شبکه‌های اجتماعی؛ ثبت یک زجرکشی هولناک
جدا از انتقادهایی که علیه جمعیت تماشاگر صحنه قتل فجیع و سوزانده شدن هولناک فرخنده مطرح است، همین جمعیت مبایل و دوربین به دست بود که این ماجرا رسانه‌ای شد و به طور وسیعی خبرساز.
در نخستین لحظات رویداد، یکی از شاهدان عینی حادثه، ویدیو و متنی در فیسبوک خود منتشر کرد که موضوع بیشتر روشن شد. این یکی از نخستین پست‌ها در فیسبوک در مورد قتل دختری در پایتخت کابل بود:
"تازه، یک خانم در ساحه شاه دو شمشیره شهر کابل قرآن کریم را آتش زد .... ! مردم در محل رویداد از این عمل خشمگین شده و این خانم را کُشتند و جسدش را به دریای کابل انداختند ... ! هویت این خانم تا حال معلوم نیست !"
این خبر کوتاه به اندام خیلی ها لرزه انداخت و مردم شروع کردند به دنبال کردن ماجرا و بعد از آن موجی از تصاویر و ویدیوها در صفحات شبکه های اجتماعی بارگزاری شد که تکان‌دهنده بود.
جعبه سیاه یک فاجعه اجتماعی
خیلی از عکس‌ها و ویدیوهای وحشتناک است و صحنه زجرکشی زنی را نشان می‌دهد که زیر دست و پای جمعیتی خشمگین مثل یک عروسک از این سو به آن سو پرتاب و در گوشه خیابان لگدمال می شود و عده‌ای با سنگ و چوب و میله آهنی به سر و تن او هجوم می‌آورند و بعد راننده‌ای، موتر/خودروی خود را از روی جسم نیم جان او رد می‌کند و مردان جسد را به رودخانه خشک کابل می‌اندازند و با بنزین به آتش می‌کشند.
هنگام زجرکشی فرخنده صدها شهروند کابل در اطراف رودخانه، روی پل عابر پیاده و اطراف مسجد و زیارت موسوم به شاه دو شمشیره که بیشتر به عنوان نماد پایتخت شناخته می‌شود، صف می‌کشند و به تماشا و فیلمبرداری صحنه می‌پردازند. تصاویر تکان دهنده بعد از آن یکی پی دیگری همرسانی شد.
مواد برای اطلاع رسانی به حد کافی روی شبکه های اجتماعی قرار گرفت، هر کسی که در محل حادثه دوربینی یا گوشی همراه هوشمند و غیرهوشمند داشت، صحنه را ضبط کرد و به اشتراک گذاشت.
بسیاری از کاربران افغان شبکه‌های اجتماعی نوشته‌اند که اگر همین اطلاع رسانی حالا معیاری یا غیرمعیاری؛ صورت نمی‌گرفت، رویداد قتل و زجرکشی فرخنده دختر ۲۷ ساله کابل هم مثل ده‌ها رویداد دیگر که در گوشه و کنار افغانستان اتفاق می‌افتد ناگفته می‌ماند و کسی پی ماجرا را نمی‌گرفت.
یکی از کاربران حضور گسترده مردم در محل رویداد را به جعبه سیاه هنگام سقوط هواپیما تشبیه کرده بود.
تراژدی 'افتخارآمیز'؟
این رویداد نشان داد که همرسانی خبرها و رویدادها حتی دیگر در افغانستان هم تنها کار رسانه‌ها و خبرگزاری ها نیست، در فضای شبکه‌های اجتماعی افغانستان این روزها نشر "خبر تازه، فوری، جدید، عاجل و..." مد شده و چون این نوع خبرها لایک بیشتری می‌آورند، هر کاربر می خواهد در اطلاع رسانی نفر اول باشد، چه بسا مطلبی که به اشتراک می‌گذارد، اختصاصی او باشد.
ده‌ها شاهد عینی رویداد پست‌های مشابه به اشتراک گذاشتند و از سهم خود در زجرکشی گفتند. یکی از آنها پسر نوجوانی بود که در صفحه فیسبوک خود نوشت "Feeling Wonderful" و بعد عکسی از سوزانده شدن دختری را در رودخانه بی آب کابل؛ جایی که پاتوق معتادان شهر است منتشر کرد و ادعا کرد که در کشتن دختر جوانی که "قرآن را سوختاند" سهم گرفته است.
این نوجوان بعدتر که موضوع حساس شد، پست خود را حذف کرد، مثل بسیاری از شاهدان صحنه که بعد از پی بردن به عمق ماجرا پست های خود را یا حذف کردند یا هم اظهار ندامت و پشیمانی؛ چون دست کم روشن شده بود که زجرکشی توجیهی ندارد.
در این میان تعدادی از اعضای مجلس، مقام های حکومتی، افراد پلیس و روحانیون نامدار که در شبکه‌های اجتماعی متعلق به خود موضع گیری های شتاب‌زده کرده و قتل فرخنده را توجیه کرده بودند، نیز شامل است.
کمک به بازداشت عاملان قتل
پلیس ۱۱۹ کابل می‌گوید از میان ۴۶ نفر (۱۹ پلیس و ۲۷ شهروند عادی) که در پیوند به زجرکشی فرخنده بازداشت شدند، ۲۲ نفر شان از طریق فیسبوک شناسایی و گرفتار شده بودند.
همایون عینی، مسئول پلیس ۱۱۹ کابل می‌گوید که پس از رویداد قتل فرخنده، آنها فراخوان شناسایی عاملان قتل فرخنده را در فیسبوک پلیس ۱۱۹ به اشتراک گذاشتند که این فراخوان توسط ۲۶۲ هزار نفر دیده شد، ۱۰۰۰ بار همرسانی شد و ۷۵۰ کمنت دریافت کرد و به دنبال آن ۵۰۰ فیلم و عکس در ارتباط به پرونده قتل فرخنده به پلیس ۱۱۹ فرستاده شد.
آقای عینی می‌گوید که مردم معلومات و آدرس و شناسه عاملان قتل را با پلیس در میان گذاشتند و ریاست تحقیقات جرایم جنایی کابل "به آسانی عاملان را بازداشت کرد."
از آن جمله، فردی در فیسبوک خود پستی گذاشت که به دست داشتن در قتل فرخنده اعتراف کرد و به بازداشتش انجامید. او نوشت:
"سلام مسلمانان امروز ساعت ۴ عصر زن بی دین قرآن شریف را در زیارت شاهدو شمشیره به آتش زد وبعد توسط مردم دین دار کابل به شمول خودم اول کشته وبعد آتش زده شد دوزخ جایش باشه انشالله."
هرچند این پست دیگر در فیسبوک این فرد دیده نمی‌شود اما همین سبب شد که خیلی از کاربران عکس‌های او را همرسانی کنند و پلیس کابل او را بازداشت کند.
فردای آن روز یک مامور پلیس کابل هم که در محل حادثه حضور داشت، در فیسبوک خود روایتی از ماجرا را منتشر کرد.
او نوشت که برای اولین بار با موردی برخورده که متوجه شده "با احساسات مردم بازی کردن، عاقبت ناگواری دارد و همچنین نمی توان جلو خواست ملت را گرفت."
این مامور پلیس که روایت می‌کند که مردم کتاره های زیارت را شکستند و وارد محوطه زیارت شدند و در عین زمان پلیس شلیک‌های هوایی کرد تا مردم را متفرق کند که زن صدا زد: "اجازه ندهید که کسی داخل زیارت شود..." و بعد این زن "با صدای بلند به خواندن آیت‌الکرسی شریف شروع کرد."
این مامور پلیس می‌افزاید: "واقعا می‌خواستم این زن نجات پیدا کند اما مردم با عصبانیت تمام ما را از راه خود برداشتند وزن مذکور را از زیارت بیرون کردند و به ضرب مشت، لگد، چوب و پرتاب سنگ‌ها از بین بردند، بعد جسدش را آتش زدند."
اظهار عجز توسط یک مامور پلیس همزمان با همرسانی عکس‌هایی از ماموران پلیس که در محل حادثه حضور دارند و جریان سوختاندن فرخنده را تماشا می‌کنند، انتقادهای زیادی به همراه داشت.
رئیس پلیس ۱۱۹ کابل می‌گوید که مردم "عکس‌های یادگاری این مامور پلیس با یکی از متهمان قتل فرخنده را با خدمات ۱۱۹ پلیس شریک کردند که سبب شد، مامور پلیس از کار تعلیق و بازداشت شود."
کمپین گسترده عدالت‌خواهی در شبکه های اجتماعی
روزهای بعد محتوای فیسبوک و توییتر پر شد از عکس‌ها و ویدیوها، تحلیل ها و نظرات مخالف و موافق و جمعیت زیادی را علیه این رویداد بسیج کرد.
چندین صفحه و گروه در فیسبوک به نام های مختلف از جمله "من فرخنده‌ام، عدالت برای فرخنده، قاتلان فرخنده بازداشت شوند و..." ایجاد شد و کمپین گسترده عدالت‌خواهی برای فرخنده شروع به فعالیت کرد.
یکی از این صفحات فیسبوکی با نام "شکارچیان قاتلین فرخنده" شروع کرد به انتشار عکس‌های افرادی که در صحنه قتل فرخنده حضور داشتند و در لت و کوب و سوزاندن او نقشی داشتند.
با استفاده از فیسبوک، فعالان مدنی، گردهمایی با حضور چیزی حدود سه هزار نفر در کابل پایتخت افغانستان سازماندهی کردند که در روبروی دادگاه عالی افغانستان در یک روز بارانی برگزار شد. برگزاری این گردهمایی وسیع، سبب شد که شهروندان افغان و خارجی در نقاط مختلف دنیا راهپیمایی ها و گردهمایی‌ها و مراسم شمع افروزی به یاد فرخنده برگزار کنند که برگزاری این برنامه‌ها عمدتا توسط شبکه‌های اجتماعی سازماندهی شد و در روزهای بعد هم قرار است تجمعاتی در داخل و خارج افغانستان برگزار شود.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر