تهران مصور 7 تیر ماه 1330- اسناد قرارداد دارسی بامضاء مظفرالدینشاه و اتابک اعظم (عکس)
در
مصاحبه ای که خبرنگار ما از آقای عبادی، رئیس اداره ثبت شرکتهای نمود، وی
نظر خود را در باره عملیات شرکت و انحلال آن از نظر قانون تجارت ایران چنین
شرح داد.
در
تمام مدتی که ناظر عملیات و جریان پرونده های ثبتی شرکت سابق بودم، آنچه
بمن مسلم شد این بود که شرکت اقتصادی همیشه تابع سیاست روز بود و هر زمان
قدرتی بوسیله اعمال نفوذ سیاست انگلیس در ایران حاصل میشد، شرکت از انجام
کلیه امور رسمی و حقوقی خودداری می کرد. من باب مثال میگویم در تمام مدتی
که قوای انگلیس در ایران بود، شرکت سابق بهیچوجه حاضر نمی شد تغییر میدیران
عامل و یا رسای هئیت مدیره و بیلان رسمی عملیات شرکت را به ثبت رسانیده و
یا به اطلاع اداره ثبت شرکتها برساند و حتی در تمام مدت مزبور حاضر به
تادیه مبلغ حق الثبت «الائم و اختراعات» خود نمی شد. در آن مدت، ما نمی
توانستیم آن علائم و اختراعاتی را که حق الثبت آن پرداخت نشده، ثبت شده
ترقی کنیم. بعلاوه شرکت سابق طبق قوانین موظف بود شعبات ولایات و رسای آنرا
باطلاع اداره ثبت شرکتها رسانیده و به ثبت برساند، در حالیکه این عمل نشده
است.
طرف معامله فقط شرکت نفت است
آقای عبادی که از قدیمیترین مامورین وزارت دادگستری است و در امور حقوقی اطلاعات ذیقیمتی دارد، اضافه کرد: نکته
ای که در پرونده های موجود، و به ثبت رسیده شرکت بدست میآید اینست که در
تمام مدت پنجاه سال گذشته طبق امتیاز نامه دارسی و قرارداد 1933 که فعلا هر
دو ملغی الاثر است دولت ایران فقط (با شرکت نفت ایران) که صاحبان سهام آن
مشخص و معین و به شماره 2 دفتر ثبت شرکتهای به ثبت رسیده، طرف معامله بوده و
در تمام پرونده های موجود، حتی یکبار اسمی از «دولت انگلیس» برده نشده.
بنابر این دیوان دادگستری لاهه، طبق اسناد و مدارک موجود، بهیچوجه حق
مداخله در امر اختلاف را ندارد و اگر انگلیسها ادعا می کنند که وزارت
دریاداری سهام شرکت را خریده، این امر مربوط به دولت انگلستان است که با
شرکت چه معامله ای کند.
پس
از تاسیس اداره ثبت شرکتها و اعلام رسمیت آن، دومین شرکتی که در ایران به
ثبت رسید، شرکت نفت سابق بود. روز چهرشنبه 17 شهریور 1310، دکتر حسن نفیسی
به وکالت از طرف شرکت نفت ایران انگلیس، بعنوان متقاضی تقاضای ثبت مزبور
نمود و در همان تقاضا برای سی نفر از روسای انگلیسی و ایرانی تقاضای سمت
نماینده عمده شرکت با حق اختیار کامل امضا و قبول حق دریافت و ابلاغ کرد.
در بین این سی نفر، در درجه اول، حق امضا برای سه نفر انگلیسی بنام
«جاکسن»، «الکننین» و «گس» و 11 نفر ایرانی یعنی مصطفی فاتح، دکتر حسن
نفیسی، منتصر جواد روحانی، طبیبی، پیشداد، کیلمان، ف. ک. خواجوی، فروغی،
تکش، اعتمادی، طونیانس بودند.
سهام شرکت
شرکت
نفت بعد از شرکت «پریسکا کمپانی اکتی پلاک» سوئد در صفحه دوم دفتر اداره
ثبت شرکتها بشماره 2 به ثبت رسیده و مبلغ 93065 ریال حق ثبت پرداخته است،
دارای بیست هزار و شش سهم بشرح زیر میباشد:
1- کنکس دارسی 20 هزار سهم
2- ادوارد طوماس هاگریوز وکیل دعاوی یک سهم
3- جرج ربرت الادی کمبل یکسهم
4- طوماس ویلیام هارادین وکیل دعاوی یک سهم
5- روبرت هارادین وکیل دعاوی یک سهم
6- ویلیام چاراز گفرتی منشی یک سهم
7- امان پروسین تندنویس
برای
بیست هزار سهم دارسی که بوسیله «سیدنی رایلی» جاسوس اینتلیجنس سرویس ربوده
شده بود یک فرمان و برای شش نفر دیگر صاحبان سهام شش فرمان پادشاه
انگلستان صادر شده است. چنین فرمانهائی در تاریخ انگلستان دوبار صادر شده
است، یکبار برای صاحبان شرکت هند شرقی که بعد ها صاحب هندوستان شد و دیگری
برای سهام شرکت نفت ایران و انگلیس بنام دارسی و شش نفر دیگر.
سرمایه
اصلی شرکت 2000000 لیره استرلینک بود که به دو میلیون سهم یک لیره ای
تقسیم شد. یک میلیون آن سهم معمولی و یک میلیون دیگر سهام ممتاز بود.
سرمایه
بتدریج رو بترقی گذارد بطوری که اولین شرکت استخراج بنام کمپانی «بختیاری
اویل کمپانی» بود و با سرمایه ششصد هزار لیره استرلینک تشکیل شده و اولین
چاه آن در 26 مه 1908 در 23 متری بثبت رسید، منحل شده و سال بعد یعنی در 14
آوریل 1909 شرکت نفت ایران و انگلیس با سرمایه فوق الذکر تشکیل گردید.
این
شرکت وارث امتیاز دارسی و 450000 سهام منتشره کمپانی فرست اکسپلوتیشن کلیه
سرمایه بختیاری اویل کمپانی گردید و شرکت بتدریج سرمایه خود را بشرح زیر
ترقی داد:
- 29 مه 1914 سرمایه 4000000 لیره استرلینک
- 1 دسامبر 1917 سرمایه 5 میلیون لیره استرلینک
- 2 دسامبر 1919 سرمایه 20 میلیون لیره استرلینک
- 2 نوامبر 1926 سرمایه 24 میلیون لیره استرلینک
- 31 دسامبر 1931 سرمایه 26 میلیون لیره استرلینک
از سال 1330 تا کنون هیچگونه خبری از افزایش سرمایه شرکت منتشر نشده است.
شرکتهای تابعه
چند
ماه پس از اینکه شرکت اصلی بثبت رسید، دکتر حسن نفیسی تقاضای ثبت سه شرکت
دیگر که مطلق به شرکت اصلی می باشد، نمود. این سه شرکت عبارتند از:
1- شرکت سهامی کشتیهای بخاری نفتی محدود
2- شرکت سهامی کشتیهای نقاله محدود
3- شرکت سهامی استخراج مواد اولیه محدود
صدی 99 و نیم سهام این شرکتها مطعلق به شرکت سهامی نفت ایران و انگلیس است.
علاوه
بر این سه شرکت، از بدوه تاسیس شرکت نفت در ایران تا امروز، شرکتهای زیر
بعنوان شرکتهای تابعه شرکت نفت و انگلیس تاسیس شده و یا شرکت نفت سهمهای
عمده آنرا خریداری کرده است.
