چهار شنبه ۱۴ مرداد ۱۳۸۸ - ۰۵ اوت ۲۰۰۹
خسرو شاكری (زند)
يادداشت ها:
* اين مقاله تلخيصی است با تغيراتی چند از „پيشينه های جنبش انجمنين، از مشروطيت تا فردای شهريور بيست“، كتاب جمعه ها، شماره ۵، ۱۳۶۴، صص ۶۰-۵.
** [برای توضيحات در اين مورد، نگاه كنيد به خ. شاكری، پيشينه های-اجتماعی جنبش مشروطيت و انكشاف سوسيال دمكراسی در آن عهد، تهران، ۱۳۸۴، فصول ۳-۱.]
*** اين ترجمه ی روسی را مديون فرهاد كشاورز هستم.
شيوه توليد آسيائی (انتشارات مزدک)؛ کتاب جمعه ها، شماره ۴ پائيز ۱۹۸۵؛ خ. شاكری، پيشينه های-اجتماعی جنبش مشروطيت....
۵- نگاه كنيد به: خ. شاكری، پيشينه های-اجتماعی جنبش مشروطيت... (فصول ۳-۱). اراضی خالصه و ديوانی که جزو دارائی های حکومتی و سلطنتی بودند در واقع املاک عمومی (جمعی) بودند ومداوماً از طريق تقسيم زراعی در اختيار دهقانان قرار داشتند. بنابر پژوهش سلطانزاده نيز، طی سده ی نوزدهم ميلادی مباشران و مسؤولان اعزامی حکومتی توانستند از طريق فشار بسياری از اراضی جمعی را به مالکيت خصوصی خود در آورند. در اين مورد نگاه کنيد به“انکشاف اقتصادی و انقلاب ارضی در ايران،“ اسناد تاريخی: جنبش کارگری، سوسيال دمکراسی، و کمونيستی ايران، به كوشش خ. شاكری... جلد ۲۰.
۸ –
Blunt, The Secret History of The English Occupation of Egypt, London ۱۹۰۷, p.۸۳.
۹ – فريدون آدميت، زندگی و انديشه ميرزا آقا خان کرمانی، تهران ۱۳۴۶ و نيز نيكی کدي
۱۰ – اَن لَمبتون
„Secret Societies and the Persian Revo۱“ St. Antony’s Papers, no. ۴, Oxford, ۱۹۵۸, p. ۴۸.
در واقع لَمبتون جز از کمبته ی انقلابی ای که در ماه مه ۱۹۰۴ ايجاد شد ياد نمی کند. او به منبع بسيار نامطمئن ۷ جلدی ملک زاده استناد می جويد، [در حالی كه بايد به كتاب ناظم اسلام كرمانی، تاريخ بيداری ايرانيان رجوع داد شود. علاوه براين، برخی گزارشات ديپلماتيك بريتانيا از تهران حاكی از آن است كه نخستين انجمن های دوران جديد توسط افراد جمهوريخواه تشكيل شدند كه يكی از آنان يحيی دولت آبادی بود.]
جالب توجه است که ناظم الاسلام کرمانی صحبت خود را در نخستين جلسه انجمن با نمونه قيام مردم روسيه در راه آزادی آغازيد. تاريخ بيداری ايرانيان، جلد يکم، تهران، بخش ۱، ۱۳۴۶، ص ۶..
„Secret Societies and the Persian Revo۱“ St. Antony’s Papers, no. ۴, Oxford, ۱۹۵۸.
۱۶ – در مورد سوسيال دمکراسی ايران نگاه کنيد به: خ. شاكری، پيشينه های اقتصادی اجتماعی جنبش مشروطيت... و نيز اسناد تاريخی، جلدهای ۳۰۱، ۶، ۱۳ و ۱۹.
در مورد انجمن عشق آباد نگاه کنيد به خلاصه مقاله ماتويف، „انجمن انقلابی عشق آباد، كتاب جمعه ها، ش.۵، ۱۳۶۴، صص ۶۱ به بعد.
La S-D en Iran, ed. C. Chaqueri, Florence, ۱۹۷۸. ۱-
ما در نوشته های ديگر به اين نکته مفصلا پرداخته ايم. از جمله نگاه کنيد به
۲- نامه مارکس به انگلس مورخ ۲ ژوئن ۱۸۵۳، مجموع آثار به آلمانی، Marx-Engels Werke, Berlin، جلد ۲۸.
۳- همانجا.
۴- نامه ی مارکس به انگلس مورخ ۱۴ ژوئن ۱۸۵۳، آثار منتخب: Marx-Engels, Selected Correspondence, Moscow, n.d. ۶ – آ. سلطانزاده، „مسئله ارضی در ايران معاصر،“ نوويی واسُتک، شماره ۱، ۱۹۲۲ ص ۱۳۶.
۷ – برنارد لوئيس
B. Lewis, The Assassins, London, ۶۷. N.S. Keddie, J. Afghani, Los Angeles, ۱۹۷۲. ۱۱ – نخستين انجمنی که به [فعاليت های مشخص] آن بر می خوريم همانا انجمن مخفی فوريه ۱۹۰۵ است، يعنی پس از نخستين انقلاب روسيه. در مورد نفوذ سوسيال دموکراسی قفقاز بر ايرانيان نگاه کنيد به: خ. شاكری، پيشينه های اقتصادی اجتماعی جنبش مشروطيت... و
La Social-démocratie en Iran, ed. C. Chaqueri, Florence, p. ۷۸ ; nouv. éd. ۲۰۰۰. ۱۲
لَمبتون، مقاله ياد شده، ص ۵۶، متن فارسی در ناظم الاسلام کرمانی، همان اثر، بخش.۱، ص ۶۲.
۱۳ – ناظم الاسلام کرمانی، همان اثر، ج. ۲، ص ۲۲۳.
۱۴- حيدرخان „تحريرات“، اسناد تاريخی...، ج. ۶، ص ۵۳.
۱۵ – اين اطالاعات در مورد انجمن ها از همان مقاله خانم لَمبتون اخذ شده اند.
۱۷ – ياد آور شويم که در خارج از ايران نيز انجمن هايی وجود داشتند، چون انجمن سعادت ايرانيان و انجمن عشق آباد. انجمن سعادت در ايجاد همبستگی بين المللی با نهضت ايران نزد اروپاييان نقشی اساسی ايفا کرد. در مورد برخی اسناد آن نگاه کنيد به: اسناد تاريخی، ج ۱۹، و نيز: La Social-démocratie en Iran, ed. C. Chaqueri, Florence. ۱۸
– مجموعه ی اسناد وزارت خارجه روسيه (تزاری) مربوطه به رويدادهای ايران، از آخر ۱۹۰۶ تا ۱۱ ژوئيه ۱۹۰۹ (بخش اول به روسی)، سن پترزبورگ، ۱۹۱۱، ص ۴۰. ۱۹ - همانجا.
۲۰ - همان جا، ص ۴۱.
۲۱ – همان جا، ص ۴۲. ۲۲ – همان جا، ص ۶۳.
۲۳ – همان جا، ص ۹۲. ۲۴ – همان جا، ص ۶۱. ۲۵ – همان جا، ص ۲۲۴.
۲۶ – آترپت، محمد علی شاه (ايران معاصر)، (به روسی) الکساندروپُل، ۱۹۰۹، صفحه ۶۹. ۲۷ – مجموعه ی اسناد وزارت خارجه روسيه، از دوم نوامبر ۱۹۰۸ تا ۱۱ ژوئيه ۱۹۰۹، بخش دوم، سن پترزبورگ، ۱۹۱۱، ص ۷.
۲۸ – کتاب آبی، (ج. ۱، به ترتيب صص ۸۰، ۹۱، ۱۱۷، ۱۸۷، ۳۹۶، ۳۰۷ و نيز۱۳۱).
۲۹ – رابينو، مشروطه ی گيلان، چاپ طاعتی، رشت ۱۳۵۲.
۳۰ – اثر ياد شده در مورد سوسيال دموکراسی ايران صفحه ۷۶.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر