کنوانسیونها و توافقنامههای بینالمللی به موضوع ازدواج کودکان پرداختهاند. بهطور مثال، ماده ١٦ «کنوانسیون کاهش هر نوع تبعیض علیه زنان»، مربوط به حمایت از کودکان در برابر ازدواج در خردسالی است. ماده ١٦ میگوید: « نامزدی و ازدواج کودکان نباید حمایت قانون را به همراه داشته باشد و باید از تمام حرکتهای لازم ازجمله قانونگذاری برای مشخص کردن حداقل سنِ مناسب ازدواج استفاده کرد...»
در اعلامیه جهانی حقوق بشر نیز به حق رضایت «کامل و آزادانه» برای ازدواج اشاره شده مبنی بر اینکه وقتی یکی از طرفین ازدواج از رشد کافی برای تصمیمگیری آگاهانه در مورد شریک زندگی خود برخوردار نیست، رضایت نمیتواند کامل و آزادانه باشد. هر چند در «کنوانسیون حقوق کودک» بهطور مستقیم اشارهای به ازدواج نشده ولی ازدواج کودکان به حقوق دیگری- آزادیبیان، حق حمایت در مقابل هرگونه سوءاستفاده، حق حمایت در مقابل حرکتهای سنتی آسیبرسان- مربوط است و بهطور مرتب توسط کمیته حقوق کودک پیگیری میشود.
ازدواج کودکان – دختران
در سراسر جهان، جنوب آسیا بالاترین آمار ازدواج کودکان را دارد، جایی که تقریبا نصف دختران قبل از ١٨ سالگی ازدواج میکنند و حدود یک نفر از شش نفر، قبل از ١٥ سالگی ازدواج کرده یا زندگی مشترک دارد. پس از آن آفریقای مرکزی و غربی با ٤٢درصد و آفریقای شرقی و جنوبی با ٣٧درصد قرار دارند.
*در سراسر جهان، یک زن از چهار زن قبل از ١٨ سالگی ازدواج کرده است و بالاترین نسبت ازدواج کودکان به آسیای جنوبی تعلق دارد. ( این آمار براساس دادههای ١٠٨ کشور به استثنای چین است که ٧٦درصد جمعیت آنان ٢٤-٢٠ ساله هستند.)
ازدواج کودکان- پسران
* ازدواج کودکان، دختران بسیار بیشتری را نسبت به پسران قربانی کرده است. محدود بودن آمار پسران قربانی، ترسیم نتایج قطعی در مورد شرایط و نحوه گسترش آن در میان پسرها را مشکل میکند. با این همه، اطلاعات موجود تأیید میکند که پسران بسیار کمتر از دختران در مناطق مشابه، قبل از ١٨ سالگی ازدواج میکنند.
*درصد مردانی که درحال حاضر بین ٢٤-٢٠سال دارند و در ١٨ سالگی ازدواج کرده یا وارد زندگی مشترک شدهاند، در هشت کشور بالای ١٠درصد است.
ازدواج کودکان در سراسر جهان
ازدواج کودکان مشکل واقعی جهان است که در تمام کشورها، فرهنگها، مذاهب و اقوام رواج دارد. عروسهای کم سن در هر نقطهای از جهان از خاورمیانه تا آمریکای لاتین، جنوب آسیا و اروپا دیده میشوند.
طبق آمار جهانی یونیسف
* اگر کاری انجام نشود، تا پایان این دهه حدود ١٤٢میلیون دختر خردسال ازدواج خواهند کرد.
* در کشورهای درحال توسعه، یک نفر از هر سه دختر قبل از ١٨ سالگی ازدواج میکنند.
* تا امروز بیش از ٧٠٠میلیون نفر( افرادی که درحال حاضر زنده هستند) در سن خردسالی ازدواج کرده اند.
پینوشت:
١- Millennium Development goals، اهداف کمی و جهانی در زمان بندی خاص است که فقر شدید در ابعاد مختلف آن – فقر درآمد، گرسنگی، بیماری، نبود سرپناه مناسب و محرومیت – را هدف قرار داده و همزمان به فکر برقراری برابری جنسیتی، تحصیلات و ثبات محیطزیست است. این اهداف شامل: ریشهکن کردن فقر و گرسنگی شدید، دسترسی به آموزش ابتدایی در همه جهان، گسترش برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان، کاهش مرگومیر کودکان، بهبود سلامت مادران، مبارزه با ایدز، مالاریا و بیماریهای دیگر، حصول اطمینان از ثبات محیطزیست و گسترش همکاری جهانی برای توسعه است.
٢- Free and full consent of marriage، رضایت کامل و آزادانه برای ورود به زندگی زناشویی، این حق در ٧ نوامبر ١٩٦٢ در مجمع عمومی سازمان ملل برای امضا و تصویب ارایه شد. طبق این حق، مردان و زنان بالغ بدون در نظر گرفتن نژاد، ملیت یا مذهب، حق ازدواج و تشکیل خانواده دارند و باید از حق برابر برای ازدواج، در طول زندگی زناشویی و حتی هنگام جدایی برخوردار باشند و ازدواج باید با رضایت کامل و آزادانه هر دو طرف انجام شود.
٣- Convention on the Elimination of all forms of discrimination against women، این کنوانسیون درسال ١٩٧٩ توسط مجمع عمومی سازمان ملل ایجاد شد و بیانگر لایحه بینالمللی حقوق زنان و شامل یک مقدمه و ٣٠ ماده است که تمامی حرکتهای تبعیضآمیز علیه زنان را مشخص کرده و راههای پایان دادن به آن را تعریف میکند.
٤- Convention of the Rights of the child(CRC)، اعلامیه حقوق کودک در٢٠ نوامبر ١٩٨٩ توسط مجمع عمومی سازمانملل نوشته و ١٤٠ کشور عضو آن را امضا کردند و در ٢سپتامبر ١٩٩٠ به تصویب رسید. این اعلامیه، اعلامیهای حقوق بشری است که حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی و فرهنگی کودکان را تعیین میکند. طبق اعلامیه هر فرد زیر ١٨سال «کودک» است مگر اینکه سن رشد او توسط قانون داخلی کشور وی از قبل تعیین شده باشد. تمام کشورهایی که اعلامیه را امضا کردهاند، موظف به رعایت آن و ارایه گزارش به کمیته حقوق کودک و مجمع عمومی سازمان ملل هستند. هر ١٩٥ کشور عضو سازمان ملل به استثنای سودان جنوبی و آمریکا در آن شرکت دارند.
سودان جنوبی فرآیند داخلی پیوستن به این کمیته را شروع کرده است. در ٢٥ می سال ٢٠٠٠ کمیته حقوق کودک دو پروتُکل اختیاری را اعلام کرد که اولی« محدود کردن شرکت کودکان در درگیریهای نظامی» و دومی « منع فروش کودکان، خود فروشی کودکان و پورنوگرافی کودکان» است. هر دو پروتُکل توسط ١٥٠ کشور پذیرفته و امضا شد. البته این کمیته نمیتواند هیچ کشوری را وادار به تغییر قوانین خود کند و فقط میتواند موضوع را بررسی و در آن رابطه توصیههایی ارایه کند.
هر سال ١٥ میلیون دختر زیر ١٨ سال در جهان ازدواج می کنند. در سطح جهان بیش از ٧٠٠ میلیون زن در کودکی و بیش از یک نفر از سه نفر – حدود ٢٥٠ میلیون نفر- قبل از ١٥ سالگی ازدواج کرده اند.
یونیسف اعلام کرد که سالانه ٧٠ هزار مادر ١٩- ١٥ ساله در سراسر جهان بر اثر حاملگی و زایمان جان خود را از دست می دهند. اگر سن مادری زیر ١٨ سال باشد، خطر مرگ نوزاد او در اولین سال زندگی ٦٠ درصد بیشتر از مادری است که در ١٩ سالگی کودک خود را به دنیا می آورد.
در سراسر جهان، جنوب آسیا بالاترین آمار ازدواج کودکان را دارد، جایی که تقریبا نصف دختران قبل از ١٨ سالگی ازدواج می کنند و حدود یک نفر از شش نفر، قبل از ١٥ سالگی ازدواج کرده یا زندگی مشترک دارد. پس از آن آفریقای مرکزی و غربی با ٤٢ درصد و آفریقای شرقی و جنوبی با ٣٧ درصد قرار دارند.
اگر کاری انجام نشود، تا پایان این دهه حدود ١٤٢ میلیون دختر خردسال ازدواج خواهند کرد.
شهروند