در دو روز گذشته دو چهره از نامداران برجسته فرهنگ ایران به دیار خاموشی پیوستند. دو تن که هر کدام به نوعی از پیشگامان ادبیات و فرهنگ و آموزش در ایران بوده اند. در ماه های گذشته بسیاری از هنرمندان و اهل فرهنگ و ادب ایران یکی پس از دیگری رخ در نقاب خاک کشیده اند. با این همه مرگ اهل هنر و ادب در ایران امروز، به راستی واژگان به خستگی و تکرار ملالت بار رسیده اند.
علی محمد حق شناس - مترجم و منتقد ادبی - اگر از نخستین زبان شناسان این رشته دانشگاهی در ایران نباشد بی شک از نخستین کسانی است که با درکی زبانشناختی ادبیات فارسی را مورد بررسی و نقد قرار داد و در شناسایی تئوری های زبان شناسی و کاربرد آن در نقد ادبی تلاش ورزید. او دکترای زبانشناسی داشت و سال های بسیاری در دانشگاه های ایران به تدریس این رشته دانشگاهی پرداخت. شهرت حق شناس اما به دلیل تدریس دانشگاهی او در زبان شناسی نبود او در این عرصه نوشته هایی در اندام مقاله و کتاب و نیز برگردان آثار دیگران از خود به یادگار گذاشت که به سبب نشر همان نوشته ها، نامی ماندگار در فرهنگ و ادبیات معاصر فارسی کسب کرد.
علی محمد حقشناس متولد سال 1318 در شهر جهرم بود و سال 1351 دکترای زبانشناسی را از دانشگاهی در انگلستان کسب کرد و از سال 1352در تهران به سمت استادی دانشگاه مشغول به کار شد. حق شناس در قلمرو ترجمه چند اثر تئوریک زبانشناختی به زبان فارسی برگرداند و کتاب " رمان به روایت رمان نویسان" ار تولستوی کتاب ادبی معروفی از اوست که برگردان فارسی آن را در دهه هفتاد پایان و آن گاه به چاپ رساند. به جز آثار ترجمه، از کتاب های او می توان آواشناسی (فونتیک) بازگشت دیالکتیک و زبان و ادبیات فارسی در گذرگاه سنت و مدرنیته را نام برد. از این مترجم و نویسنده مجموعه ای از نوشته ها و نقد های ادبی در کتابی به نام " مقالات ادبی " نیز منتشر شد؛ اما در سال های اخیر برجسته ترین کار این نویسنده ی زبانشناس ایرانی، سرپرستی مجموعه " هزاره "که امروزه بهترین فرهنگ دو زبانه انگلیسی و فارسی دانسته می شود، بود. این استاد زبانشناس روز جمعه دهم اریبهشت 1389 در تهران در گذشت.
چشمان بینای عشایر
محمد بهمن بیگی بیش از کتاب معروفش " بخارای من ایل من "، شهرتش بخاطر جایگاه نخستی است که او در سواد آموزی عشایر ایران به ویژه مردمان ایل خود، اهالی قشقایی داشت. این که عشایر در حال حرکت دایمی را سوادمند کردن، فکر تازه ای بود که محمد بهمن بیگی به آن دست یافت و در سال 1331 آن را در ایل خود عملی کرد و به این ترتیب معلم نخست مردمانی شد که به ظاهر تصور اسکان آنان در مدرسه و کلاس کاری ناممکن می نمود. او با این کار نقشی بسیار برجسته در تربیت و آموزش و به تبع آن در راه فرهنگ منظقه خود در استان فارس کسب کرد و توانست هزاران دختر و پسر ایل خود و دیگر عشایر ایران را با سواد و دنیای مدرن آشنا سازد. بی گمان همین یک نمونه از نوآوری در تعلیم و تربیت عشایر، نام او را به عنوان پدری دلسوز در میان مردم قشقایی و نیز به عنوان مبتکری پر تلاش و درد مند،در تاریخ آموزش و پرورش ایران برای همیشه جاودان خواهد ساخت.
اما شهرت محمد بهمن بیگی به ویژه دو دهه اخیر، دلیل دیگری هم دارد. او با نشر کتاب هایی مانند بخارای من ایل من به یکباره نشان داد که نویسنده ای با ذوق نیز هست. از ویزه گی های نوشتاری بهمن بیگی نثر زیبا و سلیس و خوش تراش اوست که خواننده اش را به طرز ماهرانه ای به دنبال خود می کشاند.
محمد بهمن بیگی به سبب تبعید پدرش در دهه نخست 1300 به تهران، در پایتخت رشد یافت و در دانشگاه تهران در رشته حقوق فارغ التحصیل شد. او در خاطراتی (که آن ر ا در یک مصاحبه بازگو می کند) به روابط روشنفکری خود در سال های بیست در تهران می پردازد و نشان می دهد که با بسیاری از بزرگان ادبیات ایران روابط دوستی نزدیک و خاطرات فراوانی با آنان داشته است. او از دیر باز به ادبیات علاقه مند بود و به احتمال آثار مکتوب غیر چاپی نیز فراوان داشته که گواه این مدعا نثر زیبا و پرکشش اوست که نشان می دهد در تمرین نوشتن به آن دست یافته است. قدرت دیگر قلم بهمن بیگی طرز روایت پرکشش اوست که به احتمال آن را از آیین نقالی و فرهنگ شفاهی قصه گویی در ایل اجدادی خود کسب کرده است.
زنده یاد محمد بهمن بیگی در سال 1299 در لار فارس به دنیا آمد و روز گذشته - یازدهم اردیبهشت 1389 - در سن نود سالگی در شیراز درگذشت. به جز کتاب پژوهشی " عرف و عادت در عشایر فارس" که آن را در 1327 " منتشر کرد آثار دیگری در سالیان اخیر انتشار داد که عموما خاطراتی با روایت ادبی محسوب می شوند .بخارای من ایل من "،"اگر قره قاج نبود"، "به اجاقت قسم" و "طلای شهامت" از دیگر آثار این نویسنده و بنیادگذار آموزش عشایر ایران است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر