مرگ تالاب‌های ایران نگرانی‌های زیادی را در ابعاد مختلف به وجود آورده است، در حال حاضر باوجود هجوم هرساله ریزگردهای عربی بخشی از روزهای سال آلوده است، حال تصور کنید با ظهور کانون‌های جدید گردوغبار داخلی چه بر سر آب‌وهوای کشورمان خواهد آمد.
فعالان محیط‌زیست در این زمینه می‌گویند که خشک شدن هر تالاب به مرگ اقتصادی منطقه ختم خواهد شد به‌طوری‌که استمرار وضعیت کنونی تالاب‌های ایران و از میان رفتن این عرصه‌های طبیعی نتیجه‌ای جز تولد کانون‌های جدید ریزگردها ندارد.
مشکل تالاب‌ها محدود به یک استان کشور نیست، از تالاب‌های لرستان و همدان در غرب ایران گرفته تا تالاب‌های تهران و مرکزی، تالاب‌های شمال کشور، تالاب هامون و هورالعظیم هرکدام مشکلات مشابهی دارند که استمرار بی‌توجهی به این معضل موجب خسارات زیادی شده است.
هر هکتار تالاب ۲۰۰ برابر یک زمین کشاورزی ارزش اقتصادی دارد.
خطر ریزگردها بیخ گوش پایتخت
تالاب بند علی‌خان در استان تهران واقع شده است و با اردک، غاز و چنگرهایش هنوز می‌تواند فرصتی برای تجربه تماشای پرندگان باشد. این تالاب در ۳۵ کیلومتری جنوب شهرستان ورامین واقع‌شده که آلودگی آب و شکار بی‌رویه پرندگان روی آبزی در این منطقه حفاظت شده نگرانی دوستداران محیط‌زیست را به همراه داشته است.
از اولین روزهای حضورم در ورامین، با موضوع تالاب «بندعلیخان» مواجه شدم، این تالاب ساخته دست بشر نیست و اگر میلیاردها تومان هزینه کنیم، نمی‌توانیم نیمی از آن را بسازیم، تالاب یک اکوسیستم است و ۲۵ هزار هکتار مساحت دارد.
وی ادامه داد: در بدو ورود به ورامین، دست‌به‌کار شدیم و یک بیل مکانیکی را بردیم و آبی را که به قسمت دیگری می‌رفت، به تالاب هدایت کردیم، با تعداد زیادی از مسئولان صحبت کردم و حساسیت این تالاب را متذکر شدم، خطر تخریب تالاب بسیاری جدی است و در حد شهرستان و استان تهران نیست که به این موضوع رسیدگی کنیم، بلکه باید در سطح ملی موضوع حل شود و باید به داد تالاب برسیم.
یوسفی اضافه کرد: این تالاب میلیاردها تومان می‌ارزد و باید چاره‌ای برای آن بیندیشیم، و اگر این تالاب خشک شود تهران با بحران مواجه می‌شود، از شهروندان تهرانی می‌خواهم روزی یک لیتر کمتر آب مصرف کنند و این یک لیتر را در تالاب سرریز کنیم و اگر به فکر بندعلیخان نباشیم باید منتظر ریزگردها باشیم.
خشکی تالاب گاوخونی و معضل امنیتی
تالاب گاوخونی در استان اصفهان هم وضع مشابهی دارد، به گفته فعالان محیط‌زیست بیش از یک دهه است این تالاب قطره آبی از زاینده‌رود را بر تن خود حس نکرده است و اگر آبی در طول این مدت وارد تالاب گاوخونی شده است فقط شامل ذهاب و پساب بوده و حقآبه این تالاب به فراموشی سپرده‌شده است.
خشکی تالاب گاوخونی آرام‌آرام به یک معضل امنیتی در استان به‌خصوص شرق اصفهان تبدیل‌شده استمدیر طرح‌های ساماندهی، حفاظت و بهره‌برداری زاینده‌رود معتقد است که خشکی این رودخانه و تالاب گاوخونی آرام‌آرام به یک معضل امنیتی در استان به‌خصوص شرق اصفهان تبدیل‌شده است.
اسفندیار امینی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: دامنه و پیامدهای خشکی زاینده‌رود و تالاب گاوخونی از منظر محیط‌زیست به بخش‌های دیگر جامعه مانند فضای شهری و سبز نیز سرایت کرده و این روند ادامه خواهد داشت.
