جازموریان از باتلاقی سرسبز تا کانون طوفان نمک/ سکوت مسئولان در قبال فاجعه زیست محیطی

باتلاق بین المللی جازموریان در جنوب شرق ایران که روزگاری در این ایام سال میزبان انواع پرندگان مهاجر بود هم اکنون به صورت کامل خشک شده و به کانون بروز طوفان نمک در جنوب کرمان تبدیل شده است. ادامه این روند در آینده می تواند موجب افزایش موج مهاجرت روستائیان و عشایر از حاشیه جازموریان و همچنین تشدید خشکی گسترده جنگلها و مراتع اطراف شود.

ب، این روزها بسیار از دریاچه ارومیه و کاهش سطح آب این دریاچه شنیده ایم. همچنین هامون نیز در شرق کشور توجه مسئولان را جلب کرده است. در این میان شرایط دریاچه هامون بسیار پیچیده تر است هر چند کانون توجه مسئولان همان دریاچه ارومیه است.

طی روزهای اخیر اما خبرهایی از ورود محدود آب از چاه نیمه ها به دریاچه هامون منتشر شده است، طرحی که گفته می شود نه تنها دردی از هامون دوا نمی کند بلکه موجب هدر رفتن آب چاه نیمه ها و کمبود آب در زمینه شرب و کشاورزی در برخی از مناطق جمعیتی نیز خواهد شد و آب رها شده در هامون نیز به دلیل عدم تداوم طرح در زمانی اندک تبخیر خواهد شد.

به هر روی این روزها هامون و دریاچه ارومیه در صدر خبرها قرار دارند اما در کرمان به زحمت می توان از قول مسئولان رده بالای استان در خصوص بزرگترین باتلاق بین المللی جنوب شرق کشور مطلبی پیدا کرد.

گویی باتلاق بین المللی جازموریان به فراموشی سپرده شده است، باتلاق جازموریان اما هنوز هم وجود دارد و مردم محلی خواستار احیاء این باتلاق هستند. بقایایی از باتلاقی که تنها چند سال پیش از این، منطقه ای بکر و دست نخورده از طبیعت ایران زمین بود همچنان در جنوب کرمان خودنمایی می کند.

مراتعی بکر که به بیابان بی آب و علف تبدیل شد

این باتلاق در جنوب شرقی ایران، در جنوب کرمان و هم مرز با سیستان و بلوچستان قرار دارد. این روزها از این باتلاق چیزی نمانده به جز بیابان و بسیاری از مردمان عشایر و روستایی که از وجود این باتلاق ارتزاق می کردند به دلیل خشک شدن باتلاق روستاها و مناطق جمعیتی را ترک کرده اند و خبری از اصلاح در امور باتلاق جازموریان دیده نمی شود.

پیش از این باتلاق هزاران هکتار از جنوب کرمان را به خود اختصاص داده بود. این حوزه آبی متشکل از دریاچه ای مرکزی بود که در طول سال و به فراخور فصول مختلف بزرگ و کوچک می شد. در اطراف دریاچه نیز باتلاقی بزرگ قرار داشت که در این باتلاق و اطراف آن نیزارها و علفزارهای گسترده رشد می کرد و چندین هکتار را به صورت دشتی سبز در مقابل چشم بیننده قرار می داد.

هزاران گونه گیاهی و جانوری در اطراف این باتلاق می زیستند از گونه های آبزی گرفته تا گیاهان نادر و حیوانات وحشی اما امروز تا چشم کار می کند در بستر جازموریان جز بیابان چیز دیگری نیست.

دلیل خشک شدن باتلاق جازموریان تنها یک چیز است و آن عدم تحقق حق آبه جازموریان از رودخانه های بالا دست است.

سد سازی بی رویه دلیل خشک شدن جازموریان

مهمترین منبع آبی این باتلاق در واقع رودخانه های دائمی و خورشان هلیل رود و بم پور بودند اما احداث سد در بالا دست این رودخانه ها هر روز از حجم آب ورودی به باتلاق کاست و هم اکنون آبی برای ورود به این باتلاق وجود ندارد.

خشکسالی و کمبود شدید بارندگی در جنوب کرمان نیز سبب شد رودخانه های فصلی و محلی نیز بی آب بمانند هر چند که ساخت بندهای خاکی و سدهای کوچک بر روی این رودخانه ها هم در خشکیدگی جازموریان بی تاثیر نبوده است.

نکته قابل توجه اینکه کمتر مسئولی در استان کرمان در راستای احیاء مجدد جازموریان حتی حرف زده است و در مقام عمل نیز وقتی حرفی نباشد مسلما عملی هم نخواهد بود.

در مقابل اقدامات و پیگیریهای مسئولان سیستان و بلوچستان، آذربایجان شرقی و غربی برای احیای هامون و دریاچه ارومیه زبان زد است.

هر چند به دلیل کمبود اعتبارات و اولویت بندیها شاید پرداختن به امور زیست محیطی در لیست کارهای مسئولان استان نباشد اما اگر ژرف تر به پدیده خشک شدن جازموریان بنگریم به صدمات جبران ناپذیر اقتصادی می رسیم که جنوب کرمان را به دلیل خشک شدن جازموریان تهدید می کند.

حوزه آبی که به کانون طوفان نمکی تبدیل شد

نخست اینکه طی سالهای اخیر شاهد روند افزایشی طوفانهای شن و نمک در منطقه بوده ایم که علاوه بر صدمه مالی به زیر ساختهای منطقه، موجب کوچ عشایر و روستائیان از جازموریان شده است.

این مسئله در کنار خسارات جبران ناپذیر اقتصادی موجب خالی شدن جازموریان از سکنه و تهدیدات اجتماعی و امنیتی خواهد شد.

نزدیکی جازموریان به مرزهای شرقی را نباید نادیده گرفت و مسلما خسارات مالی ناشی از تهدیداتی از جمله قاچاق می تواند جبران ناپذیر باشد.

از سوی دیگر از بین رفتن هزاران هکتار مرتع در اطراف باتلاق جازموریان زمینه دامداری به عنوان مهمترین شغل مردم این منطقه را از بین برده است.

روزگاری نه چندان دور جازموریان قطب اصلی تولید دام در جنوب شرق کشور محسوب می شد و به گفته مردم محلی به دلیل گستردگی گیاهان اطراف باتلاق حتی رفت و آمد در اطراف باتلاق هم غیر ممکن بود. اما امروز هر چند که همچنان به دلیل بقایای به جای مانده از جازموریان شاهد تداوم دامداری هستیم اما تولید دام در این منطقه روند کاهشی را طی می کند و این امر نیز می تواند بر اقتصاد استان تاثیر منفی بگذارد.

حق آبه جازموریان تامین نمی شود

فرج الله عارفی نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد در جنوب استان کرمان در مجلس شورای اسلامی با ابراز تاسف از وضعیت موجود دریاچه ارومیه اظهار داشت: به دلیل احداث سدهایی از جمله سد جیرفت، بافت و رابر آب هلیل رود به شدت کاهش یافته و حق آبه جازموریان سالهاست تامین نشده است و به مرور زمان باتلاق خشکیده است و هزاران هکتار مرتع و جنگل در حاشیه رودخانه ها و باتلاق خشک شده اند.

وی تصریح کرد: عملا سدها روی سرشاخه های تامین آب جازموریان بنا شده اند و امکان رسیدن آب به جازموریان وجود ندارد.

عارفی خواستار عزم مسئولان برای نجات جازموریان شد و گفت: همان طور که دولت برای نجات هامون و جازموریان حساسیت نشان می دهد جازموریان را هم باید نجات دهد.

وی ادامه داد: همچنان سدهایی در بالا دست رودخانه ها در حال احداث است و این نشان می دهد که نه تنها حساسیت برای نجات جازموریان ایجاد نشده است بلکه سدسازی در حال ادامه یافتن است.

وی زندگی دامداران این مناطق را وابسته به جازموریان دانست و گفت: در صورت تداوم این وضعیت شاهد بروز مشکلات اقتصادی برای مردم منطقه جازموریان خواهیم بود.

وی از در معرض خطر قرار گرفتن مناطق جنوبی کرمان به دلیل وزش بادهای نمکی خبر داد و گفت: این پدیده در کنار دامداری کشاورزی مردم را نیز نابود می کند.

افزایش طوفانهای شن و نمک در جازموریان

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب استان کرمان نیز در گفتگو با مهر ضمن هشدار در خصوص وضعیت جازموریان گفت: خشکسالی و خشک شدن جازموریان اکوسیستم این منطقه را تهدید می کند.

افشارزاده ادامه داد: خشکسالی در جنوب کرمان آنقدر شدید شده است که شاهد نشست زمین در دشتهای جنوب کرمان هستیم که بیشترین تمرکز نشست نیز در چهار منطقه دیده می شود.

وی ادامه داد: جازموریان قطب تولید علوفه در کشور محسوب می شد و در چند سال قبل جازموریان ضمن تامین علوفه استان کرمان نقشی محوری در صادرات علوفه نیز داشت اما به دلیل احداث سدهای بالا دست عملا جازموریان امروز خشک شده و به کانون طوفان شن و نمک تبدیل شده است.

وی با اشاره به شور شدن اراضی اطراف گفت: وزش باد و وجود شوره زارها مناطق اطراف جازموریان در جنوب کرمان را در معرض طوفان شن و نمک قرار داده است.

تخصیص حق آبه جازموریان در شرایطی که همه از لزوم توسعه اقتصادی استان سخن می گویند از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا در کنار توسعه اقتصادی به خصوص در بخش دامپروری و کشاورزی از بروز خسارتهای میلیاردی بر اثر طوفانهای شن و نمک و قاچاق دام و کالا در منطقه می کاهد.