نگاهي به...

انسان بالدار از پاسارگاد پرواز می کند

خبرنگارامرداد-سیاوش آریا :

سنگ نگاره ی انسان بالدار ناموَر به کورش بزرگ در پایگاهِ جهانی پاسارگاد، کم کم رنگ می بازَد و در حالِ مَحو شدن است. به گونه ای که حتا اگر از نزدیک هم به آن نگاه کنیم به سختی می توان بخش‌ها و اجزای آن را دید و شناخت. ژرفای فاجعه هنگامی غم بارتر می شود که تنها فرتورهای(عکس‌های) یک دهه ی گذشته را با نگاره ی کنونی سنجید. آن گاه در خواهیم یافت که این تندیس، تا چه میزان آسیب دیده است. اما نکته ای که باید یادآوری کرد آن است که اگر این بازمانده را به همین روش در جایگاه خود رَها سازیم  به زودی  مَحو و کم رنگ شده و به گفته‌ای  "به تاریخ خواهد پیوست" . به باور کارشناسان و مرمت‌گرانِ بازمانده‌هایِ سنگی، پوسیدگیِ  این بازمانده ها به شوَند صنعتی شدن جهان و افزایش گازهای ناشی از سوخت‌های فُسیلی در جَو زمین بیشتر شده است. امروزه اگر فرتورهای وضعیت کنونیِ شُمار زیادی از بازمانده های سنگی را با فرتورهای 60 سال پیش را بِسنجیم متوجه می‌شویم فرآیندِ ویرانی بسیار بیشتر شده است. اکنون اگر بازمانده هایی را که یک یا دو هزار سال پیشینه دارند، بررسی کنیم مشخص می‌شود که رَوند فرسایش و ویرانی در این بازمانده ها از زمان نخستین تا 60 سالِ پیش، بسیار کمتر از 50 – 60 سالِ گذشته است، به گفته‌ای رَوند ویرانی در 50 سال گذشته نسبت به دو هزار سالِ پیش از آن، بسیار بیشتر شده است. پیش تر علی رضا بهره‌مان ، کارشناس مرمت بازمانده‌های سنگی در خبرگزاری‌ها درباره‌ی تندیس انسان بالدار گفته بود: «سنگ نگاره‌ی انسان بالدار نیز در سنجش با فرتورها و طرح‌هایی که از آن موجود است، نشان می‌دهد این بازمانده فرآیندِ فرسایشی بالایی دارد. يكي از روش‌ها براي متوقف كردن اين فرآيند و نجات  بازمانده ، حفاظت از آن در جایگاه کنونی با انجام روش‌هاي گوناگون حفاظتي است. ولي تجربه نشان داده است كه اين راهكار خيلي مطمین نيست، زيرا مواد استحكام‌بخشي كه استفاده مي‌شوند راهكار قطعي نيستند. به همين شوند شايد يكي از راه‌هاي قابل قبول اين باشد كه مولاژي از بازمانده آماده  شود و آن را به جای  سنگ نگاره قرار دهيم. سپس اصل  بازمانده را به گنجینه( موزه) يا يك مكان اَمن  جابه جا کنیم تا شرايط حفاظتي بهتري داشته باشد».  در این میان باستان شناسان نیز با توجه به سوراخ‌ها و درزهایی که درسمت چپ تندیس ایجاد شده می‌گویند، در زمان بارندگی و برف، آب درون آن نفوذ می کند ودر فصل سرما شُوند یخ زدگی خواهد شد و در نتیجه فشاری که در بین ترک ها ودرزها بر اثر یخ زدگی به وجود می آید به ویرانی بیشترسنگ نگاره می انجامد. دکتر علی رضا جعفری زند، باستان شناس و استاد دانشگاه درباره ی این سنگ نگاره به امُرداد می‌گوید: «تندیس انسان بالدار که در پایگاه جهانی پاسارگاد قرار دارد از کم مانند ترین نگاره های ایرانی است که در این مجموعه و در همه ی هنگامه ی شهریاری هخامنشیان وجود دارد. از دیدگاهِ هنر و تاریخِ روش کَنده کاری(حجاری) متفاوت و بی همتا است». این باستان شناس برجسته ادامه می دهد ، این تندیس دوران گذر از ایلامی به هخامنشی را به ما نشان می دهد و از ارزشِ بسیاری نزد باستان شناسان و پژوهش گران برخوردار است و یک دوره ی هنری را به نمایش می‌گذارد. این استاد پیشکسوت دانشگاه درباره‌ی جابه جایی(انتقال) این سنگ نگاره به گنجینه با مخالفت و پافشاری زیاد به امُرداد می‌گوید: «این سنگ نگاره شناخت و هویت پایگاه جهانی پاسارگاد است و با جا به جایی آن در واقع مرگ آن را با دست های خود برایش رقم زده ایم». دکتر جعفری زند که مرمت بازمانده های نیاکانی را به خوبی انجام داده و در پرونده دانشی خود دارد می‌افزاید: «کسانی که از یادمان های دیگر کشورها به ویژه باختری(غربی) بازدید کرده اند می دانند که امروزه با روش های تازه و دستگاه های پیش رفته، می توان این گونه بازمانده ها را از آسیب‌ها و زیان‌های بیشتر در اَمان  نگاه داشت. برای نمونه در ایتالیا و یونان، بازمانده های سنگی خود را با شرایط و حفاظ های ویژه در شیشه جای می دهند و زندگانی آن ها را چند سد سال افزایش می‌دهند. اما شوربختانه در کشور ما هنوز از روش های کُهنه و 50 سال پیش استفاده می کنند. امروزه دیگر تکنولوژی و دانش به جایی رسیده که به آسانی و با  بهره‌گیری از آن می توان از همه ی بازمانده ها به خوبی پاسداری و محافظت کرد». جعفری زند در پایان و با پافشاری زیاد برای ماندگاری این سنگ نگاره در جای خود و با هشدارهای کارشناسانه می افزاید : حفاظ های شیشه ای ویژه بهترین روش  برای پاسداری و نگهداری این تندیس است که با روش های تازه و بهره گیری به روز از آن ، گیرایی های(جاذبه های) آن را دو سد چندان کرده و سنگ نگاره نیز حفظ خواهد شد. به گزارش امُرداد، نکته ای که باید به آن اشاره کرد واز دشواری های همه ی یادمان های ملی است کمبود نیروی نگهبان و انسانی و بودجه ناکافی برای بازمانده ها است که جا دارد مسوولان میراث فرهنگی کشور با تعامل با دولت و مجلس و ارزش بی همتای یادمان ها، ردیف بودجه مشخصی را برای آن در نظر گرفته و هر ساله افزایش دهند. کارشناسان ودلسوزان یادمان‌های باستانی نیز اکنون که دکتر محمد حسن طالبیان، فرنشین(رییس) بنیاد پژوهشی وعلمی پارسه – پاسارگاد به جانشینی(:معاونت) میراث فرهنگی کل کشور دست یافته، خواستار رسیدگی و پاسداری و محافظت بیشتر یادمان‌های هخامنشی از سوی ایشان هستند. این درحالی است که خبرنگار ما در تیرماه سال 91 گزارش دشواری های این سنگ نگاره را در امُرداد و ایسنا بازتاب داده است و درهمان زمان دکتر طالبیان نیز پیمان هایی را برای پاسداری ومحافظت بهتر و بیشتر داده بودند. پیمانی که تنها پس از نزدیک به دو سال به دست فراموشی سپرده شد ه است. اکنون و با توجه به جایگاه کنونیِ ایشان، باید دید که آیا او تلاش و کوششی برای پاسداری و نگهداری این یادمانِ جهانی خواهد کرد؟ باید دانست که سنگ نگاره ی انسان بالدار که به کورش بزرگ نامور است، تنها نگاره‌ای است که در ایران و جهان از کورش وجود دارد و از دیدگاه هنر و مهرازی(:معماری) بی‌همتا است که رُخداد نگاران و سیاحان باختری نیز در سفرنامه‌های خود از چند سد سال پیش تا کنون از آن با نام شاهکار هنر و مِهرازی ایران یاد کرده اند و نقاشی‌های بسیاری را از آن برجای گذاشته اند.   به یاد داشته باشیم این تنها تندیسی است که منسوب به کورش است و در ایران و جهان هم یک نمونه بیشتر ازآن وجود ندارد. این تندیس روز به روز رنگ می‌بازد پایه های تندیس، سُست و بی دوام شده است تندیس نامور به انسان بالدار پشت تندیس عکس از سیاوش آریا است.