نگاهي به...: 20 مه 2014

۱۳۹۳ اردیبهشت ۳۰, سه‌شنبه

زندگی در روستای باران آباد - بجنورد

مردم دنیا وقتی تصویر برج ایفل را می‌بینند، به یاد پاریس می‌افتند و با دیدن برج پیزا، ایتالیا را به یاد می‌آورند. به همین ترتیب، مسجد ایاصوفیه نماد ترکیه است و کرملین نماد روسیه و تاج‌محل نماد هند؛ اما چه چیزی نماد ایران است؟

گنبد مسجد امام، همچنان که مهم‌ترین نماد اصفهان است، به نماد ناکارآمدی اداره‌ی میراث فرهنگی این شهر تبدیل شده‌ است. کمتر سال‌هایی بوده که اصفهانی‌ها و گردشگران این گنبد را بدون حضور داربست‌های آهنی تماشا کنند. پروژه‌ی تعویض کاشی‌های گنبد چند سال پیش به پایان رسید، اما پس از مدت کوتاهی، ناهمواری‌هایی در سطح گنبد پدید آمد و عملیات مرمتی از نو آغاز شد؛ عملیاتی که هیچ‌کس نمی‌داند چه زمان به پایان خواهد رسید و آیا تضمینی هست که دوباره با شکست مواجه نشود؟ - عکس از ایسنا

تعویض کاشی‌کاری گنبد موجب شده تا بخش عمده‌ی شبستان جنوب غربی مسجد به کارگاه مرمت تبدیل شود و منظره‌ی ناخوشایندی را به‌وجود آورد –

در گوشه و کنار مسجد، سنگ‌های شکسته و مصالح بنّایی بر زمین ریخته که میزان توجه مدیران میراث فرهنگی به پاکیزگی و آراستگی یک اثر تاریخی را نشان می‌دهد –

از منظری دیگر، مسجد امام اصفهان را می‌توان یک انبار بزرگ فرش و موکت لقب داد. تقریبا در همه‌ی فضاهای مسجد انبوهی از زیراندازها روی هم تلنبار شده‌اند –

این فرش‌ها برای برگزاری نماز جمعه در شبستان‌ها و صحن مسجد پهن می‌شوند، اما نه نظم و ترتیبی در جمع‌آوری آن‌ها وجود دارد و نه جای مشخصی برای‌شان در نظر گرفته‌اند

این‌ها نیز داربست‌هایی هستند که برای مسقف کردن صحن مسجد در تابستان، داخل یکی از حیاط‌ها ریخته شده‌اند

این داربست‌ها هیچ سنخیتی با شکوه و زیبایی مسجد امام ندارند و وقتی روی آن‌ها با برزنت‌های ضخیم پوشانده می‌شود، هیچ‌کس نمی‌تواند گنبد، مناره‌ها و ایوان‌ها را از درون صحن ببیند. در واقع، بدشانس‌ترین گردشگران کسانی هستند که تابستان‌ها به اصفهان می‌روند! –

ستاد برگزاری نماز جمعه بلندگوهایی را روی کاشی‌کاری‌های مسجد نصب کرده است. این بلندگوها علاوه بر آن‌که به منظر اثر آسیب رسانده‌اند، به‌علت تولید ارتعاشات شدید، خطر ریزش کاشی‌ها را افزایش می‌دهند – این خطر به‌قدری جدی است که ناگزیر شده‌اند ایوان جنوبی مسجد را با داربست و فنس بپوشانند تا از سقوط کاشی‌ها بر سر نمازگزاران جلوگیری شود – عکس از ایسنا

این خطر به‌قدری جدی است که ناگزیر شده‌اند ایوان جنوبی مسجد را با داربست و فنس بپوشانند تا از سقوط کاشی‌ها بر سر نمازگزاران جلوگیری شود –

این هم نوع دیگری از بلندگوهای عجیب و نازیبای نصب‌شده در مسجد امام –

آبخوری‌هایی که می‌توانستند بسیار زیباتر و هماهنگ‌تر با فضای تاریخی مسجد باشن

در این میان، محراب به‌عنوان مقدس‌ترین جایگاه مسجد نیز از تخریب منظرین برکنار نمانده است – عکس از

کمی بالاتر از آن، اتاقک آهنی و زمختی را نصب کرده‌اند که فلسفه‌ی وجودی آن روشن نیست –

به همین ترتیب بقیه‌ی تأسیسات مسجد، بی‌توجه به ضوابط نگهداری یک اثر تاریخی و البته به دور از هرگونه سلیقه و خلاقیت نصب شده‌اند –

آیا نباید میان نصب کنتر گاز در یک خانه معمولی با یک اثر تاریخی ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی، فرقی وجود داشته باشد؟ – عکس از ایسنا

آیا نباید میان نصب کنتر گاز در یک خانه معمولی با یک اثر تاریخی ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی، فرقی وجود داشته باشد؟ – آیا هیچ‌کس در خانه‌ی خود، کپسول آتش‌نشانی را به این شکل نگهداری می‌کند و مثلا آن را در گوشه‌ی اتاق پذیرایی قرار می‌دهد؟ – عکس از ایسنا

آیا هیچ‌کس در خانه‌ی خود، کپسول آتش‌نشانی را به این شکل نگهداری می‌کند و مثلا آن را در گوشه‌ی اتاق پذیرایی قرار می‌دهد؟

با این وصف، هیچ عجیب نیست که عده‌ای نیز حجره‌های مسجد را تبدیل به پارکینگ موتورسیکلت کنند – عکس

یا به‌عنوان محل دپوی لوازم کهنه و بدون استفاده از آن بهره جویند –

البته سلیقه‌ی اداره‌ی میراث فرهنگی در نحوه‌ی شیشه گرفتن سنگاب‌های نفیس و نصب شماره‌ی راهنما روی آن‌ها نیز درخور توجه است – عکس از ایسنا

البته سلیقه‌ی اداره‌ی میراث فرهنگی در نحوه‌ی شیشه گرفتن سنگاب‌های نفیس و نصب شماره‌ی راهنما روی آن‌ها نیز درخور توجه است – بخش زیادی از مسائل مسجد امام اصفهان تابعی است از برگزاری نماز جمعه در این مکان که با وجود ساخت یک مصلای بزرگ برای انجام این فریضه‌ی مهم همچنان در این مسجد تاریخی برپا می‌شود و در عین حال، نشانه‌ای است از ناتوانی اداره‌ی میراث فرهنگی اصفهان در تعامل با سایر نهادهای استان برای حفاظت از آثار تاریخی – عکس از ایسنا

بخش زیادی از مسائل مسجد امام اصفهان تابعی است از برگزاری نماز جمعه در این مکان که با وجود ساخت یک مصلای بزرگ برای انجام این فریضه‌ی مهم همچنان در این مسجد تاریخی برپا می‌شود و در عین حال، نشانه‌ای است از ناتوانی اداره‌ی میراث فرهنگی اصفهان در تعامل با سایر نهادهای استان برای حفاظت از آثار تاریخی

پیشتازی ایرانی‌ها در نابودی جنگل‌ها

شهروند: درخت‌ها یکی پس از دیگری روی خاک می‌افتند و نقش مرگ جنگل‌ها را بازی می‌کنند. آمارها هرچند هنوز هم رسمی نیستند، اما گواه واقعیتی تلخ شده‌اند از روزهایی که نقاط سبز از نقشه ایران خداحافظی می‌کند و باید با مداد قهوه‌ای رنگشان کرد. سال‌هاست، خبرها از قطع درختان جنگل‌ها برای قاچاق یا باز شدن راه ساخت و ساز حکایت می‌کنند. خبرهایی که می‌گویند سالانه ۱۰۰‌هزار هکتار از جنگل‌های کشور تخریب می‌شوند و حتی این رقم، با پنج صفری که دارد هم مورد تأیید کارشناسان محیط‌زیست قرار نمی‌گیرد. می‌گویند آمار درستی که اعلام نمی‌شود بسیار بیشتر از این میزان است.

استناد یکی از همین فعالان محیط‌زیست گزارش سالانه ناسا (سازمان فضایی آمریکا ) است. گزارشی که صراحتا به ایران اعلام کرده که سالانه ۵.۱ تا ۲‌درصد جنگل‌هایش را از دست می‌دهد. اسماعیل کهرم به کنفرانسی اشاره می‌کند که ‌سال گذشته در آلمان برگزار شد و ناسا در آن کنفرانس با تأکید بر این‌که دانش فضایی خود را کاربردی کرده‌ایم، اعلام کرده است، اکنون زمین را از آسمان رصد می‌کنیم و اتفاقات زیست‌محیطی کشورها را به آنها اعلام خواهیم کرد.
او به «شهروند» می‌گوید: «ناسا نتایج تحقیقاتش از وضع زمین را به کشورها گزارش می‌کند و در گزارش خود به ایران هم اعلام کرده است که هر‌ سال ۵.۱ تا ۲‌درصد از جنگل‌های کشور، از دست می‌رود.» روند تخریبی که فرستنده‌های ناسا از آسمان گزارش می‌کنند، حاکی از این است که هر‌ سال چهار برابر مساحت شهر تهران از سطح جنگل‌های کشور کم می‌شود. طبق گزارش سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری ۳.۱۴‌میلیون هکتار از مساحت کشور جنگل است. محاسبه ۵.۱ تا ۲‌درصد این مساحت، سطحی حدود ۲۱۵ تا ۲۸۵‌هزار هکتار را در بر می‌گیرد و نشان می‌دهد هر‌ سال ۲۱۵ تا ۲۸۵‌هزار هکتار از درختان جنگی کشور می‌میرند. بزرگی آسیبی که به جنگل‌های کشور وارد می‌شود، زمانی به خوبی خود را نشان می‌دهد و برای همگان قابل لمس است که با مساحت بزرگترین شهر کشور یعنی پایتخت، مقایسه شود.
مساحت شهر تهران ۷۳۰ کیلومتر مربع یا به عبارتی ۷۳‌هزار هکتار است، یعنی هر فصل سطحی اندازه شهر تهران از جنگل‌های کشور از بین می‌رود. به عبارتی آمار ناسا از تخریب سالانه ۵.۱ تا ۲‌درصد از مساحت جنگل‌های کشور، حاکی از آن است که روزانه ۷۸۵ هکتار از جنگل‌های کشور از بین می‌رود. این در شرایطی است که هیچ‌گاه از سوی منابع رسمی، سازمان جنگل‌ها یا وزارت جهاد کشاورزی، آماری از میزان تخریب جنگل‌های کشور اعلام نشده و منابع غیررسمی نیز همواره از تخریب سالانه ۱۰۰‌هزار هکتار حکایت می‌کنند؛ آماری که تنها کمی از تخریب یک فصل جنگل‌ها براساس گزارش ناسا، بیشتر است.
هر دقیقه ۲ هکتار از جنگل‌ها و مراتع از بین می‌رود
در کنار آماری که ناسا از میزان تخریب سالانه جنگل‌های ایران اعلام کرده است، کمال‌الدین پیرموذن دبیر فراکسیون محیط‌زیست مجلس هم با تأکید بر این‌که آمارهایی در دست داریم که نشان می‌دهد در هر دقیقه ۲ هکتار از جنگل‌ها و مراتع کشور تخریب می‌شود، گفت: «با این روند در پنج‌سال آینده یک‌میلیون هکتار از جنگل‌های کشور از بین خواهد رفت و اگر این روند ادامه پیدا کند، در ۳۰‌سال آینده جنگل طبیعی نخواهیم داشت.» او به «شهروند» می‌گوید: «به نام احیای جنگل، در کنار قطع درختان کهنسال، درختان جوان را می‌برند. این اتفاقی است که در جنگل‌های بهارستان آستارا افتاد. پیمانکاری که وظیفه احیای جنگل را برعهده دارد، درختان جوان را هم برای قطع نشانه‌گذاری کرده است.»
مسئولان می‌ترسند آمار دقیق بدهند
سکوت سازمان جنگل‌ها از میزان تخریب درختان و آمارهای غیررسمی که از سوی کارشناسان محیط‌زیست و منابع خارجی اعلام می‌شود، کار را به تحقیق و تفحص از سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشانده است تا جایی که برخی از اعضای کمیته تحقیق شفاف شدن وضع جنگل‌ها و میزان تخریب آنها را یکی از اهداف اصلی این تحقیق می‌دانند. در همین خصوص ایرج ندیمی عضو کمیته تحقیق و تفحص از سازمان جنگل‌ها به «شهروند» می‌گوید: «دستگاه‌های مسئول هیچ‌گونه آمار دقیق و روشنی از وضع ارایه نکرده و نمی‌کنند، می‌خواهیم با تحقیق و تفحص از این سازمان به گزارشی دقیق و شفاف از وضع نقاط سبز کشور برسیم.»او همچون دبیر فراکسیون محیط‌زیست مجلس، عملکرد پیمانکارانی را که در جنگل‌ها فعالیت می‌کنند زیر سوال برده و می‌گوید: «گزارش‌هایی داریم که نشان می‌دهد، میزان بهره‌برداری پیمانکاران، منطبق با قراردادها نیست. پیمانکاران بیش از قراردادی که با وزارت جهاد می‌بندند، درختان را بریده و قاچاق می‌کنند. برای کاهش قاچاق چوب، تعرفه واردات را صفر کردیم اما به دلیل نظارت ناکافی و آمارهایی که در اختیار نیست، قاچاق چوب همچنان ادامه دارد.» «دستگاه‌های مسئول می‌ترسند با ارایه گزارش دقیقی از مرگ جنگل‌ها عملکردشان زیر سوال برود.» این تنها دلیلی است که اعضای کمیته تحقیق و تفحص از سازمان جنگل‌ها درخصوص دلیل ارایه نشدن گزارش رسمی از تخریب جنگل‌ها و مراتع اعلام می‌کنند.
ندیمی می‌گوید: «طبیعی است که گزارشی اعلام نشود، گزارش را اعلام کنند تا ضعف مدیریتی خود را نشان دهند؟» این دلیل از سوی علی ایرانپور عضو دیگر کمیته تحقیق و تفحص هم تنها دلیلی اعلام می‌شود که دستگاه‌های مسئول را وادار به سکوت و ارایه نکردن آمار دقیق می‌کند: «دستگاه‌های مسئول می‌دانند اگر گزارش دقیقی از وضع جنگل‌ها ارایه شود، عملکردشان زیر سوال می‌رود به همین دلیل در سال‌های اخیر همواره از ارایه گزارش خودداری کرده‌اند.» قدیمی بودن بندهای قانونی برای مواجهه با کسانی که محیط‌زیست را تخریب می‌کنند، گریبان درختان را هم گرفته است. قانونی که تاریخ تصویب آن به سال‌ها پیش بازمی‌گردد و حالا ضمانت اجرایی چندانی برای خود نمی‌بیند. ایرانپور در این خصوص به «شهروند» می‌گوید: «مواد قانونی برای برخورد وجود دارد اما متعلق به سال‌های دور است. رقمی که برای جرایم در نظر گرفته شده، بسیار ناچیز است و بازدارنده نخواهد بود. باید فکری برای بندهای قانونی کرد.» درختان با دستان انسان‌ها به خاک می‌افتند. خط‌به‌خط قانونی هم که نوشته شده، برای ایستاده ماندن درختان کاری از پیش نبرده است. حالا روزانه ۷۸۵ هکتار از جنگل‌های کشور از بین می‌روند، مساحتی نزدیک به جنگل‌های چیتگر. مساحتی که اگر قرار باشد برای احیای آن کاری كنيم باید هر روز، کمی کمتر از جنگل ۹۵۰ هکتاری چیتگر، در کشور درخت کاشت.