نگرانی‌ها در مورد میانکاله ادامه دارد
در استان گلستان نیز میانکاله با مشکلات مشابهی دست در گریبان است. جزیره میانکاله از شمال از سوی دریای مازندران به طول ۶۵ کیلومتر (از غرب به شرق) از جنوب و شرق از سوی تالاب و خلیج میانکاله و از غرب از سوی بندر امیرآباد بهشهر احاطه‌شده است.
مجموعه شبه‌جزیره میانکاله با ۶۸ هزار و ۸۰۰ هکتار وسعت از سال ۱۳۴۸ ابتدا به منطقه حفاظت‌شده و سپس به پناهگاه حیات‌وحش میانکاله تحت مدیریت مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط‌زیست تبدیل و از آن زمان تاکنون از سوی اداره کل حفاظت محیط‌زیست مازندران اداره می‌شود.
معاون رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه تالاب میانکاله از تالاب‌های مهم کشور و بین‌المللی و پناهگاه حیات‌وحش به شمار می‌رود، عقب‌نشینی آب دریای خزر و کاهش ورودی رودخانه‌ها را از چالش‌های زیست‌محیطی این تالاب برشمرد.
ابتکار گفت: ۱۶ رودخانه وارد میانکاله می‌شد که به دلیل برداشت بی‌رویه و آب‌بندان تا ورودی رودخانه‌ها کاهش‌یافته است و اکنون ورودی رودخانه‌ها و حقآبه میانکاله موردتوجه قرارگرفته و طرح فرابخشی برای نجات میانکاله و خلیج گرگان ارائه‌شده است تا در این منطقه ارزشمند با مشارکت مردم و بخش خصوصی مدیریت گردشگری پایدار و سالم و را داشته باشیم.
ریزگردهای میقان، اراک را تهدید می کند
در استان مرکزی هم «تالاب میقان»، خانه امن سال‌های دور دُرنای خاکستری؛ دست طمع بر خاک و آب تالاب، از زمین و آسمان تن نحیف آن را می‌دَرَد و ترک‌های نشسته بر پیشانی خشک تالاب، مرگ را تداعی می‌کند.
اسماعیل تاج‌آباد رئیس شورای اسلامی شهر اراک با اشاره به اینکه بخشی از ریزگردهای شهر اراک مربوط به تالاب میقان است، اظهار داشت: به دلیل اینکه چند ماه از سال باد در استان از سمت شرق به غرب می‌وزد، گردوغبار و ریزگردهای خطرناک این تالاب وارد شهر و مناطق اطراف آن می‌شود.
رئیس شورای اسلامی شهر اراک افزود: تهدیدات تالاب میقان باید جدی گرفته‌شده و اگر برای تهدیدات این تالاب چاره‌اندیشی نشود، ریزگردها در بلندمدت بر سلامت مردم شهر اراک و مناطق اطراف این تالاب کویری تأثیر خواهد گذاشت.
تهدیدات تالاب میقان باید جدی گرفته‌شده و اگر برای تهدیدات این تالاب چاره‌اندیشی نشود، ریزگردها در بلندمدت بر سلامت مردم شهر اراک تأثیر خواهد گذاشتتاج‌آباد بیان کرد: تالاب میقان اراک ذخیره زیست‌محیطی ارزشمندی است که هم فرصت و هم تهدید محسوب می‌شود و باید به نحوی برنامه‌ریزی و عمل شود که ضمن بهره‌گیری از فرصت‌ها، تهدیدهای این اکوسیستم باید کنترل شده و کاهش یابد.
رئیس شورای اسلامی شهر اراک خاطرنشان کرد: مسئولان مربوطه بایستی تسریع در تکمیل پروژه‌های مربوط به حفظ و صیانت از تالاب میقان که با هدف بهبود شرایط این منطقه تعریف‌شده را با جدیت پیگیری کنند تا بتوانیم ضمن حفظ این زیستگاه طبیعی، مخاطرات آن را کاهش دهیم.
دست‌های خالی تالاب‌های ۱۱ هزارساله
در استان لرستان هم صدای شرشر آب در حوالی بزرگ‌ترین تالاب لرستان، این بار حس خوبی با خود به همراه ندارد، آبشار کوچکی که به‌زحمت خود را به رودخانه می‌رساند حکایت تلخی با خود به همراه دارد، در بالادست رگ‌های تالاب را زده‌اند و حالا این آب، شیره جان ازدست‌رفته «گری بلمک» است.
مایه حیات بزرگ‌ترین تالاب لرستان با زهکشی منتقل می‌شود تا دست‌هایش برای کشت اهالی منطقه خالی شود، می‌گویند باید اول آب تالاب را گرفت و بعد هکتار هکتار خاک مردابی تالاب را زیر کشت برد، سال‌هاست «گری بلمک» زیر کشت می‌رود، هرروز دست‌هایش خالی‌تر می‌شود و نگاهش بی‌رمق‌تر.
حکایت «گری بلمک» کمی آن‌طرف در بیشه دالان دوباره تکرار می‌شود، بیشه دالان هم جای کشت کشاورزی شده، جایی که میزبان پرندگان مهاجر و بومی بود و برای گذران روزگارشان پناهگاهی یافته بودند اما حالا سال‌هاست که بخشی از تالاب به تصرف اراضی کشاورزی درآمده است.
اینجا فرقی نمی‌کند، «گری بلمک» باشی با لقب بزرگ‌ترین تالاب لرستان، یا «بیشه دالان» با پسوند مأمن حیات‌وحش بروجرد، هرچه که باشی دست‌هایی به همت نابودی‌ات از آستین بیرون می‌آید، یکجا می‌شوی مزرعه و جایی دیگر محل پرورش ماهی و زمین کشاورزی، مهم آن است که دیگر خودت نیستی، خالی می‌شوی، از آب، از حیات، از پناهگاه بودن و دیگر تالاب نیستی.
تالاب‌های استان لرستان ازجمله تالاب‌های یازده‌گانه معروف پلدختر بر روی آهک‌های خردشده لنداسلاید سیمره قرار دارند که حدود ۱۰ تا ۱۱ هزار سال پیش ایجادشده‌اند، تالاب‌هایی ۱۱ هزارساله‌ای که این روزها در معرض انقراض قرارگرفته‌اند.
شناسایی عوامل تهدیدکننده تالاب‌های لرستان
الهام برنا معاون نظارت و پایش محیط‌زیست لرستان در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به وضعیت تالاب‌های لرستان اظهار داشت: اداره کل محیط‌زیست لرستان در دو بخش معاونت فنی و همچنین معاونت نظارت و پایش امور تالاب‌های لرستان را پیگیری می‌کند.
وی با اشاره به پیگیری‌های معاونت نظارت و پایش محیط‌زیست لرستان در رابطه با تالاب‌های لرستان عنوان کرد: در این حوزه محیط‌زیست آب تالاب‌های ۱۱ گانه پلدختر، «بیشه دالان» و «تنور در» را ازنظر کیفی و کمی از سال ۹۴ تا امسال موردبررسی قرار داده است.
معاون نظارت و پایش محیط‌زیست لرستان با تأکید بر اینکه این اقدام برای اولین بار در استان صورت گرفته است ادامه داد: برای اولین بار کیفیت و کمیت آب تالاب‌های استان از سوی معاونت نظارت و پایش مورد پایش و بررسی قرار گرفت.
برنا بابیان اینکه این اقدام باهدف شناسایی منابع آلاینده و تهدید تالاب‌ها از سوی محیط‌زیست صورت گرفت ادامه داد: هم‌اکنون به فکر رفع عوامل تهدیدکننده تالاب‌های استان هستیم.
نگاه «بهره بردارانه» به تالاب‌ها
وی بابیان اینکه تالاب‌ها سالانه پذیرای پرندگان آبزی، کنار آبزی و همچنین پرندگان مهاجر هستند ادامه داد: استان لرستان نیز در کریدور پروازی شمال به جنوب پرندگان مهاجر است و سالانه سرشماری این پرندگان از سوی محیط‌زیست صورت می‌گیرد.
