داریوش کارگر، عبور از داستان نویسی به پژوهش در متون کهن

ب شنبه 03 نوامبر 2012 - 13 آبان 1391

داریوش کارگر، نویسنده، ایران شناس، مصحح کتاب اردای ویراف نامه و خالق آثاری چون پایان یک عمر و باغ، باغ ما، بر اثر بیماری سرطان در شهر اپسالا در سوئد درگذشت.

داریوش کارگر در سال ۱۳۳۱ در همدان متولد شد و از نوجوانی به داستان نویسی و سیاست روی آورد.
پیش از انقلاب به سازمان های چپ مستقل گرایش داشت و پس از انقلاب از فعالان سازمان فدائیان اقلیت بود اما بدین دوران با انتشار چند مجموعه داستان کوتاه، به یکی از نویسندگان مطرح نسل خود بدل شد.
داریوش کارگر از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۶ مجموعه داستان‌های کوتاه تردید در سه فعل، تیرانداز، خسته اما رهرو، زندانی، سنگسار و آواز نان، داستان بلند اینک وطن تبعیدگاه و داستان ما صبر می‌کنیم، برای نوجوان را در ایران منتشر کرد و در سرکوب های دهه ۶۰ «به ناگزیر و برای رهائی از زندان، شکنجه و اعدام» به خارج از ایران گریخت و در سوئد اقامت گزید.
به گفته فرج سرکوهی، منتقد ادبی، «اغلب آثار داستانی داریوش کارگر در ایران را می توان داستان‌های رئالیستی توصیف کرد که با زبانی روان و با فضا و شخصیت سازی های خلاقانه روایت خود را به خواننده منتقل می‌کنند.
داریوش کارگر در آن سال‌ها از امیدهای ادبیات داستانی ایران بود و اگر امکان ماندن در ایران و امکان تجربه در بستر تحولات جامعه، زبان و داستان فارسی را یافته بود، به یکی از چهره‌های خلاق نسل سوم داستان نویسان معاصر فارسی بدل می‌شد اما تیغ سرکوب دهه ۶۰ داریوش کارگر را چون بسیاری از استعدادهای درخشان ادبی ما از ایران و زبان فارسی گرفت»
داریوش کارگر به دوران تبعید از فعالیت‌های سیاسی کناره گرفت اما خلاقیت‌های ادبی خود را ادامه داد و داستان‌های پایان یک عمر و باغ، باغ ما را به دوران تبعید منتشر کرد.
کارگر در این دو کتاب با فرا رفتن از چارچوب رئالیستی آثار گذشته خود، چشم اندازهای تازه ای را در فرم، ساختار و زبان داستان نویسی تجربه کرد.
این دو کتاب نیز با استقبال منتقدان ادبی رو به رو شد و از جمله آقای بهروز شیدا در نقدی مفصل بر این دو کتاب شاخص ها و دستاوردهای کارگر را در داستان نویسی فارسی تحلیل کرد.
داریوش کارگر در عرصه انتشار نشریات ادبی فارسی در تبعید نیز فعال بود و نزدیک به ۲۰ شماره نشریه افسانه، ویژه ادبیات داستانی را سردبیری و منتشر کرد.
کتاب شناسی داستان کوتاه فارسی در تبعید و سالشماری زندگی و آثار صادق هدایت از دیگر آثاری است که داریوش کارگر به دوران اقامت در سوئد تالیف و منتشر کرد.
داریوش کارگر از چهره های فعال کانون نویسندگان ایران در تبعید و از نویسندگانی بود که در مبارزه برای دفاع از نویسندگان و روزنامه نگاران زندانی در ایران نقشی فعال داشتند.
داریوش کارگر در دهه های پایانی عمر خود و پس از دریافت دکترای ایران شناسی از دانشگاه اپسالا ، از عالم داستان نویسی نیز کناره گرفت و یک سره به کار پژوهشی پرداخت.
رساله دکترای داریوش کارگر با عنوان «مفهوم ایرانی جهان دیگر» و پژوهش مفصل او را، که در مقدمه کتاب اردای ویراف نامه منتشر شده است، از متن های معتبر در عرصه ایران شناسی تلقی می کنند.
داریوش کارگر ارادی ویراف نامه را که از معروف ترین متن های ایرانی پیش از اسلام است، «بر اساس شش دستنوشته و مقایسه با روایت و نسخه زبان پهلوی و ترجمه انگلیسی» تصحیح کرد و به گفته متخصصانی چون محمد شریفی « کامل ترین نسخه» این متن کهن را به دست داد.
این کتاب را دانشگاه اپسالا با عنوان «اردای ویراف نامه، روایت فارسی زرتشتی» منتشر کرده است.
داریوش کارگر دهه پایانی عمر خود را وقف پژوهش در متن های کهن کرد. به گفته فرج سرکوهی «برخی روشنفکران دوران مشروطه پس از ناکامی این جنبش به تصحیح متون کهن روی آوردند، برخی روشنفکران چپ گرای دهه سی نیز پس از شکست ۲۸ مرداد به تاویل متن های کهن پرداختند، در عبور داریوش کارگر از داستان نویسی به پژوهش در متن های کهن نیز شاید بتوان رد شکست، گرایش به بازخوانی و بازشناسی فرهنگ در ریشه های از یاد رفته اما بر جای مانده و علاقه به خلق کاری ماندگار را نیز یافت»
داریوش کارگر در رساله دکترای خود با عنوان «مفهوم ایرانی جهان دیگر» و در مقدمه مفصل خود بر کتاب ارادی ویراف نامه، برداشت های تازه ای مطرح می کند و از جمله بر آن است که ارادی ویراف نامه به دوران پیش از زرتشتی در ایران نوشته شده و موبدان زرتشتی بعدتر فصل هائی را بدان افزوده اند.
کارگر در مقدمه ارادی ویراف نامه نشانه های بر جای مانده جهان بینی غیردینی در متنی دینی شده را نیز برکشیده و تحلیل می کند.
آنان که داریوش کارگر را می شناختند او را روشنفکری صادق و وفادار به ارمان های انسانی، انسانی زلال، شفاف، نجیب، فروتن و بی ادعا تصویر می‌کنند