1- 23.75 درصد سهام شرکت ایرک پترولیوم (نفت عراق)
2- صد در صد سهام خانقین اویل کمپانی
3- کلیه سهام پترولیوم استیم شیپ
4- صددرصد سهام تنکر اینشورنس کمپانی
5- صد در صد سهام نشنل اویل ریفاینری در انگلستان
6- صد در صد سهام اسکاتیش اویل کمپانی
7- 49 دردصد سهام کمانولت اویل ریفاینری در استرالیا
8- 49 درصد سهام سوسیته ژنرال روغنهای نفتی فرانسه
9- کمپانی بریتیش پترولیوم و نفت به علائم بی پی BP – بغر از شرکت نفت ایران و انگلیس ـ
10- صد در صد سهام اولکس دوسش
11- صد در صد شرکت الیا نس و مواد نفتی با رنک های زرد و سبز
12- 49 درصد سوسیته نروژین
13- صد در صد سهام سونهکا بنزین اوک پترولیوم اکتیلولکت
14- صد در صد سهام شرکت ب پ بنزین و نفت آ ـ ژم
15- صد در صد سهام کمپانی متحد بنزین و نفت ایتالیا
16- صد درصد سهام کمپانی ایران و انگلیس استرالیاm8
17- شرکت رت فرنداولی کمپانی آ ـ اس دانمارک
18- صد در صد سهام شرکت ایران و انگلیس هند
19- صد در صد سهام شرکت رافیگین اپل کمپانی در عراق
20- صد رد صد سهام شرکت ایستر یکیش نفتا
21- صد در صد سهام اوکی بلاکت بنزین ات اولی کمپانت
22- 50 در صد سهام شرکت محدود کنسولید تد پترولیوم کمپانی
23- سهام ممتازه بروکس برون اویل کمپانی
24- اوکلاند اویل کمپانی
25- پ ب م ژ استون اویل کمپانی
تصرف اموال شرکتهای تابعه
ماده
14 امتیاز نامه دارسی می نویسد «بعد از انقضا مدت معینه این امتیاز تمام
اسباب و بنیه واردات موجوده شرکت به جهت استخراج و انتفاع معادن متعلق به
دولت علیه خواهد بود و شرکت حق هیچگونه غرامت از این بابت نخواهد داشت». با
توجه به اینکه در سال 1908 «شرکت نفت ایران و انگلیس» جانشین امتیازنامه
دارسی شده و با در نظر گرفتن اظهارات آقای تقی زاده عاقد قرار 1933 که آلت
فعل بود و قرارداد 1933 در محیط فشار و زور به امضا رسیده، سه کمپانی ثبت
شده متعلق به دولت ایران بوده و سهام سایر شرکتها نیز به دولت تعلق دارد.
در
اینموقع دولت می تواند که کلیه دارائی شرکت را که بالغ بر هزاران میلیون
لیره هست «ملی» اعلام نماید و هرگاه دسترسی به هر یک از اموال و اشیا و
ازار متعلق بیکی از شرکتهای تابعه پیدا کند، بلافاصله آنها را ضبط کند.
تصرف
اموال شرکتهای تابعه شرکت نفت بخصوص سه شرکتی که در سال 1310 رسما در
ایران به ثبت رسیده و در قرارداد 1933 هیچگونه اسمی از آن برده نشده، حق
قانونی دولت ایران است.
لغو ثبت شرکت
در
قوانین تجارت کشورهای انگلیس و فرانسه و همچنین در ماده 93 قانون تجارت
ایران در باره شرکتهایی که طبق قانون پس از به ثبت رسیدن ممکن است ملغی
الاثر شود با الصراحه قید شده مادام که شرکت مقصودی را که برای آن تشکیل
شده از دست بدهد و یا اگر انجام آن غیرممکن باشد بخودی خود منحل شده خواهد
بود. طبق این ماده صریح در قوانین تجارت ایران حتی در انگلستان از تاریخی
که مجلسین ایران از شرکت سابق نفت خلع ید نموده قانونا و رسما شرکتی ثبت
شده وجود ندارد.
آقای
منتصر رئیس فروش شرکت سابق نفت برای اینکه آخرین تلاش خود را کرده باشد و
بتواند مدارکی از اداره ثبت شرکتها برای شرکت سابق نفت بگیرد، پس از اتخاذ
تصمیم مجلسین مقداری دفاتر و اسناد و مدارک را برای پلمپ کردن و انجام
تشریفات رسمی به اداره ثبت شرکتها فرستاده بود ولی این اداره رسما به شرکت
اخطار کرد که از نظر دولت ایران شرکتی بنام «شرکت نفت انگلیس و ایران» وجود
ندارد تا دفاتر و اسناد آن پلمپ و یا ثبت شود زیرا پلمپ دفتر هر شرکتی فرع
موجود بودن آن شرکت است در حالیکه فعلا در ایران شرکتی به این نام وجود
ندارد.
اسنادی
که در اداره ثبت شرکتها است: دو عکس سمت راست و وسط قرارداد دارسی است که
به امضای اتابک اعظم و به امضا و مهر مشیرالدوله وزیر خارجه و نظام الدین
وزیر معادن رسیده است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر