افشای نام یکصد تن از اعدام شدگان درزندان وکیل آباد مشهد وادامه سکوت مقامات قضایی در برابر اعدام های مخفیانه
کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران : به دنبال انتشار گزارش های متعدد از سوی کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران مبنی بر اعدام های مخفیانه در زندان وکیل آباد مشهد و سکوت مقامات قضایی درباره این اعدام ها، منابع آگاه و نزدیک به دستگاه های مرتبط با این موضوع نام بیش از یک صد تن از افرادی که در این زندان طی دوسال گذشته اعدام شده اند ولی نام های آنها هیچگاه اعلام نشده را در اختیار کمپین قرار داده اند. اعدام های یاد شده در اینکه متهمان جرائم مرتبط با مواد مخدر داشته، هنگام اعدام اعضای خانواده یا وکیل حضور نداشته و درنهایت اینکه مقامات قوه قضاییه اسامی افراد یاد شده و یا وقوع چنین اعدام هایی را اعلام نکرده اند با هم مشترک هستند.
در این گزارش می خوانید:
-مقدمه
- اعدام های مشهد به روایت مسوولین و شاهدان
- اعدام در چارچوب قوانین بین المللی
- اسامی یکصد تن از اعدام شدگان در زندان وکیل آباد مشهد
-اعدام های مخفیانه در دیگر زندان های کشور
-جدول تفکیکی نوبت های مختلف اعدام
به دنبال انتشارچندین گزارش ازسوی کمپین که با استفاده از اطلاعاتی که منابع موثق محلی در اختیار قرار داده بودند تنظیم شده بود، روز ۲۳ اسفند مطابق با ۱۴ مارس دبیرکل سازمان ملل با انتشار گزارشی درمورد وضعیت حقوق بشر در ایران وقوع اعدام های دسته جمعی در زندان وکیل آباد مشهد را تایید کرد. در این گزارش در خصوص اعدام هایی که دولت ایران در مورد آن سکوت کرده آمده است: « در ماه ژولای ۲۰۱۰ جمع زیادی از زندانیان براساس گزارش ها همزمان در زندان مشهد اعدام شده اند. وقتی کارمندان دفتر کمیسیاری عالی حقوق بشر در اثنای دیدار از تهران در دسامبر ۲۰۱۰ از طرف های ایرانی خود در این باره پرس و جو کردند آنها اعدام ۶۰ تن از افرادی که غالب آنها مرتبط با قاچاق مواد مخدر بودند را تایید کردند.» (منبع) با این وجود هنوز در خصوص ابعاد اعدام های صورت گرفته در رابطه با متهمین با جرائم موادمخدری در این زندان و یا زندان های دیگر اطلاعاتی از سوی مسوولین قوه قضاییه ارائه نشده است و سکوت در در ارائه جزییات آنچه در زندان وکیل آباد مشهد و برخی دیگر از زندان های کشور می گذرد، همچنان ادامه دارد.
با این وجود در تاریخ ۳۰ آذرماه صادق لاریجانی رییس قوه قضاییه درجمع مسوولان عالی رتبه قضایی کشور با انتقاد از قطعنامه حقوق بشرسازمان ملل علیه ایران با اشاره به طرح موضوع اعدام های مخفیانه گفت: « در قطعنامه ادعا شده که در ایران اعدامهای دسته‌جمعی مخفیانه صورت میگیرد که با قاطعیت اعلام می‌کنم چنین مساله‌ای کذب محض است. گرچه ما در صدور احکام اعدامها ترسی از مجامع تحت سلطه استکبار نداریم با این حال اعلام می‌کنیم که ما اعدامهای مخفیانه نداریم و اگر مقصود این است که برخی اعدامها در ملا عام نیست؛ گفته درستی است اما اعدام نکردن در ملا عام تفاوت دارد با این که کسانی به صورت مخفیانه و بدون اطلاع بستگان در گوشه‌ای اعدام شوند.» او سپس افزود: «اگر آنها واقعا اطلاع دارند که در نقطه‌ای چنین اعدامهایی به صورت مخفیانه انجام شده اعلام کنند تا ما در مورد صحت آن تحقیق کنیم.» رییس قوه قضاییه ایران در توضیح اینکه چرا اعدام ها مخفیانه نیست گفت: « تمام احکام اعدامها به دفتر رییس قوه قضاییه منعکس میشود و جای تعجب است که چگونه یک نهاد رسمی و بین‌المللی چنین دروغ‌های آشکاری را مطرح می‌کند.»
مقدمه: اعدام مخفیانه صدها متهم در زندان وکیل آباد مشهد
نتیجه مشاهدات و بررسی شاهدان محلی و فعالان حقوق بشر در مشهد که در اختیار کمپین قرار داده شده نشان می دهد که از ابتدای تابستان سال ۱۳۸۸ تا پایان تابستان سال ۱۳۹۰، زندان وکیل آباد مشهد حداقل ۳۵ بار اقدام به اعدامهای دسته جمعی مخفیانه ای کرده است که خبراجرای احکام اعدام و نام و مشخصات این زندانیان که اکثر آنها دارای اتهامهای مربوط به مواد مخدر بوده اند، در گزارشهای رسمی زندان و دستگاه قضایی کشور اعلام نشده است. به جز زندان وکیل آباد مشهد ، شواهدی دال بر وجود اعدام های اعلام نشده مشابه در رابطه با متهمان مربوط به جرایم مواد مخدری در دیگر زندان های ایران وجود دارد. محور اصلی این گزارش مربوط به اعدام های مخفیانه در زندان وکیل آباد مشهد است، با این حال در انتهای گزارش شواهدی از وجود اعدام های اعلام نشده در زندانهای بیرجند ، قزلحصار کرج ، کارون اهواز ، تایباد ، ارومیه و قم آورده شده است.
تعداد اعدام های مخفیانه اجرا شده در زندان وکیل آباد مشهد از ابتدای تابستان سال هشتاد و هشت تا انتهای تابستان سال نود ، “بالغ بر ۵۵۰ نفر ” تخمین زده میشود. اگرچه آمار و مشخصات دقیق این اعدامها و همچنین نوع اتهام های وارد بر ایشان، به طور مستند اعلام نشده، اما منابع خبری موثق در سیستم قضایی استان خراسان رضوی و همچنین زندان وکیل آباد توانسته اند نام و مشخصات دستکم۱۰۲ فرد اعدام شده را از طریق منابع موثق محلی در اختیار کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران قرار دهند.
تقریبا همه نامهای عنوان شده در این فهرست، جزء اعدامهای مخفیانه زندانهای وکیل آباد مشهد هستند. به جز این اعدامها، اعدامهایی مرتبط با احکام قصاص نیز در این زندانها به اجرا در آمده اند که گفته می شود در حضور خانواده های مقتول اجرا می شوند. اما فهرست ۱۰۲ نفره، اعدامهای مخفیانه را در برمی گیرد. علاوه بر ۱۰۲ نفر، که در حد فاصل ۱۹ خرداد سال۸۹ تا ۲۹ آذر۸۹ در پنج نوبت اعدام شده اند و فهرست نام آنها در این گزارش ذکر شده، شواهدی دال بر اعدامهای دسته جمعی دیگری نیز موجود است که بخشی از اطلاعات در مورد آنها مثل تاریخ انتشار یا تعداد اعدام شدگان یک تاریخ مشخص، در این گزارش آمده است. این اسامی از طریق اسناد محرمانه ای تنظیم شده که برخی افراد از داخل نهادهایی که به طور مستقیم در اجرای این احکام نقش داشته اند در اختیار کمپین قرار داده شده است.
اعدام های گسترده یاد شده در زندان وکیل آباد مشهد «مخفیانه» ، «دسته جمعی» ، «اعلام نشده» و بدون درنظر گرفتن مراحل آیین دادرسی عادلانه ونیز رویه های جاری در جریان اعدام متهمان می باشد. این اعدام ها «مخفیانه» است، از این جهت که بدون حضورو اطلاع وکلا و خانواده اعدام شدگان اجرا میشود و آنها تا یک یا چند روز بعد از اجرای حکم، از اعدام زندانی شان
مطلع نمی‌شوند و حتی خود زندانیان اعدام شده نیز تا چند ساعت قبل از اجرای حکم اعدام از آن بی خبرند.
این اعدام ها «اعلام نشده» است، به این خاطر که هیچگاه مقام های رسمی دولتی یا قضایی جزئیات، تعداد و اسامی اعدام شدگان و تاریخ اجرای اعدام ها را منتشر نکرده اند و به صورت رسمی مسئولیت اعدام ها را برعهده نمی‌گیرند. به گفته شاهدان احکام اعدام در دادگاه هایی که بعضا تنها چند دقیقه طول می کشد صادرشده و بسیاری از متهمان از حق دادرسی عادلانه محروم بوده اند. این شرایط اعدام های یاد شده را در ردیف اعدام های” غیرقانونی” قرار می دهد.
یک شاهد در دادگاه انقلاب مشهد در این زمینه به کمپین گفته است :«چند شعبه خاص در دادگاه انقلاب مشهد بدون رعایت ایین دادرسی منصفانه و قوانین جاری ایران در هر یک ساعت چندین پرونده متهمان جرایم مواد مخدری را بررسی میکنند و در بسیاری از موارد تنها مستند به گزارش اداره اطلاعات ، اطلاعات سپاه یا اطلاعات ناجا و یا اقرارهای متهمان زیر شکنجه های شدید جسمی در عموما بازداشتگاه های نیروی انتظامی ، احکام گسترده اعدام صادر میکنند. اکثر قریب به اتفاق احکام گسترده اعدام یاد شده متهمان مواد مخدری ، تنها با برگزاری “یک جلسه چند دقیقه ای” که عموما بدون حضور وکیل تعیینی یا تسخیری متهمان میباشد ، در دادگاه انقلاب مشهد صادر میشوند و در یک پروسه زمانی چند ماهه حکم اعدام تایید و اجرا میشود.»
به گفته منابعی که با کمپین صحبت کرده اند در بسیاری از موارد احکام اعدام برای متهمان خارجی و عموما افغان بدون رعایت «حق دسترسی کنسولی» صادر میشوند. این افراد به سبب ناآشنایی با زبان رسمی دادگاه ،زبان فارسی، از روند قضایی و سوال جواب ها نامطلع میباشند.»
اعدام های مشهد به روایت مسوولین و شاهدان
در دو سال اخیر، برخی از منابع مطلع، همچون زندانیان زندان وکیل آباد مشهد و در برخی موارد مقامهای رسمی، به صورت کلی، درباره اعدامهای انجام شده، مواردی را مطرح کرده اند.
در روز اول تیرماه سال جاری محمود ذوقی دادستان مشهد ضمن تایید ” بالا بودن اعدام های اعلام نشده” در زندان وکیل آباد مشهد و بدون اشاره به تعداد و جزئیات اعدام های اجرا شده در سالهای ۸۸ و ۸۹ ، از ” اجرای پنج نوبت” اعدام گروهی متهمان جرایم مربوط به مواد مخدر تنها در “سه ماهه نخست سال ۹۰ ” در این زندان خبر داد . این اظهارات سند مهمی در تایید اعدام های اعلام نشده در زندان مشهد میباشد. (لینک به منبع- ایسنا)
هاشم خواستار که نماینده معلمان در کانون صنفی فرهنگیان خراسان است، در نامه ای گفته است که در تاریخ ۱۹ مرداد ماه ۸۹، ۶۳ زندانی در این زندان [وکیل آباد مشهد] اعدام شده اند. این اولین بار است که یکی از زندانیان این زندان اعدام گسترده در این زندان را مورد تائید قرار می دهد. مقامات ایرانی سال گذشته در برابر خبرهای مربوط به انجام اعدام در زندان وکیل آباد مشهد سکوت کردند. اگر چه در گزارشی که روز ۱۴ مارس توسط دبیر کل سازمان ملل در جریان اجلاس شورای حقوق بشر سازمان ملل مطرح شد، آمده بود که مقامات قوه قضاییه ایران در پاسخ به سوال کارکنان کمیساریای عالی حقوق بشر انجام ۶۰ اعدام را در این زندان مورد تایید قرار داده اند. (نامه هاشم خواستار- منبع کمپین) با وجود آنکه مقامات قوه قضاییه این موضوع را نزد کارکنان کمیسیاریای عالی حقوق بشر انکار نکرده اند اما باز هم جزییاتی از آنچه در این زندان رخ می دهد را منتشر نکردند.
احمد قابل، مجتهد، پژوهشگر دینی و زندانی سیاسی که اول بار در ۲۹ آذرماه سال ۸۸ و باردیگر در ۲۳ شهریور ۸۹ بازداشت و مدت ۱۰۲ روز در زندان بود، در دادنامه ای که پس از آزادی با عنوان “پس از هشت ماه” نوشت و منتشر کرد به شرح برخی از اعدامهای دسته جمعی در زندان وکیل آباد پرداخته است.
آقای قابل همچنین اضافه کرده است که «در طول سه ماه از زمان حضور ایشان در زندان وکیل آباد ۵۶ نفر اعدام شدند که بخشی از این اعدامها در روز اول ورود ایشان به زندان بود.» به گفته آقای قابل در مدت اقامت ایشان در این زندان هر دو هفته یک بار حداقل ده نفر اعدام می شدند. دربخشی از گزارش آقای قابل درشرح مشاهدات دوران بازداشت خود آمده است: (منبع- مواردبرگرفته از بند۱۹ نامه)
«در مدت بازداشتم در زندان وکیل آباد و در بند ۶/۱ که سه ماه بطول انجامید، بر اساس آمار قطعی که از مسئولان زندان و خدمه ی بند می شنیدم، بیش از ۵۰ نفر به بند ۶/۱ منتقل شده و سپس اعدام شدند ولی تنها در یک نوبت که ۳۱ نفر اعدام شده بودند….. افراد حاضر در این بند می دانند که به محض تصمیم بر اعدام، از تردد افراد در داخل بند ممانعت می شود و افراد زیر تیغ، همراه با نیروهای گارد به سوئیت های این بند منتقل شده و پس از چند ساعت، شبانگاهان یا سحرگاهان همه چیز به حال عادی بر می گردد. یعنی اعدامی ها به دیار باقی فرستاده شده اند و مجریان حکم، از کاری طاقت فرسا و ناراحت کننده، رهایی یافته اند و هم بندیان ما از ممنوعیت تردد نجات یافته اند…. آمار های وحشتناکی از میزان اعدام ها در ماه های قبل و سال های پیش از آن نیز از زبان کسانی که سابقه ی حضور بیشتری در زندان داشتند، می شنیدم که صحت آن ها را از نسبت حقیقی همین آمار سه ماهه با میزان اعلام شده ی رسمی، می توان بدست آورد (ضمنا از آمار دروغین اعدامی ها با این نسبت ۱۰ به ۱، می توان عادت مسئولان به آمار دروغین در انتخابات را نیز پیدا کرد).
این اعدام ها که با احکامی در باره ی؛ مواد مخدر، قصاص، تجاوز به عنف و … به اجرا درآمده، اگر از دید حاکمیت، کاملا عادلانه و قابل دفاع است، چرا در خفا انجام می گیرد و اگر قابل دفاع نیست، چرا انجام می گیرد؟!! آیا در نظام کیفری اسلام، جایی برای دستور العمل قرآن کریم که می گوید:«فلایسرف فی القتل=در قتل، زیاده روی نکن» وجود ندارد؟!! کشتن چند نفر در یک ماه و یا یکسال، مصداق اسراف در قتل است؟!!چرا کسی برای این معضل، فکری نمی کند؟!! از کشتن افراد در جرایم گوناگون، چه نفعی حاصل شده است که هنوز هم بر تکثیر موارد اعدام در قوانین کشور اصرار می شود؟!!… برخی آمارهای غیر رسمی از حضور صدها نفر زیر حکم اعدام در زندان مشهد خبر می دهد که من با چند نفر از آنان در همین مدت کم محشور بودم.»
به گفته یکی از خانواده های اعدام شدگانی که در تاریخ ۲۷ مرداد۸۹ اعدام شده بودند، وی هنگام تحویل جنازه عضو خانواده اش، در بهشت رضای مشهد متوجه شد که این عضو خانواده به همراه ۶۶ نفر دیگر در همان روز اعدام شدند. این فرد توضیح می دهد که زمانی که برای تحویل جنازه رفته، جسد بسیاری از اعدام شدگان را به چشم دیده است ( نام و هویت این فرد نزد کمپین محفوظ است.) همچنین برخی از خانواده های زندانیان و نیز برخی از کارکنان زندان، صحت این اظهارات را برای منابعی که کمپین برای نگارش این گزارش با آنها در تماس بوده تایید کرده اند.
اعدام در چارچوب قوانین بین المللی
اعدامهای پنهانی در وکیل آباد ناقض تعهدات ایران تحت قوانین بین المللی حقوق بشر است. دلیل این مطلب به شرحی که در ذیل خواهد آمد این است که دادگاههای ایران افراد را به جرمهای مربوط به مواد مخدر اعدام می کند، از اعترافاتی که تحت شکنجه اخذ شده اند استفاده می کند، متهمان را را از دسترسی به وکیل و نمایندگان سفارتخانه ها محروم میسازد، و روند قضایی را به شیوه ای شتابزده انجام میدهد.
حق حیات: ماده ۶ (۲) میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی (ICCPR) ، که ایران آن را در سال ۱۳۵۴ تصویب کرد، حکم می کند که “در کشورهایی که در آنها مجازات اعدام لغو نشده ، حکم اعدام فقط برای جدی ترین جرایم اعمال شود… این مجازات فقط می تواند در مواردی که حکم نهایی توسط یک دادگاه صالح صادر شده باشد انجام شود.”
کمیتۀ حقوق بشر سازمان ملل که مقام بین المللی ذیصلاح در خصوص میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی می باشد، و گزارشگر ویژۀ سازمان ملل متحد درمورد اعدامهای فراقضایی ، خلاصه یا خودسرانه روشن ساخته اند که جرمهای مربوط به مواد مخدر فاقد استاندارد “جدی ترین جرایم” می باشند و در نتیجه رویۀ ایران در خصوص احکام اعدام در اینگونه موارد تعهدات بین المللی دولت را نقض مینماید.
مادۀ (۶) اضافه می کند که “هیچ چیز در این ماده نمیتواند باعث به تاخیر انداختن یا جلوگیری ازلغو مجازات اعدام توسط هریک از کشورهای عضو این میثاق بشود.” ۹۶ کشور در سراسر جهان، از جمله برزیل ، ترکیه ، و رواندا ، به طور رسمی مجازات اعدام را لغو کرده اند و ۳۴ کشور دیگر از جمله کنیا ، مراکش ، و روسیه ، عملا دیگر مجازات اعدام را اجرا نمی کنند.
حق برخورداری از دادرسی عادلانه: ماده ۱۶ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی متضمن حق تمام متهمان به یک محاکمۀ عادلانه است.
ماده ۱۶ حکم می کند که “در تعیین هرنوع اتهام جزایی علیه اشخاص… هر کس باید به دادرسی منصفانۀ علنی توسط دادگاهی صالح، مستقل و بیطرف که بر پایۀ قانون تاسیس شده برخوردار باشد.”
مادۀ ۱۶ همچنین اضافه می کند که “همه حق دارند که به تضمین های حداقلی زیر دسترسی داشته باشند” که شامل وقت کافی برای آماده کردن دفاعیه و برقراری ارتباط با وکیل مدافع، حق دسترسی به وکیل، حق دسترسی به مترجم در صورتی که متهم نمیتواند زبانی که در دادگاه استفاده میشود را درک و یا تکلم کند، و حق مصونیت در اعتراف به جرم می باشند.
کمیتۀ حقوق بشر سازمان ملل متحد اشاره کرده است که تحت مادۀ ۷ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی، “اظهارات و اعترافاتی که از طریق شکنجه” و یا بدرفتاری اخذ شده اند، در روند قضایی قابل پذیرش نیستند .
همچنین ، پادمان سازمان ملل متحد برای تضمین حمایت از حقوق افراد مواجه با مجازات مرگ به خوبی روشن می کند که “مجازات اعدام تنها ممکن است بعد از حکم نهایی توسط یک دادگاه صالحه و پس از طی روندی قانونی که بتواند تمامی تضمین های ممکنه برای اطمینان از یک محاکمۀ عادلانه را ارائه دهد انجام شود” و متهمان باید به چندین نوبت تجدید نظرخواهی دسترسی داشته باشند.
حق دسترسی به نمایندگی دیپلماتیک: طبق مادۀ ۳۶ کنوانسیون وین درخصوص روابط کنسولی که ایران آن را در سال ۱۹۶۵ به تصویب رساند، دولت ایران موظف است “بدون تاخیر” دستگیری اتباع خارجی را به سفارتخانه های متبوع آنان گزارش دهد و به متهمان اجازه بدهد تا از دولت های خود درخواست کمک نمایند.
ویژگی های اعدامهای دسته جمعی زندان وکیل آباد مشهد
در خصوص اعدام هایی که در این گزارش به آنها اشاره شده است ویژگی های مشترکی در خصوص رعایت نشدن قوانین و نیز حقوق متهمان و نحوه اجرای حکم دیده می شود. در زیر به برخی از این ویژگی‌های مشترک که منابع کمپین در گفت وگو با شاهدان موثق آنها را از الگوهای مشترکی که درجریان این کار وجود داشته استخراج کرده اند، آمده است:
- اعدامها بدون اطلاع قبلی و حضور خانواده فرد محکوم به اعدام اجرا شده است و برخی از خانواده ها در روز ملاقات عادی زندانی، از اجرای حکم او با خبر شده اند.
- بیشتر اعدام شوندگان، تا پیش از اجرای حکم، از اعدام خود بی خبر بوده اند. یکی از منابعی که قبلا در بند ۵ زندان وکیل آباد زندانی بوده و پیش از این نیز اطلاعاتی را درخصوص اعدام های این زندان در اختیار کمپین قرارداده است در خصوص نحوه اعدام در این زندان نوشته است:
در بسیاری مواقع زندانی ساعاتی قبل از اجرای حکم با خانواده ملاقات داشته است و از اتاق ملاقات مستقیما به سمت چوبه دار برده شده است. اینکه متهمان از زمان اجرای حکم بی خبرند باعث می شود که هر نوبت که مسئولان برای قرائت اسامی و فراخواندن کسانی که قرار است اعدام شوند به بندهای زندان مراجعه می کنند ، همه محکومان به اعدام خود را در معرض اجرای حکم اعدام ببینند و بارها در ذهن خود اعدام شوند. در هنگام قرائت اسامی بویژه در اندرزگاه ۵ زندان وکیل آباد، برخی از زندانی ها از ترس اینکه نوبت آنها رسیده باشد کنترل ادرار خود را از دست می دهند و همه زندان پر از گریه و فریاد می شود. به طوری که یکی از زندانیان در این باره می گوید در سالن های ۱۰۱ و ۱۰۲ و ۱۰۲ و ۱۰۴ اندرزگاه ۵ زندان وکیل آباد گرد مرگ پاشیده شده و همه منتظر روز نامشخص اعدامشان هستند. (منبع)
- ابلاغیه اجرای حکم که مطابق روال قضایی در ایران، باید پیش از اجرای حکم توسط دیوان عالی کشور به وکیل متهم ابلاغ شود ، تنها به دادستان مشهد ابلاغ شده و به وکلا و خانواده انها ابلاغ نشده است.
- در برگه وفات پزشکی قانونی که در بسیاری از این اعدام ها حتی قبل از اجرای اعدام ها صادر شده است، علت مرگ ” قتل قانونی” ذکر شده است.
- زمان اجرای این اعدام ها تقریبا همیشه در ساعات عصر و نزدیک غروب آفتاب بوده است. چند ساعت پیش از اجرای حکم اعدام دسته جمعی تلفن های تمامی بندهای زندان وکیل آباد ناگهان قطع شده است.
- مکان اجرای این اعدام ها راهروی روباز منتهی به سالن ملاقاتهای زندان وکیل آباد مشهد است. زندانیان اعدامی تنها ساعاتی قبل از اجرای حکم از بندهای مختلف زندان وکیل اباد ، جمع آوری شده و جهت غسل پیش از اعدام و نوشتن وصیت نامه به بند ۶٫۱ زندان وکیل اباد منتقل شده و از آنجا راهی راهرو اعدام می شوند. در موارد اندکی زندانیان در زیر زمین ساختمان دادگاه انقلاب مشهد اعدام شده اند.
- بیشترین تعداد زندانیان محکوم به اعدام زندان وکیل آباد مشهد، در سالن های اندرزگاه ۵ نگهداری می شوند.
- هنگام اجرای این اعدام ها نماینده ای از دادستانی مشهد ، نماینده ای از کلانتری بدرقه زندانیان ( کلانتری مستقر در داخل زندان وکیل آباد مشهد که زیر مجموعه سرکلانتری غرب است) ، نماینده ای از سرکلانتری غرب مشهد یا کلانتری شهرک ناجا ، قاضی کشیک مستقر در زندان ، نماینده ای از پزشکی قانونی، رئیس زندان و مسئول حراست زندان حضور دارند و زیر برگه صورت جلسه اعدام که سندی محرمانه است را امضا می کنند.
- اعدام های صورت گرفته تقریبا در همه موارد در رابطه با جرایم مربوط به مواد مخدر است.
- در بین اعدام شدگان بسیاری از شهروندان افغان و در مواردی شهروندان شورهای آفریقایی مانند نیجریه و غنا وجود دارند.
- شاهدان و مطلعان، از روند شتابزده و غیرعادلانه تشکیل دادگاه ، صدور و تایید حکم خبر داده و رویه قضایی این پرونده ها را غیر عادلانه و غیر منصفانه می دانند. پیشتر برادرزاده یکی از اعدام شدگان در روز ۲۷ مرداد هشتاد ونه به کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران گفت که از زمان بازداشت تا اجرای حکم اعدام عمویش تنها دو ماه طول کشیده و وی از حق دادرسی عادلانه محروم بوده است. وی همچنین گفت که مبنای صدور حکم اعدام برای وی صرفا پیدا کردن ۳۰۰ گرم مواد مخدر در خانه این زندانی اعدام شده بوده و علی رغم اینکه متهم ادعا کرده بوده مواد مخدر متعلق به فرد دیگری بوده که فرار کرده است ، به صرف اینکه مواد مخدر در خانه این فرد پیدا شده است در روندی کاملا شتایزده و غیرقانونی برای وی حکم اعدام صادر و اجرا شده است و صحت وسقم ادعاهای وی مورد بررسی قرار نگرفت.
- منابع محلی از اعدام های مشابه در زندان تایباد ( به ویژه در رابطه با متهمان افغان )، زندان بیرجند، زندان قزل حصار کرج (بیشتر محکومان به اعدام در بند ۲ این زندان نگهداری می شوند)، زندان ارومیه و زندان کارون اهواز خبر می دهند. ( کمپین بین المللی حقوق بشربه دلیل آنکه نتوانسته است درگفت وگو با شاهدان عینی یا منابع موثقی که بتوانند اطلاعات یاد شده را تایید کنند، ازانتشار تعداد اعدام های دریافتی خودداری وهمچنان به جستجو برای یافتن اطلاعات بیشتری در این زمینه ادامه می دهد.)
اسامی یکصد تن از اعدام شدگان در زندان وکیل آباد مشهد
از بین بیشتر از ۵۵۰ متهمی که منابع کمپین از اعدام شدن آنها در زندان وکیل اباد مشهد از تابستان سال هشتاد و هشت تا انتهای تابستان سال نود سخن گفته اند، کمپین بین المللی حقوق بشردر ایران از طریق منابع موثق موفق به بدست اوردن اسامی یکصدتن اسم از اعدام هایی در ۵ روز مختلف در بازه تابستان و پاییز سال هشتاد و نه ، شده اند که به ترتیب تاریخ در ذیل آمده است. این ۱۰۰ اسم تنها اسامی “بخشی از اعدام شدگان در تابستان و پاییز سال ۸۹″ میباشند. تقریبا اتهام همه این افراد مربوط به نگهداری، حمل یا خرید و فروش مواد مخدر بوده است.
ب) زندان قزلحصار کرج: کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران با انتشار گزارشی از اعدام ۲۵ زندانی در تاریخ ۱۲ تیر ۱۳۹۰ در این زندان خبر داد. منابع موثق به کمپین گفته اند که دهها زندانی به شیوه مخفیانه و بدون اینکه نام آنها اعلام بشود در این زندان اعدام شده اند و مقامات قضایی هیچ اطلاعاتی درخصوص جزییات این اعدام ها منتشر نکرده اند. باتوجه به محدودیت های موجود درمسیر کسب خبر از داخل زندان، اطلاعات دقیقی در خصوص ابعاد اعدام های یاد شده در این زندان وجودندارد.
همچنین در پی درگیری و سرکوب زندانیان بند ۲ زندان قزلحصار کرج در تاریخ ۲۵ اسفند سال ۱۳۸۹ مقامات سازمان زندان های ایران گفته اند ۱۴ زندانی کشته شده اند. اگرچه منابع دیگر به افرادی که در تهیه اطلاعات این گزارش مشارکت داشته اند گفته اند که آمار واقعی کشته شده ها بیشتر از عددی است که مقامات دولتی اعلام کرده اند. یک زندانی سیاسی زندان قزلحصار گفته است که تعداد واقعی کشته شدگان این درگیری ۸۶ نفر است که اکثر آنها با شلیک مستقیم گلوله به سر، کشته شده اند. در این درگیری که در بند ۲ زندان قزلحصار کرج روی داده که هزاران زندانی محکوم به اعدام در آن نگهداری میشوند، زندانیان مسلح نبوده اند. با این حال ماموران زندان با استفاده از گلوله مستقیم به سر زندانیان را سرکوب کرده اند. کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران از اینکه به صورت مستقل به تایید آمارهای منابع غیررسمی بپردازدناتوان است. با این وجود ضرورت تحقیقات مستقل در خصوص وقایع روزیاد شده و تعداد افرادی که درجریان درگیری های یاد شده جان خود را از دست دادند ونیز اعدام های مخفیانه، ضروری به نظر می رسد.
ج) زندان کارون اهواز: شاهدان محلی و موثق همچنین از اعدامهای پنهانی در زندان “کارون اهواز” خبر داده اند. در زندان کارون اهواز به جز متهمان مربوط به مواد مخودر متهمان سیاسی که اکثرا عضو حزب خلق عرب میباشند نیز به صورت پنهانی اعدام میشوند. آخرین نمونه از این اعدام ها اعدام همزمان ۹ فعال عرب بود که هیچگاه توسط رسانه های دولتی اعلام نشد. ۶ تن از این ۹ عضو حزب خلق عرب در زندان کارون اهواز اعدام شدند. این اعدام ها پیش از این توسط سازمان عفو بین الملل در بیانیه ای مطرح شده است. کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران نیز پیش از این در گزارشی از اعدام های پنهانی متهمان مواد مخدری در زندان های خوزستان خبر داده بود:. (منبع)
د) زندان تایباد: نهاد های مدنی افغانستان نیز تا کنون از اعدام مخفیانه دهها زندانی تبعه این کشور در زندان تایباد خبر داده اند. تنها در دو شب ۴۵ زندانی افغان در فروردین ماه سال ۸۹ در زندان تایباد اعدام شده اند. (منبع- دویچه‌وله) این اعدام ها نیز در رابطه با مجرمانی بوده است که به جرم حمل و قاچاق مواد مخدر در ایران بازداشت شده اند. منابع محلی گفته اند که اعدام های زندان تایباد تنها محدود به زندانیان افغان نیست و تعدادی زندانی ایرانی نیز در این زندان اعدام شده اند.
ه) زندان ارومیه: به گزارش برخی منابع حقوق بشر دراین زندان نیز متهمان موادمخدری اعدام ولی خبر آن اعلام نمی شود. سازمان حقوق بشر ایران و آژانس خبری موکریان از از اعدام ۱۰ تن در سال ۱۳۹۰ در این زندان خبر داده اند: ۲ نفر در شانزده تیرماه ، ۳ نفردر اول خرداد و ۵ نفر در ۳۱ فروردین.
و) زندان قم: در زندان قم نیز اعدام هایی البته در تعداد خیلی کمتر از دیگر زندان های فوق الاشاره ، به صورت پنهانی اجرا میگیرد که خبر انها اعلام نمیشود. این اعدام ها نیز در رابطه با زندانیان مربوط به جرایم مواد مخدی میباشد. سازمان حقوق بشر ایران ۴ مورد اعدام اعلام نشده در این زندان را در تیرماه ۹۰ گزارش کرده است. همچنین وبسایت کلمه طی گزارشی از وضعیت وخیم زندان قم ( معروف به زندان لنگرود قم ) از اعدام مخفیانه و اعلام نشده ۱۵ زندانی در این زندان و نگهداری دهها زندانی محکوم به اعدام دیگر در زندان قم خبر داده است.
به گفته روشن تر انتظار مدافعان حقوق بشر این است که اگر چه جمع آوری این آمار و اطلاعات برای فعالان حقوق بشر در ایران به منزله بازی در میدان مین است، اما این انتظار وجود دارد که جامعه جهانی نیز درباره اعدامهای دسته جمعی و مخفیانه در زندانهای ایران، واکنش جدی تری از خود نشان دهد.
علاوه بر تاریخ-تعداد اعدامهای ذکر شده در جدول زیر، منابع یاد شده که این اطلاعات را در اختیار کمپین قرار داده اند با توجه به مصاحبه های متعددی که کمپین از انجام آن آگاه بوده است تصریح کرده اند که اطلاعات موثقی از اعدام بالغ بر ۶۰ نفر در تیر و مرداد، اعدام ۴۰ نفر در پاییز، اعدام ۳۰ زندانی در دیماه و اعدام ۲۰ زندانی در بهمن ماه سال ۱۳۸۸ وجود دارد. همچنین احمد قابل در دوره اول نگهداری اش در زندان وکیل آباد مشهد از اسفند ماه سال ۸۸ تا اردیبهشت سال ۸۹ از اعدام بیش از ۵۰ زندانی در چند نوبت در این زندان خبر داده است که تنها در یک نوبت که ۳۱ تن در یک روز اعدام شده اند. روزنامه خراسان به نقل از دادستانی مشهد از اعدام ۵ تن خبر داده است. آقای قابل همچنین درباره اعدامهای پیش از اسفند ماه سال ۸۸ ( زمان ورودش به زندان وکیل آباد ) گفته است: « آمارهای وحشتناکی از میزان اعدام ها در ماه های قبل و سال های پیش از آن نیز از زبان کسانی که سابقه ی حضور بیشتری در زندان داشتند، می شنیدم.»
کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران از نهادهای بین المللی ناظرحقوق بشر خواسته و می خواهد که علاوه بر اعدام های دسته جمعی در تاریخهایی که در جدول زیر به آنها اشاره شده است ، تحقیقات جامعی در مورد دیگر اعدامهای دسته جمعی و پنهانی اجرا شده در زندان وکیل اباد مشهد به عمل آورند.
کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران : به دنبال انتشار گزارش های متعدد از سوی کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران مبنی بر اعدام های مخفیانه در زندان وکیل آباد مشهد و سکوت مقامات قضایی درباره این اعدام ها، منابع آگاه و نزدیک به دستگاه های مرتبط با این موضوع نام بیش از یک صد تن از افرادی که در این زندان طی دوسال گذشته اعدام شده اند ولی نام های آنها هیچگاه اعلام نشده را در اختیار کمپین قرار داده اند. اعدام های یاد شده در اینکه متهمان جرائم مرتبط با مواد مخدر داشته، هنگام اعدام اعضای خانواده یا وکیل حضور نداشته و درنهایت اینکه مقامات قوه قضاییه اسامی افراد یاد شده و یا وقوع چنین اعدام هایی را اعلام نکرده اند با هم مشترک هستند.
در این گزارش می خوانید:
-مقدمه
- اعدام های مشهد به روایت مسوولین و شاهدان
- اعدام در چارچوب قوانین بین المللی
- اسامی یکصد تن از اعدام شدگان در زندان وکیل آباد مشهد
-اعدام های مخفیانه در دیگر زندان های کشور
-جدول تفکیکی نوبت های مختلف اعدام
به دنبال انتشارچندین گزارش ازسوی کمپین که با استفاده از اطلاعاتی که منابع موثق محلی در اختیار قرار داده بودند تنظیم شده بود، روز ۲۳ اسفند مطابق با ۱۴ مارس دبیرکل سازمان ملل با انتشار گزارشی درمورد وضعیت حقوق بشر در ایران وقوع اعدام های دسته جمعی در زندان وکیل آباد مشهد را تایید کرد. در این گزارش در خصوص اعدام هایی که دولت ایران در مورد آن سکوت کرده آمده است: « در ماه ژولای ۲۰۱۰ جمع زیادی از زندانیان براساس گزارش ها همزمان در زندان مشهد اعدام شده اند. وقتی کارمندان دفتر کمیسیاری عالی حقوق بشر در اثنای دیدار از تهران در دسامبر ۲۰۱۰ از طرف های ایرانی خود در این باره پرس و جو کردند آنها اعدام ۶۰ تن از افرادی که غالب آنها مرتبط با قاچاق مواد مخدر بودند را تایید کردند.» (منبع) با این وجود هنوز در خصوص ابعاد اعدام های صورت گرفته در رابطه با متهمین با جرائم موادمخدری در این زندان و یا زندان های دیگر اطلاعاتی از سوی مسوولین قوه قضاییه ارائه نشده است و سکوت در در ارائه جزییات آنچه در زندان وکیل آباد مشهد و برخی دیگر از زندان های کشور می گذرد، همچنان ادامه دارد.
با این وجود در تاریخ ۳۰ آذرماه صادق لاریجانی رییس قوه قضاییه درجمع مسوولان عالی رتبه قضایی کشور با انتقاد از قطعنامه حقوق بشرسازمان ملل علیه ایران با اشاره به طرح موضوع اعدام های مخفیانه گفت: « در قطعنامه ادعا شده که در ایران اعدامهای دسته‌جمعی مخفیانه صورت میگیرد که با قاطعیت اعلام می‌کنم چنین مساله‌ای کذب محض است. گرچه ما در صدور احکام اعدامها ترسی از مجامع تحت سلطه استکبار نداریم با این حال اعلام می‌کنیم که ما اعدامهای مخفیانه نداریم و اگر مقصود این است که برخی اعدامها در ملا عام نیست؛ گفته درستی است اما اعدام نکردن در ملا عام تفاوت دارد با این که کسانی به صورت مخفیانه و بدون اطلاع بستگان در گوشه‌ای اعدام شوند.» او سپس افزود: «اگر آنها واقعا اطلاع دارند که در نقطه‌ای چنین اعدامهایی به صورت مخفیانه انجام شده اعلام کنند تا ما در مورد صحت آن تحقیق کنیم.» رییس قوه قضاییه ایران در توضیح اینکه چرا اعدام ها مخفیانه نیست گفت: « تمام احکام اعدامها به دفتر رییس قوه قضاییه منعکس میشود و جای تعجب است که چگونه یک نهاد رسمی و بین‌المللی چنین دروغ‌های آشکاری را مطرح می‌کند.»
مقدمه: اعدام مخفیانه صدها متهم در زندان وکیل آباد مشهد
نتیجه مشاهدات و بررسی شاهدان محلی و فعالان حقوق بشر در مشهد که در اختیار کمپین قرار داده شده نشان می دهد که از ابتدای تابستان سال ۱۳۸۸ تا پایان تابستان سال ۱۳۹۰، زندان وکیل آباد مشهد حداقل ۳۵ بار اقدام به اعدامهای دسته جمعی مخفیانه ای کرده است که خبراجرای احکام اعدام و نام و مشخصات این زندانیان که اکثر آنها دارای اتهامهای مربوط به مواد مخدر بوده اند، در گزارشهای رسمی زندان و دستگاه قضایی کشور اعلام نشده است. به جز زندان وکیل آباد مشهد ، شواهدی دال بر وجود اعدام های اعلام نشده مشابه در رابطه با متهمان مربوط به جرایم مواد مخدری در دیگر زندان های ایران وجود دارد. محور اصلی این گزارش مربوط به اعدام های مخفیانه در زندان وکیل آباد مشهد است، با این حال در انتهای گزارش شواهدی از وجود اعدام های اعلام نشده در زندانهای بیرجند ، قزلحصار کرج ، کارون اهواز ، تایباد ، ارومیه و قم آورده شده است.
تعداد اعدام های مخفیانه اجرا شده در زندان وکیل آباد مشهد از ابتدای تابستان سال هشتاد و هشت تا انتهای تابستان سال نود ، “بالغ بر ۵۵۰ نفر ” تخمین زده میشود. اگرچه آمار و مشخصات دقیق این اعدامها و همچنین نوع اتهام های وارد بر ایشان، به طور مستند اعلام نشده، اما منابع خبری موثق در سیستم قضایی استان خراسان رضوی و همچنین زندان وکیل آباد توانسته اند نام و مشخصات دستکم۱۰۲ فرد اعدام شده را از طریق منابع موثق محلی در اختیار کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران قرار دهند.
تقریبا همه نامهای عنوان شده در این فهرست، جزء اعدامهای مخفیانه زندانهای وکیل آباد مشهد هستند. به جز این اعدامها، اعدامهایی مرتبط با احکام قصاص نیز در این زندانها به اجرا در آمده اند که گفته می شود در حضور خانواده های مقتول اجرا می شوند. اما فهرست ۱۰۲ نفره، اعدامهای مخفیانه را در برمی گیرد. علاوه بر ۱۰۲ نفر، که در حد فاصل ۱۹ خرداد سال۸۹ تا ۲۹ آذر۸۹ در پنج نوبت اعدام شده اند و فهرست نام آنها در این گزارش ذکر شده، شواهدی دال بر اعدامهای دسته جمعی دیگری نیز موجود است که بخشی از اطلاعات در مورد آنها مثل تاریخ انتشار یا تعداد اعدام شدگان یک تاریخ مشخص، در این گزارش آمده است. این اسامی از طریق اسناد محرمانه ای تنظیم شده که برخی افراد از داخل نهادهایی که به طور مستقیم در اجرای این احکام نقش داشته اند در اختیار کمپین قرار داده شده است.
اعدام های گسترده یاد شده در زندان وکیل آباد مشهد «مخفیانه» ، «دسته جمعی» ، «اعلام نشده» و بدون درنظر گرفتن مراحل آیین دادرسی عادلانه ونیز رویه های جاری در جریان اعدام متهمان می باشد. این اعدام ها «مخفیانه» است، از این جهت که بدون حضورو اطلاع وکلا و خانواده اعدام شدگان اجرا میشود و آنها تا یک یا چند روز بعد از اجرای حکم، از اعدام زندانی شان
مطلع نمی‌شوند و حتی خود زندانیان اعدام شده نیز تا چند ساعت قبل از اجرای حکم اعدام از آن بی خبرند.
این اعدام ها «اعلام نشده» است، به این خاطر که هیچگاه مقام های رسمی دولتی یا قضایی جزئیات، تعداد و اسامی اعدام شدگان و تاریخ اجرای اعدام ها را منتشر نکرده اند و به صورت رسمی مسئولیت اعدام ها را برعهده نمی‌گیرند. به گفته شاهدان احکام اعدام در دادگاه هایی که بعضا تنها چند دقیقه طول می کشد صادرشده و بسیاری از متهمان از حق دادرسی عادلانه محروم بوده اند. این شرایط اعدام های یاد شده را در ردیف اعدام های” غیرقانونی” قرار می دهد.
یک شاهد در دادگاه انقلاب مشهد در این زمینه به کمپین گفته است :«چند شعبه خاص در دادگاه انقلاب مشهد بدون رعایت ایین دادرسی منصفانه و قوانین جاری ایران در هر یک ساعت چندین پرونده متهمان جرایم مواد مخدری را بررسی میکنند و در بسیاری از موارد تنها مستند به گزارش اداره اطلاعات ، اطلاعات سپاه یا اطلاعات ناجا و یا اقرارهای متهمان زیر شکنجه های شدید جسمی در عموما بازداشتگاه های نیروی انتظامی ، احکام گسترده اعدام صادر میکنند. اکثر قریب به اتفاق احکام گسترده اعدام یاد شده متهمان مواد مخدری ، تنها با برگزاری “یک جلسه چند دقیقه ای” که عموما بدون حضور وکیل تعیینی یا تسخیری متهمان میباشد ، در دادگاه انقلاب مشهد صادر میشوند و در یک پروسه زمانی چند ماهه حکم اعدام تایید و اجرا میشود.»
به گفته منابعی که با کمپین صحبت کرده اند در بسیاری از موارد احکام اعدام برای متهمان خارجی و عموما افغان بدون رعایت «حق دسترسی کنسولی» صادر میشوند. این افراد به سبب ناآشنایی با زبان رسمی دادگاه ،زبان فارسی، از روند قضایی و سوال جواب ها نامطلع میباشند.»
اعدام های مشهد به روایت مسوولین و شاهدان
در دو سال اخیر، برخی از منابع مطلع، همچون زندانیان زندان وکیل آباد مشهد و در برخی موارد مقامهای رسمی، به صورت کلی، درباره اعدامهای انجام شده، مواردی را مطرح کرده اند.
در روز اول تیرماه سال جاری محمود ذوقی دادستان مشهد ضمن تایید ” بالا بودن اعدام های اعلام نشده” در زندان وکیل آباد مشهد و بدون اشاره به تعداد و جزئیات اعدام های اجرا شده در سالهای ۸۸ و ۸۹ ، از ” اجرای پنج نوبت” اعدام گروهی متهمان جرایم مربوط به مواد مخدر تنها در “سه ماهه نخست سال ۹۰ ” در این زندان خبر داد . این اظهارات سند مهمی در تایید اعدام های اعلام نشده در زندان مشهد میباشد. (لینک به منبع- ایسنا)
هاشم خواستار که نماینده معلمان در کانون صنفی فرهنگیان خراسان است، در نامه ای گفته است که در تاریخ ۱۹ مرداد ماه ۸۹، ۶۳ زندانی در این زندان [وکیل آباد مشهد] اعدام شده اند. این اولین بار است که یکی از زندانیان این زندان اعدام گسترده در این زندان را مورد تائید قرار می دهد. مقامات ایرانی سال گذشته در برابر خبرهای مربوط به انجام اعدام در زندان وکیل آباد مشهد سکوت کردند. اگر چه در گزارشی که روز ۱۴ مارس توسط دبیر کل سازمان ملل در جریان اجلاس شورای حقوق بشر سازمان ملل مطرح شد، آمده بود که مقامات قوه قضاییه ایران در پاسخ به سوال کارکنان کمیساریای عالی حقوق بشر انجام ۶۰ اعدام را در این زندان مورد تایید قرار داده اند. (نامه هاشم خواستار- منبع کمپین) با وجود آنکه مقامات قوه قضاییه این موضوع را نزد کارکنان کمیسیاریای عالی حقوق بشر انکار نکرده اند اما باز هم جزییاتی از آنچه در این زندان رخ می دهد را منتشر نکردند.
احمد قابل، مجتهد، پژوهشگر دینی و زندانی سیاسی که اول بار در ۲۹ آذرماه سال ۸۸ و باردیگر در ۲۳ شهریور ۸۹ بازداشت و مدت ۱۰۲ روز در زندان بود، در دادنامه ای که پس از آزادی با عنوان “پس از هشت ماه” نوشت و منتشر کرد به شرح برخی از اعدامهای دسته جمعی در زندان وکیل آباد پرداخته است.
آقای قابل همچنین اضافه کرده است که «در طول سه ماه از زمان حضور ایشان در زندان وکیل آباد ۵۶ نفر اعدام شدند که بخشی از این اعدامها در روز اول ورود ایشان به زندان بود.» به گفته آقای قابل در مدت اقامت ایشان در این زندان هر دو هفته یک بار حداقل ده نفر اعدام می شدند. دربخشی از گزارش آقای قابل درشرح مشاهدات دوران بازداشت خود آمده است: (منبع- مواردبرگرفته از بند۱۹ نامه)
«در مدت بازداشتم در زندان وکیل آباد و در بند ۶/۱ که سه ماه بطول انجامید، بر اساس آمار قطعی که از مسئولان زندان و خدمه ی بند می شنیدم، بیش از ۵۰ نفر به بند ۶/۱ منتقل شده و سپس اعدام شدند ولی تنها در یک نوبت که ۳۱ نفر اعدام شده بودند….. افراد حاضر در این بند می دانند که به محض تصمیم بر اعدام، از تردد افراد در داخل بند ممانعت می شود و افراد زیر تیغ، همراه با نیروهای گارد به سوئیت های این بند منتقل شده و پس از چند ساعت، شبانگاهان یا سحرگاهان همه چیز به حال عادی بر می گردد. یعنی اعدامی ها به دیار باقی فرستاده شده اند و مجریان حکم، از کاری طاقت فرسا و ناراحت کننده، رهایی یافته اند و هم بندیان ما از ممنوعیت تردد نجات یافته اند…. آمار های وحشتناکی از میزان اعدام ها در ماه های قبل و سال های پیش از آن نیز از زبان کسانی که سابقه ی حضور بیشتری در زندان داشتند، می شنیدم که صحت آن ها را از نسبت حقیقی همین آمار سه ماهه با میزان اعلام شده ی رسمی، می توان بدست آورد (ضمنا از آمار دروغین اعدامی ها با این نسبت ۱۰ به ۱، می توان عادت مسئولان به آمار دروغین در انتخابات را نیز پیدا کرد).
این اعدام ها که با احکامی در باره ی؛ مواد مخدر، قصاص، تجاوز به عنف و … به اجرا درآمده، اگر از دید حاکمیت، کاملا عادلانه و قابل دفاع است، چرا در خفا انجام می گیرد و اگر قابل دفاع نیست، چرا انجام می گیرد؟!! آیا در نظام کیفری اسلام، جایی برای دستور العمل قرآن کریم که می گوید:«فلایسرف فی القتل=در قتل، زیاده روی نکن» وجود ندارد؟!! کشتن چند نفر در یک ماه و یا یکسال، مصداق اسراف در قتل است؟!!چرا کسی برای این معضل، فکری نمی کند؟!! از کشتن افراد در جرایم گوناگون، چه نفعی حاصل شده است که هنوز هم بر تکثیر موارد اعدام در قوانین کشور اصرار می شود؟!!… برخی آمارهای غیر رسمی از حضور صدها نفر زیر حکم اعدام در زندان مشهد خبر می دهد که من با چند نفر از آنان در همین مدت کم محشور بودم.»
به گفته یکی از خانواده های اعدام شدگانی که در تاریخ ۲۷ مرداد۸۹ اعدام شده بودند، وی هنگام تحویل جنازه عضو خانواده اش، در بهشت رضای مشهد متوجه شد که این عضو خانواده به همراه ۶۶ نفر دیگر در همان روز اعدام شدند. این فرد توضیح می دهد که زمانی که برای تحویل جنازه رفته، جسد بسیاری از اعدام شدگان را به چشم دیده است ( نام و هویت این فرد نزد کمپین محفوظ است.) همچنین برخی از خانواده های زندانیان و نیز برخی از کارکنان زندان، صحت این اظهارات را برای منابعی که کمپین برای نگارش این گزارش با آنها در تماس بوده تایید کرده اند.
اعدام در چارچوب قوانین بین المللی
اعدامهای پنهانی در وکیل آباد ناقض تعهدات ایران تحت قوانین بین المللی حقوق بشر است. دلیل این مطلب به شرحی که در ذیل خواهد آمد این است که دادگاههای ایران افراد را به جرمهای مربوط به مواد مخدر اعدام می کند، از اعترافاتی که تحت شکنجه اخذ شده اند استفاده می کند، متهمان را را از دسترسی به وکیل و نمایندگان سفارتخانه ها محروم میسازد، و روند قضایی را به شیوه ای شتابزده انجام میدهد.
حق حیات: ماده ۶ (۲) میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی (ICCPR) ، که ایران آن را در سال ۱۳۵۴ تصویب کرد، حکم می کند که “در کشورهایی که در آنها مجازات اعدام لغو نشده ، حکم اعدام فقط برای جدی ترین جرایم اعمال شود… این مجازات فقط می تواند در مواردی که حکم نهایی توسط یک دادگاه صالح صادر شده باشد انجام شود.”
کمیتۀ حقوق بشر سازمان ملل که مقام بین المللی ذیصلاح در خصوص میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی می باشد، و گزارشگر ویژۀ سازمان ملل متحد درمورد اعدامهای فراقضایی ، خلاصه یا خودسرانه روشن ساخته اند که جرمهای مربوط به مواد مخدر فاقد استاندارد “جدی ترین جرایم” می باشند و در نتیجه رویۀ ایران در خصوص احکام اعدام در اینگونه موارد تعهدات بین المللی دولت را نقض مینماید.
مادۀ (۶) اضافه می کند که “هیچ چیز در این ماده نمیتواند باعث به تاخیر انداختن یا جلوگیری ازلغو مجازات اعدام توسط هریک از کشورهای عضو این میثاق بشود.” ۹۶ کشور در سراسر جهان، از جمله برزیل ، ترکیه ، و رواندا ، به طور رسمی مجازات اعدام را لغو کرده اند و ۳۴ کشور دیگر از جمله کنیا ، مراکش ، و روسیه ، عملا دیگر مجازات اعدام را اجرا نمی کنند.
حق برخورداری از دادرسی عادلانه: ماده ۱۶ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی متضمن حق تمام متهمان به یک محاکمۀ عادلانه است.
ماده ۱۶ حکم می کند که “در تعیین هرنوع اتهام جزایی علیه اشخاص… هر کس باید به دادرسی منصفانۀ علنی توسط دادگاهی صالح، مستقل و بیطرف که بر پایۀ قانون تاسیس شده برخوردار باشد.”
مادۀ ۱۶ همچنین اضافه می کند که “همه حق دارند که به تضمین های حداقلی زیر دسترسی داشته باشند” که شامل وقت کافی برای آماده کردن دفاعیه و برقراری ارتباط با وکیل مدافع، حق دسترسی به وکیل، حق دسترسی به مترجم در صورتی که متهم نمیتواند زبانی که در دادگاه استفاده میشود را درک و یا تکلم کند، و حق مصونیت در اعتراف به جرم می باشند.
کمیتۀ حقوق بشر سازمان ملل متحد اشاره کرده است که تحت مادۀ ۷ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی، “اظهارات و اعترافاتی که از طریق شکنجه” و یا بدرفتاری اخذ شده اند، در روند قضایی قابل پذیرش نیستند .
همچنین ، پادمان سازمان ملل متحد برای تضمین حمایت از حقوق افراد مواجه با مجازات مرگ به خوبی روشن می کند که “مجازات اعدام تنها ممکن است بعد از حکم نهایی توسط یک دادگاه صالحه و پس از طی روندی قانونی که بتواند تمامی تضمین های ممکنه برای اطمینان از یک محاکمۀ عادلانه را ارائه دهد انجام شود” و متهمان باید به چندین نوبت تجدید نظرخواهی دسترسی داشته باشند.
حق دسترسی به نمایندگی دیپلماتیک: طبق مادۀ ۳۶ کنوانسیون وین درخصوص روابط کنسولی که ایران آن را در سال ۱۹۶۵ به تصویب رساند، دولت ایران موظف است “بدون تاخیر” دستگیری اتباع خارجی را به سفارتخانه های متبوع آنان گزارش دهد و به متهمان اجازه بدهد تا از دولت های خود درخواست کمک نمایند.
ویژگی های اعدامهای دسته جمعی زندان وکیل آباد مشهد
در خصوص اعدام هایی که در این گزارش به آنها اشاره شده است ویژگی های مشترکی در خصوص رعایت نشدن قوانین و نیز حقوق متهمان و نحوه اجرای حکم دیده می شود. در زیر به برخی از این ویژگی‌های مشترک که منابع کمپین در گفت وگو با شاهدان موثق آنها را از الگوهای مشترکی که درجریان این کار وجود داشته استخراج کرده اند، آمده است:
- اعدامها بدون اطلاع قبلی و حضور خانواده فرد محکوم به اعدام اجرا شده است و برخی از خانواده ها در روز ملاقات عادی زندانی، از اجرای حکم او با خبر شده اند.
- بیشتر اعدام شوندگان، تا پیش از اجرای حکم، از اعدام خود بی خبر بوده اند. یکی از منابعی که قبلا در بند ۵ زندان وکیل آباد زندانی بوده و پیش از این نیز اطلاعاتی را درخصوص اعدام های این زندان در اختیار کمپین قرارداده است در خصوص نحوه اعدام در این زندان نوشته است:
در بسیاری مواقع زندانی ساعاتی قبل از اجرای حکم با خانواده ملاقات داشته است و از اتاق ملاقات مستقیما به سمت چوبه دار برده شده است. اینکه متهمان از زمان اجرای حکم بی خبرند باعث می شود که هر نوبت که مسئولان برای قرائت اسامی و فراخواندن کسانی که قرار است اعدام شوند به بندهای زندان مراجعه می کنند ، همه محکومان به اعدام خود را در معرض اجرای حکم اعدام ببینند و بارها در ذهن خود اعدام شوند. در هنگام قرائت اسامی بویژه در اندرزگاه ۵ زندان وکیل آباد، برخی از زندانی ها از ترس اینکه نوبت آنها رسیده باشد کنترل ادرار خود را از دست می دهند و همه زندان پر از گریه و فریاد می شود. به طوری که یکی از زندانیان در این باره می گوید در سالن های ۱۰۱ و ۱۰۲ و ۱۰۲ و ۱۰۴ اندرزگاه ۵ زندان وکیل آباد گرد مرگ پاشیده شده و همه منتظر روز نامشخص اعدامشان هستند. (منبع)
- ابلاغیه اجرای حکم که مطابق روال قضایی در ایران، باید پیش از اجرای حکم توسط دیوان عالی کشور به وکیل متهم ابلاغ شود ، تنها به دادستان مشهد ابلاغ شده و به وکلا و خانواده انها ابلاغ نشده است.
- در برگه وفات پزشکی قانونی که در بسیاری از این اعدام ها حتی قبل از اجرای اعدام ها صادر شده است، علت مرگ ” قتل قانونی” ذکر شده است.
- زمان اجرای این اعدام ها تقریبا همیشه در ساعات عصر و نزدیک غروب آفتاب بوده است. چند ساعت پیش از اجرای حکم اعدام دسته جمعی تلفن های تمامی بندهای زندان وکیل آباد ناگهان قطع شده است.
- مکان اجرای این اعدام ها راهروی روباز منتهی به سالن ملاقاتهای زندان وکیل آباد مشهد است. زندانیان اعدامی تنها ساعاتی قبل از اجرای حکم از بندهای مختلف زندان وکیل اباد ، جمع آوری شده و جهت غسل پیش از اعدام و نوشتن وصیت نامه به بند ۶٫۱ زندان وکیل اباد منتقل شده و از آنجا راهی راهرو اعدام می شوند. در موارد اندکی زندانیان در زیر زمین ساختمان دادگاه انقلاب مشهد اعدام شده اند.
- بیشترین تعداد زندانیان محکوم به اعدام زندان وکیل آباد مشهد، در سالن های اندرزگاه ۵ نگهداری می شوند.
- هنگام اجرای این اعدام ها نماینده ای از دادستانی مشهد ، نماینده ای از کلانتری بدرقه زندانیان ( کلانتری مستقر در داخل زندان وکیل آباد مشهد که زیر مجموعه سرکلانتری غرب است) ، نماینده ای از سرکلانتری غرب مشهد یا کلانتری شهرک ناجا ، قاضی کشیک مستقر در زندان ، نماینده ای از پزشکی قانونی، رئیس زندان و مسئول حراست زندان حضور دارند و زیر برگه صورت جلسه اعدام که سندی محرمانه است را امضا می کنند.
- اعدام های صورت گرفته تقریبا در همه موارد در رابطه با جرایم مربوط به مواد مخدر است.
- در بین اعدام شدگان بسیاری از شهروندان افغان و در مواردی شهروندان شورهای آفریقایی مانند نیجریه و غنا وجود دارند.
- شاهدان و مطلعان، از روند شتابزده و غیرعادلانه تشکیل دادگاه ، صدور و تایید حکم خبر داده و رویه قضایی این پرونده ها را غیر عادلانه و غیر منصفانه می دانند. پیشتر برادرزاده یکی از اعدام شدگان در روز ۲۷ مرداد هشتاد ونه به کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران گفت که از زمان بازداشت تا اجرای حکم اعدام عمویش تنها دو ماه طول کشیده و وی از حق دادرسی عادلانه محروم بوده است. وی همچنین گفت که مبنای صدور حکم اعدام برای وی صرفا پیدا کردن ۳۰۰ گرم مواد مخدر در خانه این زندانی اعدام شده بوده و علی رغم اینکه متهم ادعا کرده بوده مواد مخدر متعلق به فرد دیگری بوده که فرار کرده است ، به صرف اینکه مواد مخدر در خانه این فرد پیدا شده است در روندی کاملا شتایزده و غیرقانونی برای وی حکم اعدام صادر و اجرا شده است و صحت وسقم ادعاهای وی مورد بررسی قرار نگرفت.
- منابع محلی از اعدام های مشابه در زندان تایباد ( به ویژه در رابطه با متهمان افغان )، زندان بیرجند، زندان قزل حصار کرج (بیشتر محکومان به اعدام در بند ۲ این زندان نگهداری می شوند)، زندان ارومیه و زندان کارون اهواز خبر می دهند. ( کمپین بین المللی حقوق بشربه دلیل آنکه نتوانسته است درگفت وگو با شاهدان عینی یا منابع موثقی که بتوانند اطلاعات یاد شده را تایید کنند، ازانتشار تعداد اعدام های دریافتی خودداری وهمچنان به جستجو برای یافتن اطلاعات بیشتری در این زمینه ادامه می دهد.)
اسامی یکصد تن از اعدام شدگان در زندان وکیل آباد مشهد
از بین بیشتر از ۵۵۰ متهمی که منابع کمپین از اعدام شدن آنها در زندان وکیل اباد مشهد از تابستان سال هشتاد و هشت تا انتهای تابستان سال نود سخن گفته اند، کمپین بین المللی حقوق بشردر ایران از طریق منابع موثق موفق به بدست اوردن اسامی یکصدتن اسم از اعدام هایی در ۵ روز مختلف در بازه تابستان و پاییز سال هشتاد و نه ، شده اند که به ترتیب تاریخ در ذیل آمده است. این ۱۰۰ اسم تنها اسامی “بخشی از اعدام شدگان در تابستان و پاییز سال ۸۹″ میباشند. تقریبا اتهام همه این افراد مربوط به نگهداری، حمل یا خرید و فروش مواد مخدر بوده است.
اعدام های مخفیانه در دیگر زندان های کشور
الف) زندان بیرجند: اعدام های این زندان نیز مشابه زندان وکیل آباد مشهد در زمان اجرا اعلام نمیشود. منابع محلی می گویند که در این زندان صدها زندانی طی سال های ۸۸ تا ۹۰ به این شیوه اعدام شده اند. درتیرماه سال ۱۳۹۰ معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری خراسان جنوبی از اعدام کردن ۱۴۰ نفر از قاچاقچیان مواد مخدر در این استان و در سال ۱۳۸۹ خبر داد. (خبرگزاری مهر). محمد باقرباقری گفت که دادگاه انقلاب در برخورد با مفسدان و قاچاقچیان مواد مخدر با قاطعیت برخورد می کند. با این وجود این مقام مسوول قضایی اطلاعاتی در مورد جزئیات این اعدام ها ارائه نکرد. این تعداد از اعدام درحالی انجام پذیرفته که مقامات رسمی استان خراسان جنوبی در طی سال ۸۹ اشاره ای به این اعدام ها نکرده اند.ب) زندان قزلحصار کرج: کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران با انتشار گزارشی از اعدام ۲۵ زندانی در تاریخ ۱۲ تیر ۱۳۹۰ در این زندان خبر داد. منابع موثق به کمپین گفته اند که دهها زندانی به شیوه مخفیانه و بدون اینکه نام آنها اعلام بشود در این زندان اعدام شده اند و مقامات قضایی هیچ اطلاعاتی درخصوص جزییات این اعدام ها منتشر نکرده اند. باتوجه به محدودیت های موجود درمسیر کسب خبر از داخل زندان، اطلاعات دقیقی در خصوص ابعاد اعدام های یاد شده در این زندان وجودندارد.
همچنین در پی درگیری و سرکوب زندانیان بند ۲ زندان قزلحصار کرج در تاریخ ۲۵ اسفند سال ۱۳۸۹ مقامات سازمان زندان های ایران گفته اند ۱۴ زندانی کشته شده اند. اگرچه منابع دیگر به افرادی که در تهیه اطلاعات این گزارش مشارکت داشته اند گفته اند که آمار واقعی کشته شده ها بیشتر از عددی است که مقامات دولتی اعلام کرده اند. یک زندانی سیاسی زندان قزلحصار گفته است که تعداد واقعی کشته شدگان این درگیری ۸۶ نفر است که اکثر آنها با شلیک مستقیم گلوله به سر، کشته شده اند. در این درگیری که در بند ۲ زندان قزلحصار کرج روی داده که هزاران زندانی محکوم به اعدام در آن نگهداری میشوند، زندانیان مسلح نبوده اند. با این حال ماموران زندان با استفاده از گلوله مستقیم به سر زندانیان را سرکوب کرده اند. کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران از اینکه به صورت مستقل به تایید آمارهای منابع غیررسمی بپردازدناتوان است. با این وجود ضرورت تحقیقات مستقل در خصوص وقایع روزیاد شده و تعداد افرادی که درجریان درگیری های یاد شده جان خود را از دست دادند ونیز اعدام های مخفیانه، ضروری به نظر می رسد.
ج) زندان کارون اهواز: شاهدان محلی و موثق همچنین از اعدامهای پنهانی در زندان “کارون اهواز” خبر داده اند. در زندان کارون اهواز به جز متهمان مربوط به مواد مخودر متهمان سیاسی که اکثرا عضو حزب خلق عرب میباشند نیز به صورت پنهانی اعدام میشوند. آخرین نمونه از این اعدام ها اعدام همزمان ۹ فعال عرب بود که هیچگاه توسط رسانه های دولتی اعلام نشد. ۶ تن از این ۹ عضو حزب خلق عرب در زندان کارون اهواز اعدام شدند. این اعدام ها پیش از این توسط سازمان عفو بین الملل در بیانیه ای مطرح شده است. کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران نیز پیش از این در گزارشی از اعدام های پنهانی متهمان مواد مخدری در زندان های خوزستان خبر داده بود:. (منبع)
د) زندان تایباد: نهاد های مدنی افغانستان نیز تا کنون از اعدام مخفیانه دهها زندانی تبعه این کشور در زندان تایباد خبر داده اند. تنها در دو شب ۴۵ زندانی افغان در فروردین ماه سال ۸۹ در زندان تایباد اعدام شده اند. (منبع- دویچه‌وله) این اعدام ها نیز در رابطه با مجرمانی بوده است که به جرم حمل و قاچاق مواد مخدر در ایران بازداشت شده اند. منابع محلی گفته اند که اعدام های زندان تایباد تنها محدود به زندانیان افغان نیست و تعدادی زندانی ایرانی نیز در این زندان اعدام شده اند.
ه) زندان ارومیه: به گزارش برخی منابع حقوق بشر دراین زندان نیز متهمان موادمخدری اعدام ولی خبر آن اعلام نمی شود. سازمان حقوق بشر ایران و آژانس خبری موکریان از از اعدام ۱۰ تن در سال ۱۳۹۰ در این زندان خبر داده اند: ۲ نفر در شانزده تیرماه ، ۳ نفردر اول خرداد و ۵ نفر در ۳۱ فروردین.
و) زندان قم: در زندان قم نیز اعدام هایی البته در تعداد خیلی کمتر از دیگر زندان های فوق الاشاره ، به صورت پنهانی اجرا میگیرد که خبر انها اعلام نمیشود. این اعدام ها نیز در رابطه با زندانیان مربوط به جرایم مواد مخدی میباشد. سازمان حقوق بشر ایران ۴ مورد اعدام اعلام نشده در این زندان را در تیرماه ۹۰ گزارش کرده است. همچنین وبسایت کلمه طی گزارشی از وضعیت وخیم زندان قم ( معروف به زندان لنگرود قم ) از اعدام مخفیانه و اعلام نشده ۱۵ زندانی در این زندان و نگهداری دهها زندانی محکوم به اعدام دیگر در زندان قم خبر داده است.
به گفته روشن تر انتظار مدافعان حقوق بشر این است که اگر چه جمع آوری این آمار و اطلاعات برای فعالان حقوق بشر در ایران به منزله بازی در میدان مین است، اما این انتظار وجود دارد که جامعه جهانی نیز درباره اعدامهای دسته جمعی و مخفیانه در زندانهای ایران، واکنش جدی تری از خود نشان دهد.
جدول تفکیکی اعدام های گزارش شده به کمپین
منابع حقوق بشر محلی به کمپین گفته اند که روند اعدام های دسته جمعی، مخفیانه و اعلام نشده در زندان وکیل آباد مشهد در سالهای اخیر به صورت مداوم ادامه داشته است. در جدول زیر ۲۵ تاریخ همراه تعداد اعدام شدگان در هر روز و برخی جزئیات از این نوع اعدام ها اورده شده است. با این حال اعدام های دسته جمعی در زندان وکیل آباد به این ۲۵ تاریخ محدود نمیشود و اطلاعات دیگری نیز از اجرای اعدام های مشابه در دیگر تاریخ ها وجود دارد. با توجه به مشکلات بسیار در جمع آوری اطلاعات مربوط به این اعدام ، بعضی از اطلاعات موثق به دست آمده بدون ذکر تاریخ دقیق میباشند و تعداد اعدام ها را در یک بازه نشان میدهند.که در جدول به آنها اشاره نشده است.علاوه بر تاریخ-تعداد اعدامهای ذکر شده در جدول زیر، منابع یاد شده که این اطلاعات را در اختیار کمپین قرار داده اند با توجه به مصاحبه های متعددی که کمپین از انجام آن آگاه بوده است تصریح کرده اند که اطلاعات موثقی از اعدام بالغ بر ۶۰ نفر در تیر و مرداد، اعدام ۴۰ نفر در پاییز، اعدام ۳۰ زندانی در دیماه و اعدام ۲۰ زندانی در بهمن ماه سال ۱۳۸۸ وجود دارد. همچنین احمد قابل در دوره اول نگهداری اش در زندان وکیل آباد مشهد از اسفند ماه سال ۸۸ تا اردیبهشت سال ۸۹ از اعدام بیش از ۵۰ زندانی در چند نوبت در این زندان خبر داده است که تنها در یک نوبت که ۳۱ تن در یک روز اعدام شده اند. روزنامه خراسان به نقل از دادستانی مشهد از اعدام ۵ تن خبر داده است. آقای قابل همچنین درباره اعدامهای پیش از اسفند ماه سال ۸۸ ( زمان ورودش به زندان وکیل آباد ) گفته است: « آمارهای وحشتناکی از میزان اعدام ها در ماه های قبل و سال های پیش از آن نیز از زبان کسانی که سابقه ی حضور بیشتری در زندان داشتند، می شنیدم.»
کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران از نهادهای بین المللی ناظرحقوق بشر خواسته و می خواهد که علاوه بر اعدام های دسته جمعی در تاریخهایی که در جدول زیر به آنها اشاره شده است ، تحقیقات جامعی در مورد دیگر اعدامهای دسته جمعی و پنهانی اجرا شده در زندان وکیل اباد مشهد به عمل آورند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر