 |
|  |
| داوود خان در نخستین بیانیه رسمی خود آغاز جمهوریت را در افغانستان اعلام کرد |
او در نخستین بیانیه رسمی خود که از رادیوی دولتی پخش شد، آغاز جمهوریت را در افغانستان اعلام کرد.
نظام در افغانستان دگرگون شده و تاج و تخت شاهی از میان رفته بود. محمد ظاهر در واکنش به این اقدام پسر کاکایش گفت، هرگز تصور نمی کرد کودتا از سوی نزدیکترین افراد خانواده اش راه اندازی شود.
اما هرچه بود، حالا داوود خان قدرت را در دست داشت و با وعده های امیدوار کننده مردم را به حمایت از رژیم جدید ترغیب می کرد.
ولی داوود خان در آن زمان چرا دست به کودتا زد و چرا می خواست دوره سلطنتی در این کشور پایان یابد؟
نیاز به تغییر
نورالحق علومی، از اعضای جناح پرچم می گوید در زمان سلطنت محمد ظاهر شاه، وضعیت زندگی مردم در حال بدتر شدن بود و داوود خان می خواست با این اقدام، یک تحول جدی را در زندگی مردم بوجود آورد.
آقای علومی می گوید: "سردار محمد داوود خان، واقعا می خواست که در داخل افغانستان، رشد و ترقی بیاید. مردم خواستار تغییر بودند، کشوری که هنوز در تاریکی زندگی می کرد، برق نداشت، راه نداشت، آب آشامیدنی نداشت، کشوری که سطح تولید در آن بسیار پایین و عواید مردم بسیار ناچیز بود، هر کدام می خواست در تناسب با کشورهای همسایه، منطقه و جهان (زندگی داشته باشد)، به این خاطر، ایجاب می کرد که یک تغییر بیاید."
محمد هاشم وطنوال، از اعضای جناح خلق به این باور است که از مدتها پیش از کودتای به رهبری داوود خان، دسته ای از روشنفکران در تلاش تغییر نظام و پایان دادن به سلطنت در این کشور بودند.
| دور از تصور   محمد ظاهر در واکنش به این اقدام پسر کاکایش گفت، هرگز تصور نمی کرد کودتا از سوی نزدیکترین افراد خانواده اش راه اندازی شود |
در آغاز، محمد داوود خان با اجرای یک رشته برنامه های اصلاحی تلاش برای ایجاد تغییرات اساسی در زندگی مردم را آغاز کرد.
به باور بسیاری ها که آن روزها را به یاد می آورند، مردم از رژیم جدید در افغانستان حمایت کرده و آن را راهی به سوی پیشرفت و ترقی پنداشتند.
حرکت سوسیالیستی؟
اما در حقیقت داوود خان در حکومت پنج ساله خود چه سیاستهای را در پیش گرفت و جناحهای مختلف به دوره ریاست جمهوری او چگونه نگاه می کنند؟
برهان الدین ربانی، یکی از رهبران برجسته مجاهدین می گوید حضور گروهی از اعضای حزب دموکراتیک خلق در کابینه داوود خان چند روز پس از پیروزی کودتا، نمایانگر این بود کودتای به رهبری داوود خان، راه را برای یک حرکت سوسیالیستی که از سوی شوروی رهبری می شد هموار کرده است.
آقای ربانی می گوید: "زمانی که کودتای داوود خان صورت گرفت، تصور می شد که (این) حرکتی به سوی نظام جمهوری است، اما زمانی که نامهای (اعضای) کابینه و نحوه کودتا معلوم شد، فهمیده شد که داوود تنها محوری برای حرکت سوسیالیسی یا کمونیستی افغانستان بود که از سوی اتحاد شوروی سابق تغذیه، هدایت و رهبری می شد. به این اساس، همه مردمی که فکر می کردند با این تغییرات وضع جدیدی به وجود می آید، مایوس شدند."
او می افزاید: "جنبش اسلامی قضایا را با نگرانی بررسی می کرد. ما از روزهای اولی که تغییر آمد و کودتا صورت گرفت، دست بیرونی را احساس می کردیم و احساس می شد که داوود خان نقش تعیین کننده ندارد."
محمد قسیم اخگر، تحلیلگر افغان چیزی را که از آن روزها به یاد می آورد، تغییر تدریجی سیاست های داوود خان به یک نظام دیکتاتوری و خود کامه است.
| 'دست بیرونی'  |
آقای اخگر باور دارد که دوره ریاست جمهوری داوود خان را نمی توان حامل یک تغییر بزرگ سیاسی و اقتصادی در افغانستان دانست.
'جمهوری شاهی'
فاروق انصاری، نویسنده کتاب فشرده تاریخ افغانستان اما به این باور است که برنامه های حکومت به رهبری داوود خان تفاوت چندانی با دوره سلطنت نداشت.
آقای انصاری حکومت پنج ساله داوود خان را جمهوری سلطنتی می خواند.
او می گوید: "جمهوری شاهی شاید بهترین نام برای جمهوری داوود خان باشد؛ (دولتی) که نامش جمهوری بود اما از جمهوریت خبری نداشت و مردم (در آن) نقش زیادی نداشتند."
آقای انصاری می افزاید:"جالب این است که در قانون اساسی وقت داوود خان، رییس جمهور، درست در جای پادشاه تکیه زد. مثل پادشاه قبلی، صریحا (در قانون اساسی) آمده بود که رییس جمهور از هر نوع مسئولیت و خطا منزه می باشد، یعنی اینکه رییس جمهور مورد بازخواست و بازپرس قرار نخواهد گرفت."
اختلافها با مسکو
محمد داوود پس از به قدرت رسیدن، روابط نزدیک خود را با حزب دموکراتیک خلق به ویژه جناح پرچم، تا مدتی حفظ کرد؛ هر چند روابط او با رهبران جناح خلق چندان دوستانه نبود. اما این دوستی دیر نپایید.
| بجای پادشاه؟  |
به باور محمد هاشم وطنوال، ادامه اختلافها میان کابل و مسکو خشم رهبران شوروی را برانگیخت و مسکو تلاشها برای کنار زدن داوود خان از قدرت را آغاز کرد.
تحول بزرگ دیگر؟
اما آیا این آغاز یک تحول بزرگ دیگر در افغانستان بود؟ تحولی که می توانست حتی پایان زندگی داوود خان و جمعی از اعضای خانواده اش باشد؟
بی گمان کودتای دیگری در حال شکل گیری بود و اینبار مهره اصلی در تلاشهای شوروی برای کنار زدن داوود خان از قدرت، نور محمد تره کی، رهبر حزب دموکراتیک خلق بود.
در هفتم ثور سال ۱۳۵۷، ساعاتی پس از آنکه ارگ شاهی به محاصره درآمد صدای یک رشته تیراندازی ها تا فاصله های دورتری از قصر شاهی نیز به گوش رسید.
داوود خان با دست‌کم هجده تن از اعضای خانواده اش بدنبال یک روز مقاومت، صبحگاه هشتم ثور کشته شد و کودتا به پیروزی رسید.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر