از بحران سودان به آن‌جا رفته بود، حواسش جمع پاپوش‌هایی شد که پای آوارگان سودانی بود؛ پاپوش‌هایی چنان از ریخت افتاده که نمی‌توان گفت کفش اند یا دمپایی

هادی نیلی

شنون جنسن می‌گوید آواره‌ها صف می‌کشیدند تا او از پاپوش‌شان عکس بگیرد

خبرنگاری که برای گزارش‌دادن از بحران سودان به آن‌جا رفته بود، حواسش جمع پاپوش‌هایی شد که پای آوارگان سودانی بود؛ پاپوش‌هایی چنان از ریخت افتاده که نمی‌توان گفت کفش اند یا دمپایی.

شنون جنسن، عکاس خبری آزاد که عمدتا در آفریقا کار کرده، می‌گوید وقتی دیده است سردبیران به آن‌چه در سودان می‌گذرد بی‌اعتنا هستند، عکس‌هایش را زیر و رو کرده تا "یک موضوع جدی" برای رسانه‌ها پیدا کند؛ چیزی که سردبیرانش از او خواسته بودند.

می‌گوید: "حرفشان مسخره بود. موقعیت که از این وخیم‌تر نمی‌شد. نیروهای امدادرسان می‌گفتند این یک موقعیت اضطراری در یک موقعیت اضطراری است که کل موقعیت هم خودش اضطراری بود!"
در ماه مه سال ۲۰۱۲، کمتر از دو سال پیش، وقتی شنون جنسن به سودان جنوبی برگشت، خود را در قلب یک بحران انسانی دید.
بی‌جاشدگانی که معلوم نبود جایشان این سوی مرز ِ تازه است یا آن سو. اغلب بشکه‌های نفت ماند برای مناطق جداشده. هم این ثروت سیاه و هم کینه‌های عمیق قومیتی و قبیله‌ای، هزارها هزار را ناچار کرد پای پیاده راه بیفتند به سوی امنیتی که پیدا کنند.

دختر دو ساله‌ای که این‌ها را می‌پوشید، بیست روز همراه خانواده‌اش پیاده رفت

این عکاس آزاد سرش را پایین انداخت، خودش می‌گوید که واقعا سرش را پایین انداخت و پای این آواره‌ها را دید.
در گریز از خار و گزند صحرا، آنان با هرچه می‌توانستند پایشان را پوشانده بودند؛ از یک کفش درست و حسابی گرفته تا یک تخته لاستیک که با بند و طناب به پا وصله شده بود.
این آواره‌ها فقط می‌توانستند غذا و آبی همراه بکشند که با آن تا یک اردوگاه پناهندگان دوام بیاورند.

نیمی پا برهنه، نیمی با این پاپوش‌ها

سازمان ملل متحد می‌گوید در پی در گرفتن جنگ داخلی در سودان جنوبی، حدود چهار میلیون نفر در آن کشور به غذا نیاز فوری دارند.
مسئول هماهنگی کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل در سودان جنوبی می‌گوید نزدیک به یک میلیون نفر در آن آواره شده‌اند.

"خیلی از کسانی که به این نمایشگاه می‌روند، سرشان را زیر می‌اندازند و نگاهی به کفش‌های خود می‌اندازند. بعضی از آنها کمی جلوتر دوباره کفش‌هایشان را نگاه می‌کنند. گاه خیره می‌شوند؛ این پا و آن پا می‌کنند؛ کناره‌های کفش‌شان را ورانداز می‌کنند."

اما بحران و رنج برای این مردم، تازه نیست.
سودان جنوبی کمتر از سه سال پیش و در پی سال‌ها درگیری و جنگ‌های داخلی در سودان، از آن کشور جدا شد و استقلال آن در جامعه بین‌المللی به رسمیت شناخته شد.
بعد از استقلال در ژانویه ۲۰۱۱ هم سودان جنوبی روی آرامش به خود ندید.
همان‌طور که جنگ و درگیری در جهان ادامه دارد، میلیون‌ها نفر از مردم جهان بی‌جا و آواره اند.
"بعضی از این آواره‌ها باید شش هفته پیاده راه می‌رفتند تا به جایی برسند. هیچ چیز جز لباس‌هایشان و همین کفش‌ها همراه نداشتند. البته اگر بشود به آنها کفش گفت."
نیمی از آنان که شنون جنسن دید، چیزی به پا نداشتند. ولی همان‌ها هم که پاپوشی جور کرده بودند، می‌شد قصه‌ها از آن خواند.
"این چشمم را گرفت که هرکدام از این پاپوش‌ها، یک شکل و یک رنگ برای خودش داشت. اغلب حسابی فرسوده و کهنه بودند. ظاهرشان داد می‌زد چه راه صعب و دشواری را آمده‌اند."
این پاپوش‌ها با رفو، بخیه، تکه‌های آب‌شده پلاستیک و هر کار دیگری که می‌شود کرد تا همچنان چیزی به پا باشد؛ همین‌قدر که پوست لخت پا را از تیغ و ریگ بپوشاند؛ که تا اولین پناهگاه امن دوام بیاورد.

صف برای عکاس

دختری که این‌ها را می‌پوشید، ته آنها را بریده بود تا اندازه پایش شود و بیست روز با آنها راه برود

این خبرنگار عکاس می‌گوید از صدها نفری که خواسته است عکس پاپوش‌شان را بگیرد، عده‌ای کمتر از انگشتان یک دست حاضر نشده‌اند جلوی لنز دوربین او پاپوش‌شان را در آورند.
بعضی جاها این آواره‌ها ساعت‌ها در صف ایستاده‌اند تا شنون جنسن از آن‌چه به پا داشتند عکس بگیرد.
این عکس‌ها شد مجموعه‌ای به نام "یک پیاده‌روی طولانی".
چند مجله و روزنامه این مجموعه را چاپ کرده‌اند. نمایشگاهی هم از این عکس‌ها در نیویورک برگزار شده است.
شنون جنسن می‌گوید خیلی از کسانی که به این نمایشگاه می‌روند، بعد از تماشای یکی دو عکس اول، سرشان را زیر می‌اندازند و نگاهی به کفش‌های خود می‌اندازند. بعضی از آنها کمی جلوتر دوباره کفش‌هایشان را نگاه می‌کنند. گاه خیره می‌شوند؛ این پا و آن پا می‌کنند؛ کناره‌های کفش‌شان را ورانداز می‌کنند.
باور این که کسی برای چند هفته فقط با همین پاپوش‌ها خود را از آشوب به پناه رسانده باشد، کمی سخت است.
شاید حالا پاپوش‌های بهتری به پای این آواره‌ها باشد. ولی واقعیت در سودان جنوبی رو به بهتر شدن نیست.
بالاگرفتن درگیری‌های داخلی در سودان جنوبی، روزگار خیلی از شهروندان این کشور نوظهور را سیاه‌تر از آن کرده که تاکنون بوده است.
شماری از عکس‌های شنون جنسن را ببینید:



1.