بیابان‌ها بخش اعظمی از جغرافیای کره‌ی زمین را در بر گرفته‌اند که به دلیل داشتن آب و هوای خاص، پوشش گیاهی و جانوری مخصوص به خود دارند. بخش وسیعی از خاک سرزمین پهناورمان، ایران، را نیز بیابان‌ها پوشانده‌اند. قدم زدن بر روی شن‌های روان، خیره شدن به آسمان پر ستاره و تماشای مناظر بکر و پوشش گیاهی ویژه، تجربیات نابی هستند که تنها با سفر به بیابان به دست می‌آیند. در این مقاله با زیبا‌ترین صحراهای روی کره‌ی زمین آشنا خواهیم شد. در ادامه با کجارو همراه باشید.
وادی رم (Wadi Rum)، اردن
ذیب (Theeb) نام فیلمی است که در بیابان‌های اطراف وادی رم در اردن فیلم‌برداری شده است. این فیلم داستان پسر نوجوانی به نام ذیب را نقل می‌کند که در سال ۱۹۱۶ و در زمان سقوط امپراطوری عثمانی، یک افسر بریتانیایی را در بیابان راهنمایی می‌کند. کارگردان این فیلم، از بادیه‌نشینان عرب به عنوان بازیگر استفاده کرده‌است، بادیه نشینانی که ۱۲۰۰۰ سال است که در این منطقه سکونت دارند. این فیلم، مناظر بی نظیری از بیابان وادی رم را به تصویر می‌کشد. برج‌های ماسه‌سنگی مناطق حفاظت شده و دره‌های گسترده، به گونه‌ای در این فیلم به نمایش در می‌آیند که بینندگان را به بازدید از آن ترغیب می‌کنند. گرچه امروزه صنعت گردشگری اردن، به دلیل منازعات و جنگ در کشور‌های همسایه، با مشکل مواجه شده‌است.
علاوه بر شهر تاریخی پترا، بیابان وادی رم یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری، در اردن است. ماسه‌سنگ‌هایی به شکل ماه با طیفی از رنگ‌های قرمز، پهنای وسیع وادی و ماسه‌های نارنجی رنگ، همه و همه از جذابیت‌های این پهنه‌ی وسیع زمین هستند. این میراث جهانی یونسکو که ۷۴۰۰۰ هکتار وسعت دارد، ۱۲۰۰۰ سال است که میزبان ساکنانش است و وجود سنگ‌نگاره‌ها، کتیبه‌ها و بقایای باستان‌شناسی، گواه این مدعا است.
صحرای بزرگ آفریقا
بزرگ‌ترین صحرای گرم جهان که در شمال آفریقا واقع شده است، ۱۰ کشور را در بر می‌گیرد و مساحتی نزدیک به ۹,۴۰۰,۰۰۰ کیلومتر مربع (برابر با 3,629,360 مایل مربع) را می‌پوشاند یعنی به اندازه ی مساحت کشور چین. این بیابان از ارگ ها (Erg مناطقی پوشیده از تپه‌های شن و ماسه‌ای)، دشت‌های سنگی و وادی‌ها یا دره‌های خشک تشکیل شده‌است. ساکنان این بیابان، از نژاد‌های گوناگونی هستند مانند قوم بربر در مراکش، نوبی‌ها و صحراوی‌ها در موریتانی. بیشتر وسعت این بیابان که از لیبی، الجزایر و مصر می‌گذرد، در حال حاضر در دسترس گردشگران قرار ندارد اما کاروان‌های شتر که از این نواحی می‌گذرند، گردشگران را به تپه‌های شنی Merzouga و Zagora می‌برند تا از تماشای درخشش ستارگان بر پهنه‌ی صاف و وسیع آسمان لذت ببرند.
بیابان نامیب (Namib)
شاید برای شما هم پرواز بر فراز ساحل اسکلت (Skeleton Coast) و دریاچه‌ی خشک و نمکی Sossusvlei یکی از زیبا‌ترین سفر‌های هوایی در طول عمرتان باشد. دیدن تپه‌های شنی که رنگشان از زرد و نارنجی شروع و به قرمز متمایل می‌شود برایتان بسیار جالب توجه خواهد بود. در بخش‌هایی از بیابان نامیب، صخره‌هایی با رنگ‌های اعجاب‌انگیز دیده می‌شوند، از بنفش گرفته تا زرد روشن. این بیابان، نزدیک به ۸۱,۰۰۰ کیلومتر مربع از جنوب غربی آفریقا را در بر می‌گیرد. به غیر از چند محدوده‌ی کوچک، در سایر نواحی این بیابان، انسان‌ها سکونت ندارند. اما شمار کرگدن‌های سیاه، یوزپلنگ‌ها و گورخر‌ها در این مناطق، قابل توجه است.
Empty Quarter در شبه جزیره‌ی عربستان
Empty Quarter در شبه جزیره‌ی عربستان، واقع شده است و مساحتی نزدیک به ۶۵۰,۰۰۰ کیلومتر مربع از خاک عربستان سعودی، عمان، امارات متحده‌ی عربی و یمن را در بر می‌گیرد و از خطوط مارپیچی از تپه‌های شنی تشکیل شده‌است. این بیابان، پس از سفر جهانگرد معروف Wilfred Thesiger به شهرت رسید. او به همراه هفت نفر از بادیه‌نشینان عرب در سال ۱۹۴۶ از این بیابان عبور کرد. امروزه دسترسی به این مناطق برای گردشگران امروزی بسیار ساده‌تر از سفر بلند‌پروازانه‌ی Thesiger است.
بیابان سونورا (Sonoran) در آمریکا و مکزیک
این بیابان، علاوه بر این که بخش‌هایی از آریزونا، کالیفرنیا و مکزیک را در بر می‌گیرد، مناطق حفاظت شده‌ی متعددی از جمله پناهگاه ملی حیات وحش Coachella Valley و پارک ملی جاشوا تری (Joshua Tree National Park) را نیز شامل می‌شود.
شاید محیط زیست این نواحی کمی خصمانه به نظر برسد ولی گونه‌های متعددی از گیاهان و جانوران در این منطقه یافت می‌شوند. این بیابان تنها نقطه‌ی کره‌ی زمین است که کاکتوس Saguaro به طور خود‌رو رشد می‌کند. همان کاکتوس معروفی که حتماً در فیلم‌های وسترن دیده‌اید. علاوه بر این، حیواناتی نظیر کایوت‌ها، مرغ‌های مگس‌خوار و بیش از هزار نوع زنبور، در این منطقه یافت می‌شوند.
دره‌ی مرگ در آمریکا
زمانی که صحبت از شرایط ویژه‌ی آب و هوایی و جغرافیایی باشد، بیابان سونورا در مقابل “دره ی مرگ” حرفی برای گفتن نخواهد داشت. پایین‌ترین، خشک‌ترین و گرم‌ترین ناحیه‌ی آمریکای شمالی که قبایل آمریکایی در زبان محلی آن را به عنوان Tümpisa می‌شناسند، دره‌ی مرگ نام دارد که در شرق کالیفرنیا قرار دارد.
نام این بیابان، برگرفته از حادثه‌ی مرگ سیزده نفر از کاشفان و معدن‌یابانی است که در سال‌های Gold Rush در جریان اکتشافات اولیه در این منطقه، جان خود را از دست دادند. به علاوه، این بیابان به دلیل ارتفاع کم (۸۶ متر پایین‌تر از سطح دریا) یکی از گرم‌ترین مناطق کره‌ی زمین است و کوه‌های اطراف نیز گرما را در این منطقه حبس می‌کنند. دمای هوا در این ناحیه، غالباً بیشتر از ۴۹ درجه‌ی سانتی‌گراد (۱۲۰ درجه ی فارنهایت) است.
جنوبگان Antarctica
گرچه دمای هوای این ناحیه، پایین‌تر از منفی ۸۹ درجه‌ی سانتی‌گراد است اما به دلیل عدم بارش، این قاره‌ی جنوبی از لحاظ تعاریف علمی، یک بیابان محسوب می‌شود. سُر خوردن وال‌های بزرگ و مسحور‌کننده در آب‌های سرد و کوه‌یخ‌های عظیم، از جاذبه‌های گردشگری این منطقه به شمار می‌رود.
جهان شیشه‌ای دریای ودل (Weddell Sea) تصویر سوررئالی از آسمان‌خراش‌های یخی است که در امتداد افق کشیده شده‌است. آسمان‌خراش‌هایی که جریان باد و آب، آنها را به اشکال خارق‌العاده‌ای نظیر کاخ‌های شرقی و قلعه‌های متروکه در آورده‌است.
بیابان گبی (Gobi)
این بیابان به سبب قرار گرفتن جاده‌ی ابریشم در آن و نیز تشکیل دادن بخش اعظمی از امپراطوری مغول، به شهرت رسیده‌است. بیابان گبی، بخش‌هایی از جنوب مغولستان و شمال غربی چین را در بر می‌گیرد و شامل بیابان‌های استپ و فلات‌های نیمه بیابانی می‌شود. این بیابان از اطراف توسط کوه‌های آلتای (Altai Mountains)، بیابان تکله مکان (Taklamakan Desert) و فلات تبت احاطه شده‌است. با وجود داشتن آب و هوای نا‌مناسب، شب‌های به شدت سرد و روز‌های سوزان، این منطقه محل سکونت گونه‌های متعددی از حیوانات مانند شتر‌های بلخی است. عده ای نیز معتقدند که اولین تخم دایناسور‌ها در این مکان یافت شده‌است.
بیابان تکله مکان
این بیابان نیز که در چین قرار دارد با رشته‌کوه‌های تیان شان (Tian Shan)، پامیر(Pamir) و کونلون(Kunlun) احاطه شده و با عمق بیش از هزار پا، از ماسه تشکیل شده‌است.
در این منطقه، زندگی گیاهی محدودی وجود دارد و جمعیت دائم و ثابتی ندارد. تنها تعدادی از شکارچیان و جوامع اقلیت مسلمان در آن سکونت دارند که به حاشیه‌ی این بیابان نقل مکان کرده‌اند.
دشت کویر در ایران
سطح این بیابان که در شمال شرقی نواحی مرکزی ایران قرار دارد و عرض آن ۳۹۰ کیلومتر است، به دلیل کمبود بارش باران از بلور‌های نمک پوشیده شده‌است. دمای هوای آن در تابستان به بیشتر از ۵۰ درجه‌ی سانتی‌گراد می‌رسد. مسافران این منطقه می‌توانند از خانه‌ی آتشونی که در روستای گرمه واقع است، برای اقامت استفاده کنند.
دشت لوت در ایران
علاوه بر دشت کویر بیابان دیگری نیز در ایران وجود دارد که یکی از خشک‌ترین و گرم‌ترین نقاط کره‌ی زمین است. گندم‌بریان یا ریگ‌سوخته یکی از تپه‌های این بیابان است که با گدازه‌های آتشفشانی پوشیده شده‌است.
بیابان تار
این بیابان بخش‌هایی از راجستان در هند و سند و پنجاب در پاکستان را در بر می‌گیرد و از خاک‌های شنی و مراتعی تشکیل شده که محل زندگی سیاه‌کل‌ها(Blackbuck) و آهو‌ها و مکانی برای رشد و نمو فرفیون (Euphorbia) و درختان اقاقیا است. این ناحیه با کاخ‌ها و قلعه‌های راجستان که در بروشور‌های تبلیغاتی می‌بینید کاملاً متفاوت است. جمعیت هندو و مسلمان این منطقه به زبان‌های مختلفی از جمله زبان سندی (Sindhi)، لندا (Lahnda) و مارواری (Marwari) صحبت می‌کنند.
بیابان آتاکاما
به طور کلی، بیابان‌ها به عنوان مناطقی تعریف می‌شوند که بارندگی سالیانه در آنها کم‌تر از 250 میلی‌متر است و نکته‌ی تعجب بر‌انگیز درباره‌ی بیابان آتاکاما که در شیلی، پرو، بولیوی و آرژانتین واقع شده، این است که بارش سالیانه‌ی آن کم‌تر از یک میلی‌متر است. دریاچه‌های نمک و دره‌هایی که جریان باد، طی سالیان متمادی به زیبایی ایجاد کرده، جای جای این بیابان را پوشانده‌اند. دمای هوای این مناطق نیز مانند سایر بیابان‌ها در طول شب به زیر صفر و در روز به بالاترین میزان خود می‌رسد.
گونه‌های جانوری و گیاهی محدودی از جمله نوعی جونده به نام Viscacha ، روباه خاکستری آمریکای جنوبی و کاکتوس، در این ناحیه وجود دارند. گشت و گذار با خودروهای بیابانی در میان رشته‌کوه آند از شیلی به آرژانتین، دیدن رقص شکوه‌مند ستارگان در آسمان و تماشای آب‌فشان‌ها، از جاذبه‌های گردشگری این بیابان است.