تالاب «بیشه دالان»، تالاب‌های پلدختر و «تنور در» در سال‌های گذشته به دلیل «دید بهره بردارانه» خسارت‌های فراوانی دیدندمعاون نظارت و پایش محیط‌زیست لرستان بابیان اینکه بر اساس سرشماری‌های صورت گرفته گونه‌های نادر پرندگان مهاجر را شناسایی و ثبت کردیم گفت: با توجه به مشکلاتی که درزمینهٔ شیوع بیماری آنفلوانزای پرندگان وجود داشت محیط‌زیست با همکاری سایر دستگاه‌ها به‌شدت اقدام به گشت و پایش تالاب‌ها برای جلوگیری از ابتلای پرندگان به این بیماری کرد.
برنا بابیان اینکه با تأکید بر اینکه تالاب‌ها ارزش اکولوژیکی بسیار بالایی دارند گفت: تالاب «بیشه دالان»، تالاب‌های پلدختر و «تنور در» در سال‌های گذشته به دلیل «دید بهره بردارانه» خسارت‌های فراوانی دیدند.
وی بابیان اینکه درگذشته بخش عمده‌ای از تالاب «تنور در» متأسفانه به شیلات واگذارشده است گفت: متأسفانه این راه غلط که البته در تمام دنیا وجود داشته طی شده و سپس به فکر احیای تالاب‌ها افتاده‌اند.
تالاب‌هایی که خشکانده شدند
معاون نظارت و پایش اداره کل محیط‌زیست لرستان با اشاره به تبدیل‌شدن تالاب «بیشه دالان» و همچنین «گری بلمک» به اراضی کشاورزی بیان داشت: متأسفانه بخش‌هایی از این تالاب‌ها برای تبدیل‌شدن به اراضی کشاورزی خشکانده شده‌اند.
برنا بابیان اینکه طی دو سال گذشته که بارش‌های خوبی داشتیم و تالاب‌ها به‌صورت طبیعی پر می‌شدند گفت: زمین تالاب به‌هیچ‌عنوان بهره‌وری لازم را برای تبدیل به اراضی کشاورزی ندارد و کسانی که این تالاب‌ها را تملک و به زمین کشاورزی تبدیل کرده‌اند اقرار می‌کنند که کشاورزی در زمین تالاب هیچ بازده ای ندارد.
وی در ادامه سخنان خود با اشاره به احیای تالاب‌های استان به‌خصوص تالاب‌های پلدختر بیان داشت: در این رابطه اقداماتی با کمک اهالی بومی منطقه در دستور کار قرارگرفته است.
معاون نظارت و پایش محیط‌زیست لرستان بابیان اینکه اهالی منطقه برای احیای این تالاب‌ها پیش‌قدم شده‌اند که امیدواریم به‌زودی شاهد احیای آن‌ها باشیم گفت: امیدواریم نتیجه کار و نفع این اقدامات به‌گونه‌ای باشد که منفعت بومیان منطقه بسیار بیشتر از این باشد که تالاب‌ها را به زمین کشاورزی تبدیل کند.
تالاب‌هایی که نتوانستند به رونق گردشگری کمک کنند
برنا با تأکید بر اینکه آثار تخریب‌ها در تالاب‌ها تمام منطقه و استان را تحت تأثیر قرار می‌دهند گفت: تالاب‌ها حالت تعدیل‌کننده در آب‌وهوا دارند و هرجایی که تالابی وجود دارد دمای منطقه چندین درجه با سایر نقاط هم‌عرض آن متفاوت است.
وی با تأکید بر اینکه تالاب‌ها در تعدیل آب‌وهوا بسیار مؤثر هستند گفت: همچنین زمانی که تالاب‌ها خشک‌شده و به زمین کشاورزی و کاربری مشابه تبدیل می‌شوند سطح آب‌های زیرزمینی یا پایین می‌آید و یا اینکه خشک می‌شوند.
معاون نظارت و پایش محیط‌زیست لرستان با اشاره به نقش تالاب‌ها در رونق گردشگری بیان داشت: تالاب‌ها می‌توانند شغل‌های پایدار و درآمدزایی در حوزه گردشگری ایجاد کنند و موجب جذب توریست‌های داخلی و خارجی به استان می‌شوند و آثار تفریحی تالاب‌ها و آرامشی که در جوار این اکوسیستم‌ها وجود دارد می‌تواند در رونق حوزه گردشگری استان بسیار تأثیرگذار باشند.
برنا با اشاره به ایجاد تنوع زیستی گیاهی و جانوری در اطراف تالاب‌ها گفت: وجود این تالاب‌ها موجب ایجاد تنوع زیستی در استان می‌شود.
زهکش‌هایی که شیره جان تالاب‌ها را سر کشیدند
نبی‌الله قائد رحمت معاون فنی حفاظت محیط‌زیست لرستان نیز در این رابطه در گفتگو باخبرنگار مهر با اشاره به تالاب‌های ۱۱ گانه پلدختر اظهار داشت: مهم‌ترین تالاب پلدختر، تالاب «گری بلمک» است که امسال با توجه به میزان بارندگی‌هایی که داشتیم حدود ۵۰ هکتار از آن آب دارد و بقیه آن خشک‌شده است.
وی بابیان اینکه وضعیت این تالاب با توجه با بارندگی‌ها نسبت به سال‌های قبل بهتر است اما نیاز به احیا دارد گفت: این اقدام باید با هماهنگی جوامع بومی و محلی عملیاتی شود.
معاون فنی حفاظت محیط‌زیست لرستان بابیان اینکه برای احیای تالاب «گری بلمک» یک مشاور گرفته‌شده است ادامه داد: مطالعات احیای این تالاب در حال انجام بوده و تا پایان امسال برنامه مدنظر از سوی مشاور به محیط‌زیست اعلام می‌شود و این اداره کل بر اساس این برنامه با هماهنگی سازمان و همچنین همکاری جوامع بومی و محلی این برنامه را عملیاتی خواهیم کرد.
قائد رحمت با اشاره به مشکلات مختلف تالاب‌های استان لرستان بیان داشت: یکی از مشکلاتی که از قبل بوده و هم‌اکنون نیز گریبان گیر تالاب‌های استان است موضوع زهکشی‌هایی بوده که آب تالاب‌ها از طریق آن‌ها خارج و تالاب‌ها را تبدیل به زمین کشاورزی کرده است.
صدور سند برای تالاب‌ها به‌عنوان زمین کشاورزی!
وی بابیان اینکه این معضلی است که ما هنوز نتوانسته‌ایم در این زمینه کاری انجام دهیم افزود: با تبدیل‌شدن این تالاب‌ها به زمین کشاورزی حقی برای خیلی از مردم ایجادشده و حتی برای برخی از این زمین‌ها سند نیز صادرشده است.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست لرستان با اشاره به زهکش‌های ایجادشده در تالاب «بیشه دالان» بروجرد، «تنور در» دورود و «گری بلمک» پلدختر بیان داشت: بیشترین خسارت را به تالاب‌ها این زهکش‌ها وارد کرده است.
قائد رحمت همچنین تغییر اقلیم را یکی دیگر از دلایل نابودی تالاب‌های لرستان عنوان کرد و گفت: میزان بارندگی‌ها متأسفانه کاهش پیداکرده و این امر موجب خشک شدن تالاب‌ها شده است.
وی با اشاره به کاهش آب ورودی به تالاب‌ها از منابع آب بالادست مانند تالاب «بیشه دالان» افزود: این امر به دلیل برداشت‌های بی‌رویه برای کشت‌های کشاورزی و سایر مصارف صورت گرفته است.
تصرف «بیشه دالان»
معاون فنی حفاظت محیط‌زیست لرستان برداشت علوفه از تالاب‌های استان ازجمله تالاب «بیشه دالان» را از دیگر دلایل خسارت به تالاب‌های استان برشمرد و تصریح کرد: مأموران محیط‌زیست با گشت زنی از این اقدام جلوگیری می‌کنند اما گاهی این اتفاق رخ می‌دهد.
قائد رحمت با اشاره به پیگیری‌های حقوقی محیط‌زیست برای جلوگیری از خسارت به تالاب‌های استان گفت: ما بیشترین مشکل را در تالاب «بیشه دالان» داشتیم، به دلیل اینکه این تالاب به‌طور کامل به از سوی منابع طبیعی به محیط‌زیست واگذار نشده نتوانسته‌ایم به‌طور کامل از دخل و تصرف به آن جلوگیری کنیم.
وی بابیان اینکه حدود ۸۰ هکتار از این تالاب برای حفاظت در اختیار محیط‌زیست قرار داده‌شده که ما در این مساحت نگذاشته‌ایم هیچ دخل و تصرفی صورت گیرد تصریح کرد: در بخش‌هایی از این تالاب که به محیط‌زیست واگذار نشده دخل و تصرف‌هایی صورت گرفته که با هماهنگی منابع طبیعی به‌عنوان متولی پرونده‌هایی برای متخلفان در دادگاه‌ها تشکیل‌شده و در دست بررسی بوده و برخی از آن‌ها نیز منجر به خلع ید شده است.
انتظار تالاب‌های لرستان برای ثبت در کنوانسیون رامسر
معاون فنی حفاظت محیط‌زیست لرستان همچنین به موضوع ارتقا تالاب‌های استان به مناطق حفاظت‌شده اشاره کرد و بیان داشت: در این زمینه طرح ارتقا تالاب «بیشه دالان»، «تنور در» و همچنین تالاب‌های ۱۱ گانه پلدختر به مناطق حفاظت‌شده از سوی محیط‌زیست تهیه‌شده است.
قائد رحمت بابیان اینکه طرح ارتقا سطح تالاب‌های ۱۱ گانه پلدختر به شورای عالی محیط‌زیست ارسال‌شده است افزود: محدوده مدنظر ما در این منطقه ۱۸ هزار و ۱۴۱ هکتار است که به منطقه حفاظت‌شده تبدیل شود و اگر این طرح تصویب شود می‌توان این تالاب‌ها را مدیریت کرد و شاهد تخریب کمتری در آن‌ها بود.
وی بابیان اینکه همچنین بر اساس دستور رئیس سازمان محیط‌زیست کشور در روز افتتاح پاسگاه تالاب‌های پلدختر مقرر شد که این تالاب‌ها برای ثبت در کنوانسیون رامسر معرفی شوند ادامه داد: در این رابطه طرحی نوشته‌شده و به سازمان محیط‌زیست و دفتر بین‌المللی حفاظت از تالاب‌ها ارسال‌شده و منتظر بررسی کارشناسان در این زمین هستیم و اگر شاخص‌های مدنظر کارشناسان در این تالاب‌ها وجود داشته باشد به ثبت خواهند رسید.
خطر خشکی تالاب‌های لرستان برای غرب کشور
استان لرستان با دارا بودن تالاب‌های ۱۱ هزارساله نیازمند توجه جدی‌تر مسئولان امر در سطح ملی است چراکه این ظرفیت از یک‌سو فرصت و از سوی دیگر تهدیدی جدی تلقی می‌شود. فرصت به لحاظ اهمیت طبیعی این اکوسیستم‌ها در تعدیل شرایط آب و هوایی و زیستی منطقه غرب کشور و تهدید ازآن‌جهت که در صورت استمرار روند خشک شدن این تالاب‌ها، لرستان به‌صورت بالقوه شرایط میزبانی ۱۴ کانون جدید گردوغبار را دارا است.
در صورت استمرار روند خشک شدن این تالاب‌ها، لرستان به‌صورت بالقوه شرایط میزبانی ۱۴ کانون جدید گردوغبار را دارا استاستان لرستان در حال حاضر باوجود هجوم هرساله ریز گردها شاهد روزهای آلوده زیادی در طول سال است، حال تصور کنید با ظهور کانون‌های جدید گردوغبار داخلی چه بر سر بام طبیعت ایران و قلب زاگرس خواهد آمد؛ استانی که به لحاظ قرارگیری در زاگرس مرکزی در صورت هرگونه تهدید طبیعی و تغییرات در اکوسیستم سایر مناطق زاگرس را از مخاطرات خود به نصیب نخواهد گذاشت.
با این تفاسیر به نظر می‌رسد پیگیری متولیان امر و مسئولان باید از سطح شعار، ارائه راهکار و نامه‌نگاری فراتر رفته و گام‌های عملیاتی برداشته شود تا دست‌کم در یک برنامه زمانی مدت‌دار شاهد احیای تالاب‌هایی باشیم که اگر امروز به فریاد آن‌ها نرسیم تبعات ناشی از خشکی این اکوسیستم‌های آبی و تبدیل آن‌ها به اراضی بایر روزی دامن غرب کشور را خواهد گرفت.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر