کودکان سرباز؛ افتخار یا جنایت؟
سیاوش اردلان
پنج شنبه 31 اکتبر 2013 - 09 آبان 1392
حسین فهمیده تنها نوجوانی نبود که در جنگ ایران و عراق شرکت کرد و کشته شد. اما او برای ایرانیان مظهر مشارکت نوجوانان در جنگ است. دستگاه‌های تبلیغاتی ایران هشتم آبان را به خاطر سالگرد کشته شدن حسین فهمیده "روز بسیج دانش آموزی" نامگذاری کرده‌اند.
در نظام ارزشی جمهوری اسلامی و ادبیات جنگی آن، حضور نوجوانان در جنگ با عراق مایه افتخار است. رغبت بسیاری از نوجوانان برای اعزام به جبهه های جنگ نیز افتخاری مضاعف محسوب میشود.
منتقدان جنگ از داستانهایی سخن می‌راندند که از "شستشوی مغزی" نوجوانان روستایی در مدارس و انداختن "کلید بهشت" بر گردن آنها حکایت می‌کرد. موافقان جنگ نیز به تفصیل جنگاوری‌های خیره کننده ای را در جبهه های جنگ به نوجوانان ایرانی نسبت می‌دهند.بحث حقوقی و اخلاقی به کارگیری کودکان و نوجوانان در جنگ کمتر به سطح محافل رسمی و یا رسانه‌های داخل ایران کشیده نشده است. اما نحوه جذب و تشویق نوجوانان برای شرکت در جنگ و چند و چون جنگیدن آنها همواره نقل محافل ایرانی بود.
"نوجوانی سیزده ساله به اسم مرحمت بالازاده موفق شد در سن سیزده سالگی موافقت کتبی علی خامنه‌ای، رئیس جمهور وقت، را برای اعزام به جبهه جلب کند. خبرگزاری مهر می‌نویسد او به رئیس جمهور گفته بود: بگوئید دیگر روضه قاسم را نخوانند چون او هم ۱۳ ساله بود که در کربلا جنگید و شهید شد"
هیچکدام از این نوع روایت‌ها قابل تائید تا تکذیب نیستند هر چند هر دو برای ناقلانش برد تبلیغاتی دارند.
پیش‌زمینه‌ها در ایران
اشارات به حضور کودکان و نوجوانان در جنگ در متون مذهبی و تاریخی بسیاری ملتها دیده میشود. از اسطوره های یونان باستان گرفته تا نقاشی های مصری ها و داستانهای انجیل، همگی بر وجود سربازان کودک و نوجوان در جنگ ها صحه می گذارند.
در ایران همین گونه اشارات به سربازان و نوجوانان کودک دستمایه تبلیغات بسیار پراحساس در دوران جنگ می شد.
منابع حکومتی ایران تعریف می کنند که نوجوانی سیزده ساله به اسم مرحمت بالازاده موفق شد در سن سیزده سالگی موافقت کتبی علی خامنه‌ای، رئیس جمهور وقت، را برای اعزام به جبهه جلب کند. خبرگزاری مهر می‌نویسد او به رئیس جمهور گفته بود "بگوئید دیگر روضه قاسم را نخوانند چون او هم ۱۳ ساله بود که در کربلا جنگید و شهید شد."
هنوز آماری رسمی و قابل اتکایی درباره تعداد کودکان یا نوجوانانی ایرانی که در جبهه های جنگ کشته شدند موجود نیست. محسن کاظمینی، فرمانده سپاه محمد رسول الله گفته است که "یک سوم روزمندگان و یک چهارم شهدای دفاع مقدس فرهنگی و دانش آموز بودهاند".
آمار رسمی کشته شده های نظامی جنگ ۲۲۴ هزار نفر اعلام شده پس اگر این آمار صحیح باشد از کشته شدن ده‌ها هزار نوجوان ایرانی در جنگ حکایت می‌کند. بسیاری از این نوجوانان با حداقل آموزش نظامی، گاه فقط به مدت سه ماه، راهی جبهه ها می شدند.
در تبلیغات حکومتی تاکید زیادی بر این واقعیت شده که بسیاری از کودکان و نوجوانان ایرانی با اصرار و التماس و برغم میل بزرگترها به جبهه می رفتند.
در بعضی از معاهدات بین المللی منعی برای استفاده از دواطلبان بین ۱۵ تا ۱۸ سال در جنگ وجود ندارد.
اما به هر حال این نکته دخلی در یک بحث حقوقی راجع به وضعیت کودکان و نوجوانان ایرانی در جنگ با عراق ندارد زیرا ایران در دوران مابین انقلاب و پایان جنگ هیچ معاهده ای را تصویب نکرد که مشخصا بکارگیری کودکان و نوجوانان را در جنگ منع کند.
بعد از جنگ، مقامات ایران با وجود امضا و تصویب این معاهدات همچنان فرهنگ شهادت طلبی را بین کودکان و نوجوانان ترویج می کنند. بسیج دانش آموزی نقش مهمی در این تبلیغات دارد.
این موضوع از آن رو مهم است که سازمان های دفاع از حقوق کودکان امروز از بکارگیری سربازان نوجوان در حزب الله لبنان سخن می رانند. حزب الله لبنان بسیاری از آموزش های نظامی خود را از سپاه پاسداران دریافت می کنند.
وضعیت جهانی
جهان همچنان از پدیده "کودکان سرباز" رنج می برد. سازمانهای حقوق بشر برآورد می کنند بین دویست تا سیصد هزار کودک در درگیری های نظامی بکار گرفته می شوند.
بیشترین موارد استفاده از کودکان و نوجوانان در درگیری های نظامی در قاره آفریقاست. دولتها و گروه های شبه نظامی دولتی یا شورشی بطور گسترده از کودکان و نوجوانان برای پیشبرد نقشه های جنگی خود استفاده می کنند.
این مساله باعث اجرای برنامه هایی گسترده ای از طرف سازمان ملل و سازمانهای غیر دولتی برای زدودن اثرات جنگ بر روح و روان کودکان سرباز در آفریقا شده است.
"جهان همچنان از پدیده "کودکان سرباز" رنج می برد. سازمانهای حقوق بشر برآورد می کنند بین دویست تا سیصد هزار کودک در درگیری های نظامی بکار گرفته می شوند"
استفاده از کودکان در جنگ همواره در فرهنگ عمومی ملت ها تا سرحد توصیف آن به عنوان یک "جنایت جنگی" مورد سرزنش قرار گرفته. اما این مانع چنین استفاده ای از کودکان سرباز نگشته است.
جنبش جلوگیری از مشارکت کودکان و نوجوانان در جنگ از دهه هفتاد میلادی شروع شد. ایران دو سال قبل از انقلاب، در کنار پاکستان و آمریکا پروتکل الحاقی کنوانسیون ژنو را امضا کرد که بر اساس آن مشارکت افراد زیر ۱۵ سال در جنگ منع شد. اما ایران این پروتکل را در مجلس خود به تصویب نرساند.
با این حال بعد از پایان جنگ ایران و عراق معاهدات تازه ای برای منع بکارگیری کودکان و نوجوانان در جنگ منعقد شدند. از جمله آنها کنوانسیون حقوق کودک بود که ایران در سال ۱۹۹۱ میلادی امضا و در سال ۱۹۹۸ میلادی تصویب کرد.
اما هر بار که مجلس ایران معاهدات را امضا می کرد این تبصره را هم اضافه می نمود که حق نادیده گرفتن چنین معاهداتی را در صورت ناهماهنگی آن با قوانین داخلی و شریعت برای خود محفوظ می دارد.
اما این اشتباه است که تصور شود فقط کشورهای غیر صنعتی و یا در حال توسعه از کودکان یا نوجوانان سرباز استفاده می کنند.
مثلا بریتانیا تنها کشور صنعتی جهان است که افراد شانزده ساله را در نیروهای مسلح خود به عنوان سرباز بکار می گیرد هر چند این افراد نمی توانند در یک صحنه جنگی حضور داشته باشند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر