چه کسی تسلیم شده است؟ دردسر کتبی کردن توافق شفاهی ژنو برای مسئولان ایرانی

۱۳۹۲/۱۰/۲۹: بعد از آنکه آقای روحانی در خوزستان گفت ایران در ژنو قدرتهای خارجی را تسلیم خواسته های خود کرده است، وزارتخارجه آمریکا عنوان کرد "برای ما عمل مهم است و نه صحبت". و دیروز وزارت خارجه امریکا متن کتبی توافق شفاهی در باره مفاد توافق ایران و 1+5 ، که بیانگر تسلیم شدن ایران در مقابل خواسته های قدرتهای خارجی است را منتشر کرد. محمد جواد ظریف با انتقاد از امریکا اعلام کرد این توافق برای انتشار عمومی نبوده است. اول متن توافق را فارس نیوز به فارسی ترجمه کرده است را در اختیار خوانندگان قرار می دهیم و سپس واکنشهای مسئولان ایرانی را بررسی خواهیم کرد.

متن کتبی توافق شفاهی

روز 12 ژانویه 2014 گروه 1+5 و ایران به تفاهمی فنی در مورد طرح اقدام مشترک که از روز 20 ژانویه اجرایی می‌شود، دست یافتند. طرح اقدام مشترک اولین بار در حدود یک دهه اخیر است که جمهوری اسلامی انجام اقداماتی مشخص برای توقف پیشرفت برنامه هسته‌ای خود را پذیرفته، جنبه‌های کلیدی این برنامه به عقب بازگشته و دسترسی بی‌سابقه‌ای برای انجام بازرسی‌های بین‌المللی ایجاد شده است. تفاهمات فنی نحوه اجرا و راستی‌آزمایی مفاد طرح اقدام مشترک و همچنین زمانبندی اجرای این مفاد را مشخص کرده است. به طور مشخص، تفاهمات فنی اقداماتی را که ایران برای محدود کردن توان غنی‌سازی خود در نطنز و فردو انجام می‌دهد و همچنین محدودیت‌های تحقیق و توسعه محافظت‌شده؛ اقداماتی که ایران برای اجرای تعهدتش مبنی بر عدم سوخت‌گذاری رآکتور اراک یا نصب قطعات باقی‌مانده رآکتور انجام می‌دهد؛ و اقداماتی که ایران انجام می‌دهد تا آژانس‌ بین‌المللی انرژی اتمی ساده‌تر بتواند اجرای کامل تعهدات از سوی ایران را راستی‌آزمایی و تأئید کند، مشخص می‌کند. این تفاهمات همچنین اقدامات متقابلی را که 1+5 و اتحادیه اروپا انجام می‌دهند، مشخص کرده است.

از حالا تا روز 20 ژانویه (30 دی) ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایالات متحده و شرکای بین‌المللی ما گام‌های باقی‌مانده برای آغاز به هنگام طرح اقدام مشترک را برخواهند داشت.

تعهدات اجرایی ایران

روز 20 ژانویه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وضعیت کنونی برنامه هسته‌ای ایران به خصوص برنامه غنی‌سازی اورانیوم و رآکتور اراک را گزارش خواهد کرد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین چندین گام مشخص را که ایران متعهد شده در یا تا روز اول اجرا بردارد، گزارش خواهد کرد. این گام‌ها عبارتند از:
• تعلیق تولید اورانیوم با غنای‌ نزدیک به 20درصد و ناتوان‌سازی پیکربندی‌ آبشارهای سانتریفیوژی که ایران از آن برای تولید این اورانیوم استفاده می‌کرد.

• آغاز رقیق‌سازی نیمی از ذخیره اورانیوم با غنای نزدیک به 20درصد که در غالب هگزافلوراید است و ادامه تبدیل باقی‌مانده ذخایر به اکسید به نحوی که برای امکان غنی‌سازی بیشتر آن وجود نداشته باشد.

علاوه بر این، در راستای طرح اقدام مشترک، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تائید خواهد کرد که ایران:
• در حدود نیمی از سانتریفیوژهای نصب‌شده در نطنز و 3 چهارم سانتریفیوژ‌های نصب شده در فردو از جمله تمام سانتریفیوژ‌های نسل جدید، غنی‌سازی انجام ندهد.

• تولید سانتریفیوژ را به تعدادی که برای جایگزینی ماشین‌های آسیب‌دیده نیاز دارد محدود کند، به نحوی که ایران در دوره 6 ماه آینده قادر به انباشت سانتریفیوژ نباشد.

• تاسیسات غنی‌سازی جدید نسازد.

• از فعالیت‌های تحقیقات توسعه غنی‌سازی فعلی فراتر نرود.

• در راکتور اراک سوخت‌گذاری نکرده و آن را عملیاتی نکند.

• تولید یا آزمایش بیشتر سوخت برای راکتور اراک را تعلیق کند.

• هیچ قطعه جدیدی در راکتور اراک نصب نکند.

• سوخت یا آب سنگین به سایت راکتور اراک منتقل نکند.

• تاسیسات قادر به بازفرآوری احداث نکند. ایران بدون بازفرآوری قادر به استخراج پلوتونیوم از سوخت مصرف‌شده نخواهد بود.

ایران همچنین به برنامه زمانی‌ای برای انجام اقدامات مشخص در طول دوره 6 ماهه، متعهد شده است. این اقدامات عبارتند از:

• تکمیل رقیق‌سازی نیمی از ذخایر هگزافلوراید اورانیوم با غنای 20درصد در طول 3 ماه و تکمیل تبدیل باقی‌مانده این ذخایر به اکسید طی 6 ماه.

• محدودیتی بر میزان مجاز ذخایر اورانیوم با غنای تا سقف 5درصد در پایان دوره 6 ماهه.

مکانیزم‌های اجرایی

برای کسب اطمینان از اجرای تعهدات از سوی ایران، تنها آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که همراستا با ایفای نقش بازرسی در ایران، مسئولیت راستی‌آزمایی و تائید کلیه اقدامات وابسته به (مسائل) هسته‌ای را بر عهده خواهد داشت. علاوه بر این، اتحادیه اروپا، 1+5 و ایران کمیسیون مشترکی را برای همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در جهت نظارت اجرای طرح اقدام مشترک، ایجاد خواهند کرد. کمیسیون مشترک همچنین در جهت تسهیل رفع نگرانی‌های سابق و کنونی مربوط به برنامه هسته‌ای ایران، با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری خواهد کرد.

کمیسیون مشترک متشکل خواهد بود از کارشناسان اتحادیه اروپا، 1+5 و ایران که دستکم به صورت ماهانه گردهم می‌آیند تا اجرای طرح اقدام مشترک و هر مسئله دیگری را که ممکن از پیش آید، بررسی کنند. هر تصمیمی که بر اساس بحث‌های صورت‌گرفته در این جلسات نیاز به اتخاذ باشد، به مدیران سیاسی اتحادیه اروپا، 1+5 و ایران ارجاع خواهد شد.

شفافیت و نظارت

ایران بر اساس طرح اقدام مشترک متعهد شده است که شفافیت بیشتر و بی سابقه‌ای را در مورد برنامه هسته‌ای خود فراهم کند، از جمله از طریق بازرسی‌های سرزده بیشتر و در دفعات بیشتر و همچنین گسترش اطلاعات ارائه شده به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی.

از این پس تاسیسات غنی‌سازی ایران در نطنز و فردو بر اساس طرح اقدام مشترک تحت دسترسی روزانه بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار خواهند داشت. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حال بروز رسانی روش‌هایی هستند که به بازرسان آژانس اجازه می‌دهد اطلاعات نظارتی را به صورت روزانه مورد بررسی قرار دهند تا از این طریق فرآیند تشخیص هرگونه عدم تطابق از سوی ایران، کوتاه‌تر شود. علاوه بر این، این تاسیسات تحت گستره‌ای از دیگر بازرسی‌های فیزیکی از جمله بازرسی‌های اعلام‌شده و از پیش اعلام نشده، خواهند بود.
رآکتور اراک و تاسیسات وابسته به آن دستکم به طور ماهانه تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار خواهند داشت که این به معنی افزایش نظارت از میزان کنونی هر 3 ماه یک بار یا بیشتر است.

ایران همچنین موافقت کرد که برای اولین بار موارد زیر را ارائه کند:

• اطلاعات طراحی بلندمدت راکتور اراک

• آمارهایی که تائید کند تولید سانتریفیوژها تنها به جایگزینی ماشین‌های آسیب‌دیده اختصاص یافته است.

• اطلاعاتی که امکان دسترسی مدیریت‌شده به کارگاه‌های مونتاژ سانتریفیوژ‌ها، کارگاه‌های تولید روتور سانتریفیوژ و تاسیسات ذخیره‌سازی و معدن‌های اورانیوم و سنگ‌شکن‌ها را فراهم کند.

این اقدامات نظارت توسعه‌یافته آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را قادر می‌سازد تا به صورت ماهانه گزارشی از وضعیت اجرای تعهدات از سوی ایران به کمیسیون مشترک ارائه کند. جامعه بین‌الملل نیز قادر می‌شود تا سریعتر هرگونه گریز یا انحراف مواد به یک برنامه سری را شناسایی کند.

