دکتر منصور بیات زاده
تعداد سیاستمداران ایرانی که در دوران مشروطه هم برای استقرار آزادی و برقراری " حاکمیت قانون " و " حاکمیت ملت (حاکمیت مردم ) " فعالیت و مبارزه می کرده اند و همزمان نیز برای برقراری " حاکمیت ملی " و استقلال کوشش داشته اند ، بسیار اندک می باشد. با گذشت زمان نیز، جز نام مدرس و دکتر مصدق ، نام افرادی دیگرکه چنان می اندیشیده اند می رود تا بکلی به دست فراموشی سپرده شوند.
بنظر نگارنده یکی از سیاستمداران و مبارزین جنبش مشروطه خواهی در اوائل انقلاب مشروطیت ، که درکنار تحقق حاکمیت قانون و حاکمیت مردم ، ارزش والائی نیز برای " حاکمیت ملی " قائل بود و در روند کار خود به تفاوت بین " حاکمیت ملی " و " حاکمیت مردم ( حاکمیت ملت )" پی برده و به این نتیجه رسیده بود که این دو مفاهیم، لازم و ملزوم یکد یگرند و بدون" استقلال " نمی توان از آزادی و حاکمیت مردم صحبت کرد، شیخ محمد خیابانی است.
پس از خلع محمد علیشاه و پایان دادن به دوران استبداد صغیر ، سیاستمداران فراماسیونری تمام امور مملکت ایران را قبضه کرده بودند. فراماسیونرها، اکثرأ تظاهر به آزادیخواهی و وطن دوستی می نمودند، ولی در نهایت در خدمت منافع بیگانگان و اندوختن ثروت عمل می کردند.
در انتخابات دومین دوره مجلس شورای ملی ، شیخ محمد خیابانی بعنوان نماینده مجلس شورایملی از شهر تبریز انتخاب می شود. در آنزمان دولت وقت ایران چند نفر مستشار آمریکائی را انتخاب می کند ، امری که با مخالفت و اولتیماتوم دولت تزاری روسیه روبرو می شود . دولت روس ( یک دولت بیگانه ) بطور رسمی از دولت نجفقلی خان بختیاری می خواهد تا مستشاران آمریکائی را از ایران اخراج نماید ، امری که مورد توافق دولت وقت ایران قرار می گیرد، اما نمایندگان مجلس شورایملی که خود را نمایندگان ملت ایران می دانستند و موظف به دفاع از منافع و حاکمیت ملی بودند، بر خلاف تصمیم دولت ایران با اولتیماتوم دولت روسیه، دست بمخالفت می زنند. شیخ محمد خیابانی نماینده آزادیخواه تبریز با نطق آتشین و هیجان انگیز خود درمجلس نقش بزرگی در شکل دادن به جنبش اعتراضی و مخالفت نمایندگان مجلس شورایملی با اولتیماتوم دولت روسیه تزاری ایفا نمود،امری که در حافظه تاریخ سیاسی ایران بطور مثبت ثبت شده است.
اما حکومت سرسپرده ایران که قرارداد سری ۱۹۰۷ بین دولتهای روسیه و انگلیس درتقسیم ایران را قبول داشت و خود را مقید به محترم شمردن آن قرارداد استعماری می دانست، در جلسه هیئت وزیران که در دربار شاه ، که نایب السلطنه ناصرالملک همدانی ( نایب السلطنه احمدشاه قاجار، چون شاه در آن زمان هنوز به سن بلوغ نرسیده بود) نیز در آن نشست حضور داشت ، تصمیم به تعطیل دومین دوره مجلس شورایملی می گیرند و اینبار بجای استفاده از تفنگچی ها قزاق و افسران روسی ـ عملی که در دوران محمدعلی شاه انجام گرفته بود ـ از تفنگچی های اداره نظمیه که ریاستش بعهده یفرم خان بود ، جهت بستن خانه ملت ، کمک می گیرند.
با توجه به شکست آزادیخواهان و وطن دوستان و طرفداران استقلال در مبارزه خود علیه سیاست دولت وقت و اولتیماتوم دولت روسیه تزاری ، مجلس دوره دوم که حاضر نشد تسلیم اولتیماتوم دولت گستاخ روسیه تزاری گردد ، نام خود را در تاریخ سیاسی ایران به عنوان مظهر اراده و پایداری ملت ایران، جاویدان ساخت و به دوست داران وعاشقان سربلندی ملت ایران ، درس وطن دوستی و طرفداری از استقلال و حاکمیت ملی را یاد داد!
پس از آن جریانات، شیخ محمد خیابانی درسال ۱۲۹۷ خورشیدی اقدام به تأسیس روزنامه " تجدد " در تبریز می نماید و از آن طریق مردم را علیه استبداد و استعمار بسیج می کند.
پس از پیروزی انقلاب اکتبر در سال ۱۹۱۷ در روسیه ، دولت کمونیست های بلشویک برهبری لنین ، تمام قراردادهای استعماری دوران تزاری ، از جمله قرار داد شوم ۱۹۰۷ مربوط به ایران را ملغی اعلام می کند . در این رابطه دولت استعمارگر انگلیس سعی می کند تا نفوذ خود بر سراسر ایران را گسترش دهد و در این رابطه است که طی انعقاد قراردادی با دولت وثوق الدوله ـ قراردادی که به قرارداد ۱۹۱۹ معروف شده است ـ ، کوشش می کند تا ایران را به " تحت الحمایگی انگلستان " در آورد. اما قرارداد ۱۹۱۹ با مخالفت مردم آزادیخواه و وطن دوست ایرانی روبرو می شود. از جمله در اعتراض به آن قرارداد، شیخ محمد خیابانی در تبریز دست به قیام می زند ( ۱۷ فروردین ۱۲۹۹ خورشیدی برابربا ۶ آوریل ۱۹۲۰ ). احمد شاه نیز حاضر به تائید قرارداد ۱۹۱۹ نمی شود. مخالفت مردم با وثوق الدوله قاعد قرارداد ۱۹۱۹ بحدی می رسد که نورمن سفیر انگلیس در ایران به لرد کرزن وزیر خارجه انگلیس در تاریخ ۱۵ ژوئن طی تلگرافی می نویسد :
« رئیس الوزرا [ وثوق الدوله ] اکنون نزد مردم بقدری منفور است ، که دیگر وجود او برای دولت پادشاهی انگلستان فایده ای نخواهد داشت، و صلاح این است کابینه دیگری سرکار آید.» (۱) .
و سرانجام نیز دولت وثوق الدوله سقوط می کند . پس از سقوط دولت وثوق الدوله ، حسن مشیرالدوله ( حسن پیرنیا ) مأمور تشکیل دولت می شود ، دولتی که دکتر محمد مصدق وزیر عدلیه و افرادی همچون میرزاحسن خان مستوفی الممالک ( مستوفی ) و میرزاحسین مؤتمن الملک ( پیرنیا ) وزرای مشاور ، ابوالفتح میرزا حشمت الدوله والاتبار ( برادر سببی دکتر مصدق ) وزیر داخله و میرزا مهدیقلی خان مخبر السلطنه ( هدایت ) وزیر مالیه.... آن هستند.
دولت مشیرالدوله رسمأ در ۱۲ تیرماه ۱۲۹۹ تشکیل می شود . در آنزمان مشیرالدوله وزیر مالیه ( وزیر دارائی ) کابینه خود ، مهدیقلی خان مخبرالسلطنه ( هدایت ) را با اختیارات زیادی به استانداری آذربایجان منصوب می کند. مخبر السلطنه با کمک قوای دولت مرکزی نهضت خیابانی را سرکوب می کند و در این ماجرا شیخ محمد خیابانی به قتل می رسد. شیخ محمد خیابانی پس از مرگ، هیچ ثروت ومالی ازخود بجای نگذاشت.
در رابطه با ماجرای قتل خیابانی و خصوصیات شخصی و دیگر افکار وی ، تا کنون نظرات متفاوت و متضادی مطرح شده است ، موضوعی که باید مورد تفحص و تحقیق تاریخنگاران و پژوهشگران قرار گیرد، تا روشن گردد که چراو بچه منظوری چنین جنایتی در آنزمان رخ داد!
در رابطه با چگونگی وضعیت سیاسی ایران در آن مقطع تاریخی ضروریست یاد آور شد که عمر دولت حسن مشیرالدوله چندان بدرازا نمی کشد و درآبانماه همان سال سقوط می کند و فتح الله اکبر ( سردار منصور ، سپهدار اعظم ، سپهدار رشتی ) ، فردی که " نشان" از دولت انگلیس داشت و در آخرین کابینه وثوق الدوله، همان کابینه قرارداد ۱۹۱۹ ، وزیر جنگ بود ، مأمور تشکیل هیئت دولت می شود.(۲)
میرزا کریم خان رشتی ( عبدالکریم خان اکبر ) که یکی از چهره های مرموز تاریخ معاصر ایران است ، یکی از عموزاده های او می باشد، که رابطه تنگاتنگ سیاسی با وی داشته است.
فتح الله اکبر در شبکه سری "جامع آدمیت" عضویت داشت و در سال ۱۹۰۷، که " لژ بیداری ایران " تأسیس شد ، وی همراه با اردشیر جی به عضویت آن لژ درآمدند.(۳)
چند ماه پس ازروی کارآمدن دولت فتح الله اکبر، انگلیسها کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ برهبری سید ضیاء الدین طباطبائی و رضاخان میرپنج ( رضاشاه بعدی ) را ترتیب می دهند. فتح الله اکبر با کودتاچیان بطور مخفیانه در تماس بوده است !
دکتر منصور بیات زاده
فروردین ماه ۱۳۸۴ ، آوریل ۲۰۰۵
(۱) ـ دولت های ایران در عصر مشروطیت ۱۳۵۷ ـ ۱۲۸۵ ، تألیف : ح.م.زاوش ، جلد اول صفحه ۱۴۵
چاپ اول ، سال ۱۳۷۰ ، نشر اشاره
(۲) ـ مهدی بامداد ، جلد سوم ، صفحات ۵۲ و ۵۳ ، چاپ سوم ۱۳۶۳ ، چاپ گلشن.
(۳) ـ در پیشگاه تاریخ ، ف . مهر آئین ، چاپ نخست دی ماه ۱۳۷۲ صفحات ۳۱۷ تا ۳۱۹ .
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر