست است که جامعه اسرائیل قدم های بزرگی به سوی پیشرفت برداشته است و از نفی کامل خلق فلسطین، به پذیرش ایجاد یک دولت رسیده است که در آن این خلق بتواند آزادانه زندگی کند؛ اما این جامعه هنوز کاملا قانع نشده است که خود را بصورت روشن از کرانه باختری جدا سازد و این دلیل عدم پیشرفت در جهت حل کشمکش است."