1+5 و اتحادیه اروپا چه کارهایی باید انجام دهند

به عنوان بخشی از این گام اولیه، گروه 1+5 و اتحادیه اروپا به طور محدود، موقت و هدفمند تسهیلاتی برای ایران در نظرمی‌گیرند. ارزش کل این تسهیلات بین 6 تا 7 میلیارد دلار است که بخش کوچکی از 100 میلیارد دلار مبادلات تجاری ایران است که مسدود شده یا بر آن محدودیت اعمال شده است. بعضی از این آزادسازی از همان روز اول آغاز می‌شود و بقیه به صورت اقساطی طی 6 ماه پرداخت می‌شود. این آزادسازی کاملا ساختارمند است؛ آنقدر که اغلب رژیم تحریمها از جمله تحریمهای کلیدی نفت، مهندسی تحریمهای مالی سرجایشان باقی خواهند ماند و تحریمها به شدت طی 6 ماه آینده ادامه خواهد یافت.

همزمان که آژانس بین المللی انرژی اتمی تایید کند که ایران تعهداتش را اجرا می‌کند، گروه 1+5 و اتحادیه اروپا درعوض متعهد است گامهای زیر را در روز اول توافق اجرا کند؛

• اجرای تحریم‌ها علیه صادرات پتروشیمی و واردات کالاها و خدمات مربوط به اتومبیل سازی و صنعت خودرو را تعلیق کنند.

• صادرات و واردات طلا و دیگر فلزات گرانبها با اعمال محدودیت در دسترسی به دارایی‌های بلوکه شده ایران به حالت تعلیق در می‌آید.

• مجوز تهیه قطعات یدکی از جمله خدمات بازرسی برای تامین سلامت پروازهای غیرنظامی ایران صادر می‌شود.
• تلاشها برای کاهش بیشتر صادرات نفت ایران به 6 کشوری که هنوز از ایران نفت می‌خرند متوقف می‌شود.
• یک کانال مالی با هدف تامین هزینه‌های بشردوستانه ایجاد می‌شود و ایران اجازه می یابد تعهدات مالی خود در قبال سازمان ملل و دانشجویان خارجی خود را پرداخت کند.

• آستانه روندهای داخلی اتحادیه اروپا برای دسترسی به تراکنشهای مالی تعدیل می‌شود.
گروه 1+5 و اتحادیه اروپا همچنین متعهد هستند که گامهای مشخصی برای تسهیل دسترسی ایران به 4.2 میلیارد دلار از دارایی‌های خود در فواصل منظم در طول این 6 ماه فراهم کنند.

اقساط طبق برنامه ریزی زیر به ایران پرداخت می‌شود، منوط به اینکه آژانس اجرای کامل تعهدات ایران را تایید کند؛

• قسط اول، اول فوریه، 550 میلیون دلار

• اول مارس، 450 میلیون دلار، منوط به اینکه آژانس تایید کند ایران نیمی از ذخایر اورانیوم 20 درصد خود را رقیق کرده باشد.

• هفتم مارس، قسط دوم، 550 میلیون دلار

• دهم آوریل، قسط سوم، 550 میلیون دلار

• 15 آوریل، 450 میلیون دلار منوط به اینکه آژانس تایید کند که ایران کل ذخایر اورانیوم 20 درصد خود را که قرار بود رقیق کند را به اتمام رسانده باشد.

• 14 مه، قسط چهارم، 550 میلیون دلار

• 17 ژوئن، قسط پنجم، 550 میلیون دلار

• 20 جولای، 550 میلیون دلار، قسط ششم در روز صد و هشتادم، منوط به اینکه آژانس تایید کند که ایران همه تعهدات خود را اجرا کرده است.

راه حل جامع

با اجرای این طرح، ما پیشرفت محسوسی خواهیم کرد. ما سپس بر روی راه حل جامع که همه نگرانیهای ما درباره برنامه هسته‌ای ایران را مرتفع سازد کار می‌کنیم. کمی بعد از اجرای برنامه اقدام مشترک که از روز 20 ژانویه اجرایی می‌شود، آمریکا با شرکای گروه 1+5 خود رویکرد خود برای راه حل نهایی را تعیین خواهد کرد.
با توجه به راه حل جامع، هیچ چیز مورد توافق قرار نگرفته تا اینکه درباره همه چیز توافق شود. در اینکه راه سختی در پیش است شکی نیست اما ما به خاطر امنیت ملی خود و صلح و ثبات جهانی زمان آن است که به دیپلماسی یک فرصت دوباره بدهیم.

واکنش ظریف به انتشار توافق

به گزارش ایسنا و نسیم، مجمدجواد ظریف دیروز در دیدار با با مانکوراندای وزیر امور خارجه سنگال در وزارت خارجه کشورمان افزود: توافق انجام شده بین ایران و 1+5 که به نام برنامه‌ی اقدام مشترک اعلام شد متن مشخصی است که ما بلافاصله پس از توافق به زبان اصی منتشر کردیم و هم به زبان فارسی در اختیار عموم قرار دادیم. به دلیل این‌که چیزی برای پنهان کردن در توافق بین ایران و 1+5 در ژنو وجود ندارد. توافق‌های بعدی توافق‌های شفاهی است که به صورت متن تقریر توافق شفاهی(Non-paper) تدوین شده است و به دلیل این‌که توافق شفاهی است که برای اجرا بوده است. این متن هم در اختیار تمامی مسئولین مربوط جمهوری اسلامی به فارسی و انگلیسی قرار گرفته است.

برای ما هیچ نگرانی از انتشار این متن وجود ندارد اما به هر حال متنی است که قرار است متن نباشد و تفاهم شفاهی باشد که در واقع تدوین مکتوب تفاهم شفاهی است برای اجرا. متاسفانه برخی کشورها برای مسائل داخلی خود از ابتدا تلاش کردند به جای پخش کردن اصل سند که اتفاقا چندان طولانی نبوده است که بخواهد خلاصه شود چیز دیگری را پخش کنند. همان روز اول سندی با نام فکت شیت پخش شد. اخیرا هم در روزهای گذشته متنی با عنوان خلاصه توافق پخش شده است قابل توجه است که برخی از کشورها به هر دلیلی تمایل ندارند آن‌چه که متن توافق است پخش شود. به هر حال آن‌چه که برای ما مهم است ادامه اجرای توافق است.

وی با بیان این‌که «ما متعهد به اجرای توافق هستیم» گفت: در روز 20 ژانویه توافق را اجرا می‌کنیم هیچ چیزی برای پوشاندن نداریم. همه چیز آشکار، شفاف و مشخص است. از روز 20 ژانویه که طرف‌ها توافق ‌ها را اجرا کنند ما هم آمادگی داریم از همان روز مذاکرات را برای رسیدن به راه حل جامع آغاز کنیم. بر اساس متن برنامه‌ اقدام مشترک طرفین حداکثر باید ظرف یک سال متن جامع را به اجرا بگذارند. ما معتقدیم توافق نامه باید بسیار سریعتر مورد مذاکره قرار گیرد و اجرایی شود. در چند ماه اول این آمادگی وجود دارد که به سرعت آن را به نتیجه برسانیم به این دلیل که ما اعتقاد داریم برنامه‌ اصلی ایران کاملا صلح‌آمیز است و هدفی جز دست یابی به انرژی صلح‌آمیز هسته‌یی نداشته و نداریم؛ بنابراین اگر طرف مقابل این آمادگی را داشته باشد که در برنامه‌ اقدام مشترک اعلام کرده‌اند این آمادگی را دارند که به تفاهم مشترکی در این زمینه برسند رسیدن به توافق کار بسیار دشواری نیست؛ گرچه مذاکره دشواری را در پیش خواهیم داشت. ما با چشم باز ولی با حسن نیت و آمادگی برای رسیدن به تفاهم کار را به محض شروع اجرای تفاهم ژنو آغاز خواهیم کرد و این آمادگی را داریم که به سرعت آن را نهایی کنیم.

واکنش عباس عراقچی

عباس عراقچی پس از پایان نشست کارشناسی ایران و 1+5 در برنامه گفتگوی ویژه خبری در پاسخ به این سئوال که آیا سندی وجود دارد که آمریکا زیر توافقات خود (درباره اجرای توافقنامه ژنو) نزند؟ گفته بود: « Non-paper قابل انتشار نیست.»

وی توضیح داد که اگر چه توافقات بر روی کاغذ آمده اما Non-paper است و Non-paper قابل انتشار نیست. منظور از non-paper  توافق نوشته شده و البته غیر رسمی است که طرفین تمایلی به انتشار و  رسمیت بخشی به آن ندارند.

واکنش مرضیه افخم

مرضیه افخم سخنگوی وزارت خارجه ایران در واکنش به انتشار عنوان کرد: بیانیه کاخ سفید برداشت یک سویه و یک جانبه ای از توافقات غیررسمی اخیر بین کارشناسان ایران و 1+5 می باشد و به هیچ وجه ملاک ارزیابی یا قضاوت در مورد نحوه اجرای توافق ژنو نیست.

با توجه به متن توافق خوانندگان بهتر متوجه دروغ افراطی "رئیس دولت تدبیر و اعتدال" در خوزستان در باره توافق ژنو که آنرا تسلیم شدن قدرتهای جهانی در مقابل خواسته های ایران نامیده بود می شوند.